Þjóðviljinn - 25.06.1983, Blaðsíða 11

Helgin 25.-26. júní 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Össur Skarphéðinsson skrifar frá Bretlandi:
Herkúlesarverkefni
Verkamannaflokksins
Eftirafhroð
Verkamannaflokksins í
bresku þingkosningunum
ríkir nú talsverð óvissa um
afdrif flokksins. Hann hefur
verið á stöðugri og
viðstöðulítilli niðurleið siðan
íkosningunum 1951 og
sannast sagna virðast
einungis gagnger
stakkaskipti geta forðað
honum frá ótímabæru
stefnumóti við skapadægur
sitt
Einsog Þjóðviljinn hefur greint
frá eru meginniðurstöður kosning-
anna einkunt tvenns konar. Góður
helmingur þeirra sem kusti (56.2
prósent) köstuðu atkvæði sínu
gegn stjórnarstefnu íhaldsflokks-
ins. En andstæðingar íhaldsins
voru klofnir í tvær fylkingar með
tilkomu Miðjubandalagsins (kosn-
ingasamtök Frjálslynda flokksins
og sósíaldemókrata sem klufu sig
úr Verkamannaflokknum), með
þeim afleiðingum að Ihaldið þre-
faldaði þingmeirihluta sinn, þrátt
fyrir að hafa fengið 1.5 prósent
minna fylgi en í kosningunum
1979.
íhaldsflokknum
hafnad
í fyrsta sinn var nú kosið eftir
kjördæmabreytingar sem sjálf-
krafa færðu Ihaldinu um 30 þing-
sæti. Auk þessa vann flokkurinn 37
þingsæti af hinum flokkununt og
hafði þegar upp var staðið 144 sæta
meirihluta á þingi en þó ekki nema
42.4 prósent greiddra atkvæða
(30.8 prósent þeirra sem eru á kjör-
skrá). Sem fyrr segir er þetta 1.5
prósenti minna en Ihaldsflokkur-
inn aflaði 1979.
Það er til inarks um áhrif Miðju-
bandalagsins á gengi Ihaldsins í
þessum kosningum, að þrátt fyrir
hinn mikla þingmeirihluta þá hlaut
flokkurinn samt sem áður ntinna
fylgi en í kosningunum 1964, þegar
hann hlaut 43.4 prósent en tapaði
þá eigi að síður fyrir Verkamann-
aflokknum undir forystu Harold
Wilson. Og árið 1970 hlaut íhaldið
talsvert meira fylgi en nú, en þó
miklu minni þingmeirihluta, enda
gekk þá Verkamannaflokkurinn til
kosninga í heilu lagi. Með hliðsjón
af fylgi íhaldsflokksins nú, þá er
það óhrekjanleg staðreynd að
drjúgur helmingur breskra kjós-
enda kastaði atkvæði sínu gegn
stefnu hans. Undarlegt kosninga-
kerfi færði honum eigi að síður
tröllaukinn meirihluta á þingi.
Þrátt fyrir minnkandi fylgi 1-
haldsins er þó ekki hægt að segja
annað en höfnun kjósenda á
Verkantannaflokknum hafi verið
enn gagngerri. Flokkurinn hlaut
27.6 prósent, tapaði 9.3 prósentum
frá síðustu kosningum, mesta tap
sem annar hinna stóru flokka hefur
þolað eftir síðari heimsstyrjöldina
og minnsta atkvæðamagn sem
Verkamannaflokkurinn hefur
fengið frá 1918.
Horfur flokksins eru jafnvel enn
ólánlegri þegar haft er í huga að
hann hefur verið á sígandi niður-
leið frá 1951.
Fylgisbreytingar
Á vegum BBC gerði Gallup
merkilega könnun á sveiflum milli
flokkanna. Sá hluti niðurstaðna
sem snerti Verkamannaflokkinn
sýndi aö orsakir ósigursins. voru
fimmfaldar. Talsverður hluti fylg-
isins fór yfir á Miöjubandalagit), og
minni hópur, en þó marktækur,
skipti beint yfir á íhaldsflokkinn.
Þá kom í Ijós að talsvert af fólki
sem ekki kaus 1979 kom nú fram í
herbúðum íhaldsins. Frá fornu fari
hafði Verkamannaflokkurinn enn-
fremur fagnað góðu gengi á meðal
þeirra sem kjósa í fyrsta sinn, þetta
breyttist í kosningunum 1979 þegar
íhaldið hafði viðlíka mikinn
stuðning æskufólks og Verka-
mannaflokkurinn, og í kosningun-
um núna fékk Verkamannaflokk-
urinn minnstan stuöning í þessum
aldurshópi af öllum flokkunuin
þremur. Ofaná þetta bættist svo að
um helntingur af hinum mikla
fjölda atvinnulauss æskufólks taldi
ekki taka því að kjósa og sat heim á
kjördag. Að öllu jöfnu hefur þó
Verkamannaflokkurinn átt vísan
stuðning þessa hóps.
Bakhjarlar
bresta
Til dæmis um hvernig Verka-
mannaflokknum hefur mistekist að
halda stuðningi sínum meðal hefð-
bundinna bakhjarla má nefna að
árið 1959 kusu 62 prósent fólks úr
verkalýðsstétt Verkamannaflokk-
inn, en í nýafstöðnum kosningum
ekki nema 38 prósent. Og það er til
marks um þær viðhorfsbreytingar,
sem orðið hafa, að árið 1959 voru
43 prósent þeirra sem svöruðu
spurningum Gallups á þeirri skoð-
un að verkalýðsfélögin í Bretlandi
væru „of valdamikil". Á síðasta ári
voru hins vegar 63 prósent sömu
skoðunar.
Og hið pólitíska landslag er sí-
felldum breytingum undirorpið.
fyrrnefnd Gallup-BBS-könnun
sýndi til að mynda að meðal félaga
verkalýðsfélaga kusu 39 prósent
Verkamannaflokkinn, 32 prósent
íhaldið og 28 prósent Miðjubanda-
lagið. Fvlgi Verkamannaflokksins í
þessum hópi er meö öðrum orðunt
lítið meira en hinna flokkanna.
Dökkt útlit
Tölfræöilegar vangaveltur uni
afdrif Verkamannaflokksins i
næstu þingkosningum bjóöa ekki
heldur upp á mikla bjartsýni fyrir
lians hönd. þó mikið velti að sjálf-
sögðu á því hversu vej Miöjuband-
alaginu tekst að halda í fvlgi sitt á
næstu árum. Sé dæmiö sett upp
þannig að Miöjubandalagið haldi
núverandi fylgi þá getur Verka-
mannaflokkurinn einungis unnið
meirihluta með því að íhaldið glati
til hans 12.8 prósentum af þeim
42.6 prósentum atkvæða sem það
aflaði íþessum kosningum. Líkind-
in á svo stórri sveiflu má e.t.v. ráða
af því. að í síöustu ellefu þingkosn-
ingum hafa fylgisbreytingar milli
flokkanna tveggja verið 2.8 pró-
sent að meðaltali.
Á þetta Herkúlesarverkefni bæt-
ist svo. að í þeim kjördæmum sem
Ihaldið vann að þessu sinni fékk
Miðjubandalagið næstflest atkvæði
í 265 kjördæmum en Verkamann-
aflokkurinn ekki nema í 125 kjör-
dæmum, þó hann yfirleitt stæði
betur í vafakjördæmunum svoköll-
uöu þar sem meirihluti íhaldsþing-
manna er naumastur.
íhaldið fast
í sessi
Til aö ná meirihluta í næstu
kosningum þarf Verkamanna-
flokkurinn ekki bara að sannfæra
kjósendur um að tími sé kominn til
að setja frú Thateher og hennar dót
á eftirhiun, hann þarf líka að sann-
færa kjósendur i þeim kjördæm-
um. þar sem Miðjubandahigið fékk
næstflest atkvæði, um að banda-
lagið sé ekki raunverulegur val-
kostur við íhaldiö; einungis meö
þvíað veita Verkamannaflokknum
brautargengi megi koma íhaldinu
frá. Þetta er mikið vérkefni. en þö
ekki óhugsandi. Á því ber líka, að
mjög víöa í kjördæmum sem íhald-
ið lieldur, kusu stuðningsmenn
Verkamannaflokksins Miðjuband-
alagiö af taktiskum ástæðum, þ.e. í
þeirri von að nógu margir íhalds-
kjósendur gerðu slíkt hið sama til
að íhaldsþingmaður félli.
Slík taktísk atkvæðagreiðsla átti
sér stað svo að segja í hverju ein-
asta kjördæmi i suðurhluta Eng-
lands. svo atkvæðamagn Miðju-
bandalagsins endurspeglar ekki
hið raunverulega fylgi þess. Þessu
stuðningsfólki ætti flokkurinn lík-
lega auövelt með aö ná aftur, og
meö nýrri forystu og betri skipu-
lagningu tekst honum e.t.v. að
jarða Miðjubandalagið sem kepp-
inaut um kjósendur. Ef ekki, þá er
afskaplega líklegt aö sania gerist í
kosningunum 1987 og núna, íhald-
ið haldi meirihluta sökum klofn-
ings í fylkingum andskota sinna.
Það er því fráleitt I jarlægur mögu-
leiki að Margrét Thatcher eigi
langa setu fyrir höndum og kunni
að velgja lengur forsætisráöherra-
sessinn en nokkur forsætisráðherra
frá því Rohert Bank Jenkinson,
jarl af Liverpool, var forsætisráö-
herra milli 1812 og 1827.
■ rnM Hollensk hágæðavara
IE IC#% á sérstaklega
hagstæðu verði
Sértilboð:
ACF 357 — Eldavél meö grilli.
Verð kr. 9.970,-
RO 3837 — Kaffivél.
Sjálfvirkir meö glærum vatnstanki
innbyggö i hitaplötu. lagar 12
bolla i einu.
Verð 2.230,-
Sértilboð:
RO 3848 — Rafmagnsgrill
meö stálplötu. Hitastlllir ákveöur
nákvæmlega réttan hita.
Verð kr. 1.450,-
RO 3642 — Ryksuga.
Kröftug en hljóölát. Auöveld i
meðförum. Verð kr. 5.795.-
ARC — Lúxus barskápur með
teakáferö. 90 lítra. Sérstakt frysti-
hólf fyrir ísmolagerö.
Verð kr. 8.710.-
ARC Sértilboð:
ARC 268 — (sskápur 340 litra
meö 33 litra frystihólfi.
Verð kr. 14.460,-
H. 144 cm B. 60 cm D. 64 cm
HLJOMBÆR
Sértilboð:
ARF 805 — Rúmgóöur 310 lítra
ísskápur, 2ja dyra meö 65 lítra
frystihólfi. Auöveldur að þrífa.
Sjálfvirk afþýöing. Verð kr.
16.520.-
H. 139 cm B. 55 cm D. 58 cm
AKC 310 — Eldhúsvifta með
sogstilli.
Verð kr. 8.400.-
HUÐM'HEIMILIS'SKRIFSTOFUTÆKI HVERFISGÖTU 103 SÍMI 25999