Þjóðviljinn - 23.08.1983, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 23. ágúst 1983
Grænlenskur smábær líkist í
fljótu bragði dönskum
smábæjum í einu og öllu.
Síðhærðir leðurjakkatöffarar
hangsa á sínum stað, skammt
fráerfeiknarlegur
stórmarkaðurþarsem höndlað
er með varning frá ólíklegustu
heimsálfum - en gangi maður
nokkurhundruðmetrafrá
honum, rambarmaðurkannski
framásérgrænlensktfyrirbæri: (
veiðimenn að selja fugla, seli
og blárefi.
Andstæðurnar eru þannig enn til
á Grænlandi, þótt veiðimönnum
fækki óðum, og Siumut, stjórnar-
flokkurinn, ætlar sér að varðveita
þau sérkenni sem þær skapa. Efna-
hagur Grænlands er í miklum
nauðum staddur, eins og efnahag-
ur annarra ríkja þriðja heimsins og
grænlenska landstjórnin fékk mik-
inn mótbyr, árið 1981, þegar hún
hugðist móta nýja atvinnustefnu.
Það var stefnt að því að móta sjálf-
stæða grænlenska atvinnustefnu
með markvissum aðgerðum og
viðbrögðin létu ekki á sér standa:
„Sprenging í Landsþinginu: sósíal-
ískt Grænland" var fyrirsögnin á
frásögn annars af tveimur viku-
blöðum Grænlendinga af skýrslu
stjórnarinnar um atvinnumál. Síð-
an upphófust heitar deilur um mál-
ið og stjórnin sá sig tilneydda að
hopa.
fas gg tm ■ • 1
1 ** * Pr- ÉÍH ** r 1
«.....
T Mm
' A Æ ■ >’ i
w y IIÍJ
IDúpskur smábær eða grænlensk verstöð?
Grænlensk atvinnustefna
og hin danska fortíð
Og ekki aðeins hopa. Þessar
ráðagerðir stjórnarinnar voru aftur
dregnar fram í kosningunum um
vorið af stjórnarandstöðunni, At-
assut, og leiðtogi Siumut, Jonathan
Motzfeldt, afneitaði þeim algjör-
lega þegar hann sagði í útvarpinu
að þetta væri bara „gamalt lík sem
lægi snoturlega í sinni kistu“.
Sá sem ber ábyrgð á atvinnuáætl-
uninni er Lars Emil Johansen
atvinnumálaráðherra og hann er
ásamt þeim Motzfeldt og Moses
Olsen einn sterkastur leiðtogi í Siu-
mut. Hann er í vinstriarminum og
stundum hefur slegið í brýnu með
honum og formanninum. „Ég styð
áætlunina af fullri einurð“, segir
hann: „ég hef lagt nafn mitt við
þetta og starfað með þessum hópi.
Ég skal að vísu viðurkenna að
skýrslan er á heldur vondu máli.
Við hefðum getað verið ögn frum-
legri en að vera sífellt að þrástagast
á orðum eins og „eignarnám" eða
„fjárfestingarskylda". Allt rifrildið
stóð um svona orð.
Framleiðsla og
þjónusta
Nefndarálitið gengur út frá
þeirri meginskoðun að fram-
leiðslugeirinn á Grænlandi sé allur
úr lagi færður, skældur og skakkur,
og muni halda áfram að vera það ef
stjórnvöld grípi ekki til sinna ráða.
í því kemur fram að verslunargeiri
og byggingar og aðrar framkvæmd-
ir fái f sinn hlut óeðlilega hátt hlut-
fall af gróða vegna skorts á sam-
keppni, fjarlægðar frá umheimin-
um, smárra eininga og annarrar
sérstöðu. Það er sem sé umtalsvert
misvægi á milli eigin framleiðslu,
út- og innflutnings. Haldi svo fram
sem horfir halda verslunar- og
framkvæmdageiri áfram að tútna
út, en veiðar, sjávarútvegur og
fiskiðnaður leggjast af.
Þetta verður að breytast, segir í
álitinu, ef takast á að byggja á auð-
lindum landsins, eins og Siumut
setur á oddinn í stefnu sinni. Beina
verður gróðanum annað - með
„eignarnámi" og „fjárfestingar-
skuldbindingum“ í fyrstu og síðan
með því að útdeila gróðanum í
samræmi við þörf og möguleika
fyrir framleiðslu á einstökum
svæðum, en ekki á grundvelli
eignarréttarins. Þetta er reyndar
farið að minna nokkuð á sjálfan
sósíalismann.
Marxismi?
Lars Emil segir að í sínum flokki
tíðkist ekki titlatog eins og „marx-
isti“ eða „sósíalisti" og vill sem
minnst af slíkum merkimiðum vita.
Hins vegar segir hann það ekkert
Iaunungarmál að marxísk greining
henti afar vel til að átta sig á því
sem hefur verið að gerast í atvinnu-
málum á Grænlandi. Auðurinn
hefur, segir hann, safnast á fáar
hendur í kjölfar Grænlandspólitík-
ur Dana á árunum 1960-70. Sú pól-
itík átti að miða að því að Græn-
land stæði jafnfætis öðrum hlutum
danska ríkisins í skóla-, heilbrigðis-
og öðrum ámóta málum. Gagnrýn-
endur hafa hins vegar þóst sjá í
þessu átaki danskan imperíalisma
að leggja grunninn að stórfelldum
fjárfestingum danskra einkaaðilja
á Grænlandi.
Mikill
innflutningur
Og gróðinn fór allur í verslunar-
og framkvæmdageirann eins og
fyrr segir en aðeins lítill hluti fór í
að byggja upp atvinnulíf á grunni
hinna feiknarlegu auðlinda sem er
að finna í Grænlandi. Alls kyns op-
inberar framkvæmdir og uppbygg-
ing á verslun gerðu það að verkum
að innflutningur varð feiknarlega
mikill. Lars Emil sér hins vegar
ekki fram á að hægt sé að draga úr
honum; hann segir að það sé póli-
tískur barnaskapur að halda að
fólk sé tilbúið að taka á sig verri
lífskjör og að það grafi undan
grænlensku þjóðarstolti ef heima-
stjórn hefur í för með sér verri lífs-
kjör - þ.e. minna af alls kyns mun-
aðarvarningi sem fluttur er inn.
Hins vegar er þessi óhagstæði
vöruskiptajöfnuður stærsta pólit-
íska og efnahagslega vandamálið á
Grænlandi að mati Lars Emils, og
jafnframt stærsta hindrunin í vegi
fyrir sjálfstæði sem yrði annað og
meira en nafnið tómt. „Við
öðlumst ekki sjálfstæði“, segir
hann, „með heimastjórn, ræðum 1.
maí og mótmælafundum. Við
náum því um leið og við aukum
útflutninginn, styrkjum iðnað
heima í héraði, þróum nýjar
aðferðir í fiskvinnslu og aukum á
fjölbreytnina í fiskiðnaði með því
að veiða eitthvað fleira en bara
rækju og þorsk. Þá ættu að skapast
fleiri atvinnutækifæri, betri vörur,
meiri hagnaður fyrir samfélagið í
heild og meira jafnvægi í inn- og
útflutningi".
En nú hefur þessi „grænlenska
atvinnustefna“ sem sé verið kistu-
lögð og Siumut-menn eru farnir að
tala meira um að auka sjálfstjórn
hinna einstöku héraða: suður-
strendingar með sinn fjárbúskap,
fiskimenn á vesturströndinni og
veiðimenn í austri og norðri - allir
eiga þeir að þróast með eigin hætti
Lars Emil Johanesen atvinnumála-
ráðherra: marxisminn getur verið
góður tii síns brúks.
sem hentar aðstæðum á hverjum
stað.
„Við höfum nú fyrstu fjögur
heimastjórnarárin, einkum ein-
beitt okkur að fiskveiðunum",
segir Lars Emil atvinnumálaráð-
herra. Það hefur gengið allvel að
hans sögn og hann vill nú nota
gróðann af því tilað reyna að
byggja upp breiðara atvinnulíf.
Hann segist hreint ekkert hafa á
móti gróða; hins vegar vilji hann
gjarnan að samfélagið í heild njóti
góðs af honum. Og þá er brýnast að
eitthvað af þessum gróða haldist í
landinu en fari ekki beint til Dan-
merkur, svo hægt sé að fjárfesta í
nýjum framkvæmdum.
(-gat byggði á Information).
Ofvöxtur hefur hlaupið í grænlenska verslun...
..meðan atvinnulífið hefur setið á hakanum.