Þjóðviljinn - 25.06.1983, Blaðsíða 4

4 sIða' — ÞJOÐVILJINN Helgín 25.-26. júfní 1V83 '
stjornmál á sunnudegi
Ragnar
Arnalds
skrifar
Magurt ár í ár eftir þrjú feit
Mikill afgangur ríkissjóðs í þrjú ár léttir róðurinn á erfiðleikatímum
Þeir sem lengi hafa fylgst meö stjórnmál-
um kannast vel við þá áróðursplötu sem
Morgunblaðið hefur sett á fóninn af og til í
aldarfjórðung, að þegar vinstrimenn kom-
ist til valda „tæmi þeir alla sjóði"! Og þó að
sjóðirnir séu gjarnan galtómir, þegar
vinstriöflin fá að taka með öðrum í stjórnar-
taumana eiga sjóðirnir að heita ennþ'á
„tómari" að dómi Morgunblaðsins þegar
stjórnarþátttöku vinstrimanna linnir.
Nokkru fyrir seinustu stjórnarskipti fórn
að berast miklar tröllasögur í fjölmiðlum
um „hrikalcga afkomu ríkissjóðs“.Uún átti
að vera verri en nokkru sinni fvrr, og voru
ýmsar tölur nefndar því til sönnuriar.
Nú er það svo, að staða ríkissjóðs hefur
alltaf verið verri á vormánuðum og fram
yfir mitt ár, og er það ekkert nýtt, að um
þetta leyti árs myndast verulegur halli mið-
að við ársbyrjun. Aftur á móti er árið í fyrra
sem mjög er haft til samanburðar, svo ein-
stök undantekning frá reglunni, að líklega
verður að fara marga áratugi aftur í tírnann
til að finna jafn hagstætt ár fyrir ríkissjóð,
því að í fyrra var rekstrarstaðan jákvæð í
lok 10 mánaða ársins og aöeins í mínus í lok
júní og júlí.
Rckstrarstaða ríkissjóðs nú í maílok var
ckki lakari cn oftast áður, eins og nánar
verður gerð grcin fyrir hér á eftir. Og vcgna
vcrulcgs tckjuafgangs ríkissjóðs þrjú ár í
röð, árið 1980 til 1982, er ríkissjóður nú
betur búinn undir samdrátt í tckjum og erf-
iðlcikatíma cn vcrið hcfur um langt skcið.
Um spámenn
og tröllasögur
Auövitað eru tröllasögurnar um afkomu
ríkissjóös af ýmsum rótum runnar. Fyrst og
fremst bera þær þess vott, að stjórnarskipti
fara fram. Morgunblaðið telur sig þurfa að
eyða rniklu púðri, jafnvel í leiðaraplássi, til
að skjóta niðureinhvern leiðindadraug sem
blaðið kallar „Goðsögnina um hæfni"
undirritaðs „sem fjármálaráðherra" (úr
leiðara Morgunblaðsins 16. júní sl.). Þetta
er ósköp skiljanlegt og í alla staði réttlætan-
legt.
Sumpart sttifa tröllsögurnar af ókunnug-
leika, þegar borið er saman viö síðastliðið
ár, sem var einstakt í sinni röð eins og áður
segir. Ogsumpart er nokkurt sannleikskorn
í þessum fréttum, því að vissulega hefur
afkonia ríkissjóðs versnaö mjög verulega á
seinustu mánuðum vegna samdráttar í tekj-
um og peningaveltu. þótt hvorki séu það
óvænt né óvenjuleg tíðindi.
Ég verð að játa, að ég hef hikað við að
svara þessum fréttaflutningi, þar sem full-
yrðingar um væntanlegan halla á ríkissjóði í
árslok hafa sveiflast frá 600 millj. og upp í
1800 millj. kr. (sbr. Geir Hallgrímsson í
sjónvarpsviðtali). í fyrsta lagi eru þetta
spátölur sem ráðast ekki síst af því hver
spámaðurinn er. í öðru lagi vill pex af þessu
tagi um tölur sem fáir botna í, verða heldur
þreytandi umræða fyrir fólk almennt. I
þriðja lagi er mér heldur illa við að standa í
opinberum deilum við eftirmann nrinn um
rekstrarafkomu ríkissjóðs á þessu ári, þegar
svo vill til, að útkoman er að nokkru byggð
á ákvörðunum sem ég hef beitt mér fy rir, og
að nokkru á ákvörðunum, sem hann hefur
tekið eða á jafnvel eftir að taka. Hver á
hvað og hver á ekki hvað, verður alltaf
spurt.
Eftirmaður minn, Albert Guðmundsson
er dugnaðarforkur eins og allir vita, og
hann á vafaiaust eftir að sýna ágæti sitt á
ýmsan hátt. Mér finnst heppilegra að rök-
ræða við hann um ríkisfjármálin, þegar
hann hefur fengið tækifæri til að sýna stefnu
sína í verki.
fíeynslan
er ólygnust
Þegar ég lagði fram fjárlagafrumvörp
fyrir árin 1980, 1981 og 1982 urðu í öll
skiptin miklar umræður um þau í fjöl-
miðlurn og fullyrtu stjórnarandstæðingar.að í
þeim væru svo mörg göt, svo margar glopp-
ur og smugur, að þau myndu aldrei stand-
ast. Að sjálfsögðu andmælti ég þessu, en
umræða um óorðna hluti er oft marklítill;
reynslan er ólygnust.
Nú liggur fyrir hver fór með rétt mál og
hverjir fóru með rangt mál þessi þrjú ár. Öll
árin náðu endar saman og meira en það:
Þessi ár varð verulegur afgangur hjá
ríkissjóði, umeðayfir3% árin 1980 og 1981
og augljóst er, þótt ríkisreikningur fyrir ár-
ið 1982 liggi ekki fyrir, að það árið hefur
afgangurinn orðið langmestur. En þessum
. staðreyndum er lítt haldið á lofti í moldviðri
minni tíðinda og verður þá fráfarandi fjár-.
málaráðherra að leyfast að koma þeim á
framfæri, þótt honum sé málið skylt.
Hitt er aftur á móti blásið út með stórum
fyrirsögnum, að halli sé á ríkissjóði fyrstu
mánuði þessa árs, eins og það séu einhver
ný tíðindi.
“Þannig cr viðskilnaðurinn!“ hrópar
stjórnarandstaðan, þegar 11,4% halli er á
ríkissjóði í maílok miðað við ársbyrjun.
Ríkissjóður reyndist „gatasigti" í höndum
Ragnars Arnalds, segir leiðarahöfundur
Morgunblaðsins lb.júní sl.
Mér er sannarlega sómi sýndur með því
að vera skammaður í Morgunblaðinu. En
kannski get ég upplýst um nokkrar athyglis-
verðar staðreyndir, þótt segja megi, að
margt sc mcira áhyggjucfni um þessar
mundir en afkoma ríkissjóðs, til dæmis af-
koma heimilanna.
Nokkrar
staðreyndir
Samkvæmt upplýsingum ríkisbókhalds-
ins var rekstrarafkoma ríkissjóðs neikvæð
um 11,4% miðað við útgjöld í lok seinasta
mánaðar, eins og áður segir. Hvernig voru
sambærileg hlutföll í maílok á árunum
1975-1979?
Arið 1975:.............-í-11,7%
Árið 1976:..............h-10,4%
Árið 1977:...............-H2,l%
Árið 1978:...............+10,5%
Árið 1979:...............+13,3%
Meðaltal 1975-1979......+11,6%
Rekstrarstaðan í maílok þessi fimm ár var
sem sagt mjög hliðstæð því sem nú er og að
meðaltali næstum alveg sú sama. Aftur á
móti eru hliðstæðar hlutfallstölur í maílok
seinustu þrjú árin verulega hagstæðari og
þó sker sl. ár sig úr:
Árið 1980.................+3,1%
Árið 1981.................+2,7%
Árið 1982.................+2,8%
Skuldastaða ríkissjóðs samkvæmt ríkisreikningi
á föstu verðlagi m.v. byggingarvísitölu
í árslok 1982 ,1331 stig.d)
M.kr. ,
3276
2822
2702
2667J
2585_
1406
1148
990
703
366
201
1977
1978
Skuld við
Seðlabanka
1979
1980
1981
1982
0
Skuld við
aöra en Seðlabanka
(DEkki er unnt aðsýna skuld ríkissjóðs við aðra en Seðlabankann árið 1982
þar sem endurmat á þeim liggur ekki fyrir ennþá.
Skuld ríkissjóðs A-hluta, 1977-1982, framreiknað til verðlags í árslok 1982.
Ég tel, að vilji ný ríkisstjórn ná jafnvægi í
ríkisfjármálum á þessu ári eins og tekist
hefur undanfarin þrjú ár, þá sé enn tími til
stefnu. Við verðum að hafa í huga, að hin
góða staða í maímánuði undanfarin þrjú ár
leiddi til mjög verulegs tekjuafgangs öll ár-
in, eins óg áður er rakið, og mætti láta sér
nægja þetta árið að standa á sléttu.
Beinlínis stefnt
á halla
Mér virðist hins vegar, að ríkisstjórnin
hafi þegar ákveðið að ríkissjóður verði rek-
inn með verulegum halla á þessu ári, og er
það auðvitað markmið út af fyrir sig. Þessa
fullyrðingu styð ég eftirfarandi rökum:
í nýrri áætlun fjármálaráðuneytis virðist
gert ráð fyrir 200 millj. kr. meiri útgjöldum
til niðurgreiðslna en fjárlög gerðu ráð fyrir
án þess að nokkrar nýjar tekjur komi þar á
móti eða sparnaður.
Gíldandi vegaáætlun er byggð á þeirri
forsendu að aflað sé á annað hundrað millj.
kr. í auknum tekjum, en samkvæmt þeim
yfirlýsingum sem gefnar hafa verið er ekki
áformað að afla þessara tekna. Rétt er að
minna á, að lán til vegagerðar leysir kann-
ski einhvern greiðsluvanda en skapar
rekstrarhalla eftir sem áður.
I stefnuyfirlýsingu hinnar nýju stjórnar
er gert ráð fyrir verulegum nýjum útgjöld-
um ríkissjóðs, bæði í formi beinna framlaga
og tekjumissis vegna skattalækkana. Enn
hefur ekki verið útskýrt, hvernig þessa fjár
verður aflað.
Ekki auðvelt
en unnt
Þótt ég hafi fullyrt hér að ofan, að unnt sé
að tryggja áframhaldandi jafnvægi í ríkis-
fjármálum á þessu ári, þá hef ég ekki sagt
að það sé auðvelt. Við gerð fjárlaga var
reiknað með verulegum samdrætti í peninga-
veltu og hlutfallslega minnkandi tekjum
ríkissjóðs miðað við útgjöld. En samdrátt-
urinn verður meiri er reiknað var með.
Enginn mun ásaka núverandi fjármála-
ráðherra.þótt einhver halli verði af þessari
ástæðu, ef ríkisbúskapurinn kemst aftur í
jafnvægi á næsta ári. Hitt er miklu hæpnara
ef ákvarðanir eru teknar um niður-
greiðslur, útgjöld til vegamála eða skatta-
lækkanir án þess að tekjuöflun eða sparn-
aður á fjárlögum komi þar á móti. Með því
er verið að dæla út fjármagni sem ekki er til
nema sem aukin prentun seðla og hlýtur að
kynda undir verðbólgubálið.
Þegar rætt er urn viðskilnað fráfarandi
stjórnar í ríkisfjármálum er að sjálfsögðu
fráleitt að láta þess ekki getið, að skuld
ríkissjóðs við Seðlabankann hefur skroppið
verulega saman seinustu árin og vaxta-
greiðslur til bankans hafa því orðið miklu
minni en áður var. Mjög verulegur af-
gangur hjá ríkissjóði í tíð fráfarandi stjórn-
ar hefur sem sagt gengið til að gera upp
skuldirnar rniklu sem mynduðust í ríkis-
stjórnartíð Geirs Hallgrímssonar. Þess
vegna er ríkissjóður nú inargfalt betur í
stakk búinn eftir þrjú feit ár til að mæta
mögrum árum á ný, ef þau skyldu vera
framundan.
Spyrja má, hvort nauðsynlegt hafi verið
að skila svo verulegum rekstrarafgangi í
ríkissjóð sem raun ber vitni í tíð fráfarandi
stjórnar. Ég tel að svo hafi verið og gæti
fært fyrir því ýmis rök, að með 2-3% af-
gangi á hverju ári er rekstur ríkissjóðs í
eðlilegu og nauðsynlegu jafnvægi. En sú
hlið málsins bíður betri tíma.
Ragnar Arnalds