Þjóðviljinn - 25.10.1983, Blaðsíða 6

r
.iWtAN-nscm* oxeaí»
,RTO filCO
ÍA! aS®*
, pwninlca
f?$t.Lwi>a
AmtíHan
mnnM;
WMZi;
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 25. október 1983
Grenada er eins og paradís á
jörð, ég hef ekki séð neitt
fegurra. Gróskan er
ólýsanleg pg þarna vex
gnægð framandi ávaxta.
Fólkið er vingjarnlegt, opið
og forvitið eins og börn. Fólk
sem hefur unnið hörðum
höndum allt sitt líf en ekki
glatað lífsgleðinni. Maurice
Bishop naut ótrúlegra
vinsæida á meðal fólksins.
Ég heyrði hann tala við fleiri
tækifæri og framkoma hans
vakti ávallt mikla hrifningu og
sterk viðbrögð. Eg trúi ekki
sögusögnum um að hann
hafi fyllst ofmetnaði. En
hann var besti
ræðumaðurinn sem þeir
áttu. Það eru skelfileg tíðindi
að hann og nokkriraf
samstarfsmönnum hans
hafa verið drepnir. Ég get
ekki skilið hvað hefur gerst,
en þaðerljóstaðsú
friðsamlega bylting og
nýsköpun sem átt hefur sér
stað í Grenada getur ekki
haldið áfram með sama hætti
eftir þetta blóðbað. Grenada
verður ekki það sama og
áður....
Þannig fórust Kristiinu Björk-
lund orð er Þjóðviljinn hitti hana
að máli s.l. föstudag. Kristiina er
dönsk/finnsk að uppruna en búsett
hér á landi og starfar sem fóstra.
Hún dvaldi í Grenada frá því í des-
ember 1981 til aprí! 1982. Við báð-
um hana um að segja okkur frá
þessu eyríki og reynslu sinni það-
an.
Ég var á leið til Equador en að
ráðum danskra vina minna kom ég
við í Grenada og hafði hugsað mér
að hafa 14 daga viðdvöl. Dvölin
þar varð hins vegar svo spennandi
að ég ílentist og fór aldrei lengra,
var í Grenada í rúma 4 mánuði.
Á þessum tíma kynntist ég fjölda
fólks, fór í kynnisferðir um landið,
á vinnustaði og á opinberar stofn-
anir og tók þátt í daglegu lífi fólks-
ins.
Meðal annars tókum við þátt í
byggingu félagsmiðstöövar, sem
verið var að reisa í einu af hverfum
höfuðborgarinnar, St. George’s.
Þetta var unnið í sjálfboðavinnu á
sunnudögum með frekar frum-
stæðri byggingartækni á okkar
mælikvarða. Byggingunni var lok-
ið 1/2 ári eftir að ég fór. Þessi fé-
lagsmiðstöð var í því hverfi St. Ge-
orge’s þar sem byltingin frá 1979
átti rætur sínar. Það var í þessu
hverfi sem Maurice Bishop hafði
gengið í skóla og ýmsar af hug-
myndum flokks hans, New Jewel
Movement höfðu orðið til.
New Jewel
Movement
New Jewel Movement, sem er
stjórnarflokkurinn í Grenada, var
stofnaður í mars 1973 af Maurice
Bishop og fleirum. Þetta er sósíal-
ískur flokkur, og nafnið á honum
er táknrænt: orðið Jewel, sem þýð-
ir gimsteinn, stendur fyrir orðin
Joint Endeávour for Welfare,
Education and Liberation” sem
þýðir „þjóðarátak til velferðar,
menntunar og frelsunar”.
Jewel-hreyfingin var upphaflega
í tengslum við Black Power-
hreyfingu blökumanna í Banda-
ríkjunum. Hún óx upp sem and-
staða við harðstjórn Érics Gairy,
fyrirrennara Bishops á forsetastóli.
Éric Gairy var blökkumaður af al-
þýðufólki kominn, sem hóf feril
sinn sem verkalýðsleiðtogi og bar-
áttumaður fyrir réttindum kúgaðra
landbúnaðarverkamanna. Á
löngum ferli í stjórnmálum spilltist
Gairy þannig að hann endaði feril
sinn sem hálfsturlaður af ofmetn-
aði þar sem glæpasveitum var beitt
gegn öllum andstæðingum stjórn-
arinnar.
Kristiina Björklund: Eg kvaddi Grenada með tárin í
augunum og nú veit ég ekki hvað framtíðin ber í skauti
sér.
Maurice Bishop í hópi aðdácnda. Hann naut ótrúlegra vinsælda á meðal fólksins, sagði
Kristiina.
Grenada verður ekki
það sama og áður
segir Kristiina Björklund, sem dvaldi á Grenada fyrir rúmu ári
í nóvember 1973 gerðist það
eftir að Jewel-hreyfingin hafði
krafist afsagnar Gairy og þátttöku
almennings í undirbúningi að sjálf-
stæði Grenada að 6 leiðtogar
hreyfingarinnar, þar á meðal
Maurice Bishop og Hudson
Austin, núverandi yfirmaður
herstjórnarinnar í Grenada, voru
handteknir og pyntaðir á hrylli-
legan hátt af glæpasveitum Gairys. »
Síðar, þegar alþýða manna hafði
uppi mótmæli gegn þessari með-
ferð á leiðtogum stjórnarandstöð-
unnar, kom til átaka á götum úti og
í þeim féll m.a. Rupert Bishop,
faðir Maurice.
frönsk nýlenda á síðari hluta 17.
aldar. Frakkar útrýmdu þeim indí-
ánum og karíbum sem þá byggðu
eyjuna og hófu síðan plantekru-
rækt með innfluttu vinnuafli hvítra
fanga og sakamanna og svartra
þræla frá vesturströnd Afríku.
Á átjándu öldinni börðust Bret-
ar og Frakkar um yfirráð yfir auð-
lindum Karíbaeyjanna. Þetta
endaði með því að Bretar náðu
Grenada undir sig á síðari hluta 18.
aldar og hefur eyjan verið undir
bresku krúnunni allt þar til sjálfstæði
var veitt hinn 7. febrúar 1974.
Sjálfstæði
Nýlendusaga
Grenada hafði til skiptis verið
frönsk og ensk nýlenda. Éyjan sem
liggur skammt undan ströndum
Venezuela, var fyrst byggð indíán-
um, sem þaðan komu og síðar
svokölluðum karíbum, sem bjuggu
á eyjunum í Karíbahafi þegar
Kristófer Kólumbus fann Grenada
árið 1498. í fyrstu gerðu Spánverj-
ar og síðan Englandingar tilkall til
Grenada, en eyjan varð síðan
Gairy varð sjálfkrafa fyrsti for-
seti lýðveldisins og tók þegar upp
náin samskipti við fasistastjórn
Pinochets í Chile og aðra harða
andstæðinga „kommúnismans”.
Þegar Grenada gekk í Sameinuðu
þjóðirnar flutti hann um það til-
lögu á allsherjarþinginu að Sam- _ ...
einuðu þjóðirnar legðu fram fé til Dyltingin
sálarrannsókna og rannsókna á
svokölluðum fljúgandi furðu-
hlutum. Þá var forsetinn djúpt sokk-
inn í kukl og svartagaldur.
í kosningunum 1976 myndaði
Jewel-hreyfingin bandalag með
öðrum samtökum og vann 6 af 15
þingsætum þrátt fyrir mikið kosn-
ingasvindl. Þegar Gairy fór til New
York hinn 12. mars 1979 spurðist
að hann hafði fyrirskipað glæpa-
sveitum sínum að drepa alla leið-
toga Jewel-hreyfingarinnar. Dag-
inn eftir söfnuðust 42 menn saman
fyrir utan St. George’s og réðust
síðan inn í herbúðir Gairys þar sem
uppgjöf var skilyrðislaus og án
skotbardaga. Sömuleiðis var út-
varpsstöðin tekin, og fyrsta vís-
bendingin um þessa friðsamlegu
byltingu barst til fólksins á öldum
Ijósvakans þegar Reggae-tónlist
var leikin í útvarpið, en hún hafði
verið bönnuð af fyrri stjórn. Á 2
sólarhringum höfðu allar lögregl-
ustöðvar stjórnarinnar lagt niður
vopnin og ný stjórn var mynduð á
grundvelli Jewel-hreyfingarinnar
um velferð, menntun og frelsi.
Bráðabirgða-byltingarstjórnin
undir forystu Maurice Bishops tók
við erfiðu búi. Gairy hafði tekið
Grenada er sjálfstætt
eyríki 90 mílur undan strönd
Venezuela.
Eyjan er eldfjallaland þakið,
gróskumiklum hitabeltisgróðri.
Eyjan er um 34 km á lcngd og 16
km á breidd. 1
íbúar eru 110.000 og eru um 95%
þeirra blökumenn cða kynblend-
ingar.
Höfuðborgin er St. Gcorgc’s, íb.
31.000/
Grenada tilheyrir breska
heimsveldinu en hlaut sjálfstæði
1974.
Byitingarstjóm „New Jewel”-
hreyfingarinnar undir forystu
Maurice Bishop tók völdin í mars
1979. Bish'op var drepinn 19. okt-
óber s.l. og fer herinn nú með
völdin íindir forystu Hudson
Austin, yfirmanns hcrsins og at-
vinnumálaráðhcrra í stjórn Bis-
hops. Nevðarástand hefur ríkt í
Grenada síðan með almennu út-
göngubanni.
ríkiskassann með sér til New York,
og hann býr enn í Bandaríkjunum.
Landið bjó við efnahag sem byggð- •
ist eingöngu á framleiðslu á músk-
athnetum, kakói, banönum og
örfáum landbúnaðarafurðum.
Ríkisstjórnin byrjaði á því að
þjóðnýta eigur Gairys. Það var
eina þjóðnýtingin sem átti sér stað.
Hann hafði þá slegið eign sinni á
mest alla ferðamannaþjónustuna
og um þriðjung ræktaðs lands.
Ríkisstjórnin endurskipulagði síð-
an framleiðsluna með þrískiptum
rekstri: ríkisrekstri, samvinnu-
rekstri og einkarekstri. Efnahagur-
inn byggðist á 4 megingreinum:
landbúnaði, iðnaðarframleiðslu úr
landbúnaðarafurðum, ferða-
mannaþjónustu og fiskveiðum.
Stjórnin samdi um þróunarað-
stoð við erlend ríki, og hefur hún
fýrst og fremst komið frá Efna-
hagsbandalagsríkjunum, Kanada
og Kúbu.
Skólakerfinu hefur nú verið
breytt og ganga nú öll börn í skóla,
en áður nutu aðeins 60% barna
skólagöngu. Á skömmum tíma
hefur heilsugæslukerfið verið stór-
bætt, þannig að nú er einn læknir á ,
hverja 600 íbúa í stað eins læknis á
10.000 íbúa áður. Fyrir byltinguna
voru 2 tannlæknar á eyjunni, nú
eru þeir 15-20. Margir erlendir
læknar starfa á Grenada, bæði frá
Kúbu og frá Evrópu. Fyrir bylting-
una var atvinnuleysi talið um 40%
en var s.l. vor komið niður í 14%
og reiknað með að það myndi fara
niður í 4-5% á næsta ári. Atvinnu-
aukningin hefur orðið í landbún-
aði, iðnaði ög í flugvalla- og vega-
gerð.
Lýðræðið
Athyglisvert er að fylgjast með
því nýja lýðræði sem Bishop lét
innleiða. Eg tók til dæmis þátt í
hverfisfundi í St. George’s borg um
fjárlögin fyrir 1983. Slíkir fundir
voru haldnir út um allt land þar
sem tillögur hinna einstöku ráðu-