Þjóðviljinn - 13.01.1983, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 13. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Hannibal Valdimarsson
áttræður
HanniBal Valdimarsson er átt-
ræður í dag. í tilefni dagsins óska
ég honum og fjölskyldu hans til
hamingju.
Fáir menn eiga jafn langa sögu í
fremstu víglínu jafnt í verka-
lýðsbaráttunni sem á vettvangi
stjórnmálanna. Saga Hannibals er
samofin sögu íslenskrar verkalýðs-
hreyfingar og íslenskrar vinstri-
hreyfingar.
A þeim tímum er Hannibal hóf
afskipti af verkalýðsmálum var
baráttan hörð og stóð ekki aðeins
um bætt kjör og aðbúnað. Það var
barist fyrir sjálfri tilveru verkalýðs-
samtakanna, fyrir samtakamætti
verkafólks. Hlutverkið er að vekja
verkafólk til meðvitundar um
stéttarlega stöðu sína og fylkja því
til baráttu, því samstaða var for-
senda árangurs. Verkalýðsbar-
áttan var erfið og reyndi á hvern
einstakan félagsmann, ekki síst
þegar nýstofnuð félög knúðu á um
samninga við harðsvíraða atvinn-
urekendur. Atvinnumissir, of-
sóknir og jafnvel líkamlegt ofbeldi
var hlutskipti þeirra sem fremstir
gengu. Við þessar aðstæður risu
upp djarfhuga, vígreifir menn.
Kjarkur til átaka, eldmóður,
sannfæringarkraftur til að fylkja
liði og sterk hugsjón voru vegar-
nesti frumkvöðlanna. Hannibal naut
þeira eigjnleika í ríkum mæli. Aiþjóð
man enn þegar Hannibal var tekinn
með valdi í ströngu verkfalli
í Bolungarvík árið 1932 og fluttur
til ísafjarðar. Það þurfti dirfsku en
ekki síður lagni til þess að snúa til
baka og vinna sigra.
íslenskt þjóðfélag er annað í dag
en það var á þeim tíma er Hannibal
hóf sinn feril. Efnahagslegar fram-
farir hafa verið stórstígar og um-
skipti orðið í félagslegum réttind-
um. Vegleg hús, glæsilegir bflar og
reglubundnar utanlandsferðir eru
talandi tákn um hina efnalegu vel-
megun. Almannatryggingar,
lífeyrissjóðir, atvinnuleysis-
tryggingar, orlof og aukin félagsleg
þjónusta á vettvangi hins opinbera
veita einstaklingnum öryggi svo
ekki er ofsögum sagt að íslensku
þjóðfélagi hafi verið umbylt.
Við sem í dag njótum afraksturs-
ins, en höfum ekki reynt hina
hörðu baráttu frumherjanna á
eigin kroppi, eigum erfitt með að
setja okkur í þeirra spor. Við sem
erum af kynslóð eftirstríðsáranna
skynjum naumast umkomuleysið
og réttindaskortinn, sem var hlut-
skipti íslensks verkafólks fyrr á
árum. Okkur hættir til að gleyma
því sem gerst hefur og taka vel-
megun og velferð nútímans sem
sjálfsagaðan hlut. Okkur er skylt
að muna að félagsleg réttindi eru
afrakstur verkalýðsbaráttu og
verkalýðsbaráttan hefur verið
hreyfiafl hinna efnahagslegu fram-
fara. Við sem njótum þessa í dag
eigum frumkvöðlum og baráttu-
fólki verkalýðshreyfingarinnar
skuld að gjalda.
Hannibal var í fremstu víglínu
verkalýðsbaráttunnar í áratugi og
þar af tvo sem forseti Alþýðusam-
bands íslands. Hann var einnig
pólitískur forystumaður í áratugi,
þingmaður og ráðherra. Allt hans
starf fléttaðist saman og stefndi að
því að bæta kjör og auka réttindi
íslensks verkafólks. Hannibal get-
ur með stolti litið yfir farinn veg.
Leiðin er vörðuð stórum áföngum.
Ég vil endurtaka afmæliskveðjur
mínar til þín, Hannibal, og fjöl-
skyldu þinnar og flytja þér þakkir
Alþýðusambands Islands fyrir
heilladrjúg störf í þágu íslenskrar
verkalýðshreyfingar.
Asmundur Stefánsson,
forseti ASÍ,
Bandalag alþýðu - Alþýðuband-
alag. Þessum orðum hefur Hanni-
bal Valdimarsson vafalaust í eina
tíð velt mikið fyrir sér. Hvaða nafn
átti að gefa þeim samtökum, sem
hann gerði möguleg á sínum tíma
ásamt forystumönnum Sósíalista-
flokksins, einkum Einari Olgeirs-
syni? Hvað eiginleikar þurftu
að vera í þessu nafni? Hvaða hljóm
þurfti það að hafa? Átti nafnið að
taka mið af flokkunum, eins og
þeir voru, eða átti að kveða við
nýjan tón? Niðurstaðan varð . al-
kunn. Alþýðubandalagið, sem
hornsteinn var lagður að um
miðjan 6. áratug þessarar aldar, er
orðið þekkt stærð í íslenskum
stjórnmálum.
Alþýðubandalagið er sterkur
stjómmálaflokkur, en jafnframt
víðfemt bandalag íslenskra launa-
manna og þeirra sem berjast vilja
fyrir félagslegum réttindum verka-
lýðsstéttarinnar, þeirra sem vilja
berjast fyrir jafnrétti og síðast en
ekki síst þeirra sem vilja berjast
fyrir sjálfstæði íslensku þjóðar-
innar.
Hannibal Valdimarsson er átt-
ræður í dag og hann hefur verið
gæfumaður í sínu lífi. Hann hefur
ævinlega staðið við hlið verkalýðs-
stéttarinnar í stjórnmálastarfi sínu
og oftar en ekki í broddi fylkingar,
en hlutur hans í stofnun Al-
þýðubandalagsins er sá kafli í
stjórnmálasögu Hannibals Vald-
imarssonar, sem glæsilegastur er
að mínu mati.
Fyrir hönd Alþýðubandalagsins
þakka ég Hannibal Valdimarssyni
fyrir þann hlut sem hann átti í
stofnun Alþýðubandalagsins.
Hann var fyrsti formaður þess og
starfaði sem slíkur formaður
kosningasamtakanna og samfylk-
ingarinnar allt til ársins 1968. Það
samstarf var ánægjulegt og
skemmtilegt, og ég var svo gæfu-
samur að kynnast Hannibal á síð-
ustu árum hans í Alþýðubanda-
laginu.
Þegar Alþýðubandalagið var
stofnað var nauðsyn samfylkingar-
innar ákaflega brýn og verkalýðs-
hreyfingin, forystumenn í
verkalýðshreyfingunni í Sósíalista-
flokknum og Alþýðuflokknum
gerðu sér ljósa grein fyrir nauðsyn
þess að standa saman, einnig á vett-
vangi stjórnmálanna. Það er ein-
mitt á vettvangi stjórnmálanna þar
sem úrslitaatriðin ráðast oft á tíð-
um um kjör verkafólksins og þar
þarf að fara saman hin faglega og
pólitíska barátta. Sú nauðsyn á tví-
þættri baráttu var ástæðan fyrir
stofnun Alþýðubandalagsins á sín-
um tíma - sú nauðsyn hefur ævin-
lega verið lykillinn og grunn-
forsendan í starfi og stefnu
Alþýðubandalagsins.
Hannibal Valdimarsson hafði
um miðjan 6. áratuginn kjark til
þess að taka höndum saman við
íslenska sósíalista; ég segi kjark
vegna þess að á þeim árum var allt
reynt sem unnt var til að einangra
íslenska sósíalista en það mistókst.
Það var ekki síst verk Hannibals
Valdimarssonar að það mistókst og
Hannibal hefur vafalaust haft
skilning á því sögulega verki sem
hann vann þar. Hitt má einnig vera
okkur til umhugsunar í dag og
mörgum til eftirbreytni, að einmitt
nú er nauðsyn samfylkingar, ein-
mitt nú er nauðsyn samstöðu gagn-
vart afturhaldinu. Einmitt nú er
nauðsynlegt að pólitískir forystu-
menn í íslensku verkalýðs-
hreyfingunni, í Alþýðu-
bandalaginu og í hinni faglegu
verkalýðshreyfingu, snúi bökum
saman og myndi órofa bandalag
gegn árásum afturhaldsins, sóknar-
bandalag um ný og betri kjör í landi
okkar, bjartari framtíð og ríkara
menningarlíf.
Á afmæli Hannibals Valdimars-
sonar ber að minnast þess að til
samstöðu þarf kjark, á afmæli
Hannibals Valdimarssonar ber að
leggja áherslu á nauðsyn einingar
til þess að skapa forsendur fyrir
sigurfylkingu gegn afturhaldinu í
landinu.
Fyrir hönd Alþýðubandalagsins
flyt ég þér, Hannibal Valdimars-
son, kveðjur og þakkir.
Svavar Gestsson.
Mót-
taka
síðar
Vegna sjúkrahúsdvalar
þessa dagana getur Hanni-
bal ekki veitt viðtöku vin-
um og vandamönnum, sem
hefðu viljað samfagna hon-
um á áttræðisafmælinu.
Hann hefur hins vegar
fullan hug á að gera það
innan skamms. Það verður
auglýst sérstaklega síðar.
í dag á Hannibal Valdimarsson,
fyrrverandi forseti Alþýðu-
sambands íslands, alþingismaður
og ráðherra, áttræðisafmæli.
Ekki er það ætlun mín að skrifa
langa afmælisgrein um Hannibal af
þessu tilefni og því síður að rekja
þau margþættu störf, sem hann
hefur gegnt á langri ævi. Segja má,
að Hannibal hafi verið þjóðkunnur
maður allt frá þeim tíma er hann
ungur að árum ruddi samtökum
verkafólks braut í Súðavík og
Bolungarvík vestra og lenti þá í
frægum átökum við atvinnu-
rekendur og hafa þau átök oft verið
rakin.
Ég hef það fyrir satt að Hannibal
hafi verið dugmikill kennari og
skólastjóri og vinsæll af nem-
endum. Auk kennslustarfanna á
Akranesi, Súðavík og ísafirði varð
hann fljótt aðalbrimbrjótur verka-
lýðssamtakanna á Vestfjörðum,
ferðaðist mikið, stofnaði félög og
hvatti menn til dáða. Síðar v^arð
hann alþingjsmaður, forseti
Alþýðusambands íslands ogtvis-
var ráðherra, og hafa alla tíð um
hann staðið stormar stríðir, enda
maðurinn óvenjulega orkumikill
og athafnasamur og lítt gefinn fyrir
að fara troðnar slóðir.
Ég hefi kynnst Hannibal
Valdimarssyni bæði sem andstæð-
ingi og samherja. Ég á margar góð-
ar minningar um samstarf við hann
meðan hann starfaði í Alþýðu-
bandalaginu 1956-1968 og kynntist
þá vel dugnaði hans og sérstakri
ósérhlífni. Hann reyndist hinn
mesti garpur til fundaferða og taldi
ekkert erfiði eftir sér. Með slíkum
mönnum er ánægjulegt að starfa að
sameiginlegum áhugamálum.
Hannibal Valdimarsson á að
baki mikið dagsverk í íslenskri
verkalýðshreyfingu og væntanlega
verða margir til að þakka honum
það í dag. Persónulega þakka ég
honum góða viðkynningu og sam-
starf sem var ánægjulegt og
lærdómsríkt. Á þessum tíma-
mótum árna ég Hannibal og hans
ágætu konu Sólveigu Ólafsdóttur
alls hins besta og læt í ljós þá ósk
að árin framundan megi reynast
þeim björt og hlý.
Guðmundur Vigfússon.
Einn af forustumönnum ís-
lenskrar verkalýðshreyfingar um
áratugaskeið, Hannibal Valdim-
arsson, er áttræður í dag.
Forustustörf í verkalýðsfélögum
í landi okkar gegnum árin hafa ekki
verið nein rólegheitastörf. Þeir,
sem þeim störfum gegna, mega
jafnan vera við því búnir að hafa
svala mótvinda í fangið. Þó hafa
þar á orðið veruleg umskipti frá því
fyrir rúmlega hálfri öld, er Hanni-
bal hlaut eldskírn sína, er hann
barg lífi verkalýðsfélagsins á Súða-
vík árið 1930 með því að taka að sér
formennsku í félaginu, þegar
atvinnurekendur ætluðu að svelta
forustumenn þess til uppgjafar.
Eftir það er Hannibal í forustu
verkalýðshreyfingarinnar á Vest-
fjörðum um árabil, formaður Bald-
urs á ísafirði og ritstjóri Skutuls og
beitir af hörku orðsins brandi að
falsrökum atvinnurekenda, er þá,
sem raunar enn, töldu verkalýðs-
félög bölvalda í þjóðfélaginu og
verkafólkið ómaga á framfæri góð-
hjartaðra atvinnurekenda.
Árið 1936 sat ég í fyrsta sinn þing
Alþýðusambands íslands í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu. Þá
var Hannibal 2. varaforseti þings-
ins. Það var í fyrsta skipti, er ég sá
þennan vígreifa kappa í ræðustóli.
Síðan eru mörg ár liðin. Verkalýðs-
hreyfingin orðin stórveldi í þjóðfé-
laginu, hefur unnið marga og stóra
sigra, en líka stundum orðið að slá
undan í vissum tilvikum.
En þó Hanniba! væri frábær
fundamaður og hafi sem slíkur
unnið marga og verðuga sigra, var
hann ekki síður í daglegri við-
kynningu maður sterkra áhrifa til
að laða til samstarfs um áhuga-
málin og fylkja samstarfsfólki í
órofa samstöðu með sínum miklu
persónutöfrum og djarfmannlegu
framkomu, er verkaði.við sig í sam-
tökunum.
Árið 1954 verður Hannibal for-
seti A.S.Í..Bjarmi á Stokkseyri
hafði þá á annað ár staðið í erfiðri
deilu við Reykjavíkurbæ um kaup
og kjör starfsfólks við barnaheim-
ili, er Reykjavíkurbær rak að
Kumbaravogi á Stokkseyri. Félagið
leitaði til Hannibals um að Alþýðu-
sambandið gengi í málið. Hannibal
brást af röskleika við og innan lítils
tíma hafði hann fengið undirritað-
an samning af þáverandi borgar-
stjóra, Gunnari Thoroddsen,
samning, sem innihélt verulegar
kjarabætur starfsfólkinu til handa
og Bjarmi samþykkti einróma. Er
þetta aðeins lítið dæmi um það hve
rösklega Hannibal gekk til verks
fyrir málstað verkafólks.
Hannibal hefur oft á starfsferli
sínum í verkalýðshreyfingunni
þurft að fást við samningsgerð.
Mér er vel kunnugt um hversu oft
hann leysti mál, sem í hnút voru
komin. Þá kom í ljós að þessi harði
og skapstóri maður átti líka eigin-
leika sáttfýsi og hæfni til að leysa
erfið úrlausnarefni á þann hátt að
báðir aðilar gátu við unað.
Það er vissulega margs að minn-
ast frá liðnum baráttuárum. Ég
minnist þess hve Hannibal var
aðsópsmikill og skeleggur þing-
forseti á 24. þingi AlþýðusamBand-
sins, sem sett var í Reykjavík hinn
18. nóvember 1954.
Þetta þing var mikið átakaþing.
Umræður um kjörbréf tóku nær
tvo sólarhringa. Á þessu þingi var
Hannibal í lok þingsins kosinn for-
seti sambandsins með 174 atkv.
gegn 146. Mér er þetta þing minnis-
stætt, bæði vegna þeirra hörðu
átaka, er þar urðu milli þingfull-
trúa, er skiptust að mestu í tvo
hópa og virtust stundum svo jafnir
að verulegur spenningur var í at-
kvæðagreiðslum eins og best mátti
sjá á því, að við kjör varaforseta
Sambandsins munaði aðeins
tveimur atkvæðum milli þeirra
tveggja, er í kjöri voru, og eins
vegna þess hve Hannibal var frá-
bær þingforseti við að stjórna þessu
óróasama þingi og gefa ákveðna
úrskurði til að skera úr deilu-
málum.
Hannibal hefur flestum öðrum
fremur mótað meginþætti margra
málefna í baráttusögu íslenskrar
verkalýðshreyfingar þann tíma
sem hann var í forustu samtak-
anna, og raunar allt frá þeim tíma,
er hann hóf þar störf, strax sem
virkur liðsmaður. Hann setti mark-
ið hátt fyrir íslenskt erfiðisfólk og
átti stóra drauma um aukna mennt-
Framhald á bls. 12