Þjóðviljinn - 26.11.1983, Page 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 26.-27. nóvember 1983
UOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Ólafssdn.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson. Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Auglýsingastjóri: Sigríður H. Sigurbjörnsdóttir. Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson. Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir. Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson, Lúðvík Geirsson, Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Magnús H. Gíslason, ólafur Gíslason, óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Valþór Hlöðversson.
íþróttafróttaritari: Víðir Sigurðsson. Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Útlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Þröstur Haraldsson. Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Magnús Bergmann. Umbrot og setning: Prent.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar. Prentun: Blaðaprent hf.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson.
ritstjórnararein starf 09 HJör
Verjum
Þingvelli
í forsíðufrétt Þjóðviljans í gær var skýrt frá skýrslu
Péturs Jónassonar prófessors um hættuástandið sem nú
ríkir á Þingvöllum. Á tæpum áratug hefur fjöldi sumar-
bústaða tvöfaldast. Nú eru 700 sumarbústaðir á Ping-
völlum. Fjöldi þeirra jafngildir húskosti í heilu bæjarfé-
lagi. Hinir fögru og helgu vellir, þar sem náttúrufegurð-
in hefur um aldir gefið íslenskri þjóð eina sál, eru að
breytast í óskapnað vegna ásóknar í einkabústaði.
í skýrslu Péturs Jónassonar kom fram að hin mikla
sumarbústaðabyggð sem risið hefur á Þingvöllum skap-
ar ófyrissjáanleg mengunarvandamál og náttúruspjöll.
Með sama áframhaldi yrðu Þingvellir með öllu eyði-
lagðir árið 2000 þegar íslendingar yrðu 300.000 að tölu.
Auk þessara náttúruspjalla er búið að loka stórum
hluta Þingvalla með einkagirðingum svo að almenning-
ur á þess nú ekki lengur kost að fara óhindrað um
þennan helgistað. í raun er búið að bannfæra þjóðina
með girðingum á Þingvöllum.
Viðvörun vísindamannsins verður að taka alvarlega.
Þjóðin verður að taka höndum saman til varnar Þing-
völlum. Það verður að koma í veg fyrir að helgasti
staður íslendinga verði mengun, náttúruspjöllum og
girðingafári kappsfullra bústaðaeigenda að bráð. Þing-
vellir eru sameign þjóðarinnar í menningarlegu og
sögulegu tilliti. Það verður að búa svo um hnútana að
svo verði einnig í reynd.
í skýrslu sinni bendir prófessor Pétur Jónasson á
hvernig eigi að stækka hinn lögformlega þjóðgarð með
því að fella inn í hann ríkisjarðirnar Gjábakka, Arnar-
fell og Kaldárhöfða. Einnig sé nauðsynlegt að kaupa
einkajörðina Miðfell og segja upp ábúð á ríkisjörðun-
um Brúsastöðum, Kárastöðum og Heiðarbæ og bæta
þeim við þjóðgarðinn.
í skýrslunni er einnig að finna afdráttarlausa tillögu
um að sumarbústaðafarganið vestan vatnsins og í
Grafningnum verði fjarlægt. Slík aðgerð verður ekki
framkvæmd á svipstundu. Hún hlýtur þó að verða
framtíðarstefna.
Aðalfundur Landverdar samþykkti ályktun til stuðn-
ings þessari viðvörðun prófessors Péturs Jónassonar.
Þjóðviljinn hvetur Alþingi, ríkisstjórn og aðra aðila
sem bera formlega ábyrgð á framtíð Þingvalla að láta
nú hendur standa fram úr ermum. Þjóðin öll þarf að
þrýsta á um aðgerðir í þessum efnum. Án Þingvalla
væru íslendingar varla sjálfstæð þjóð. Engin staður í
þessu landi verðskuldar frekar trausta varðstöðu.
Táknrœnt
fréttamat
Fyrir rúmum tveimur mánuðum fór Þjóðviljinn að
knýja á iðnaðarráðherra Sverri Hermannsson að hann
skýrði opinberlega frá niðurstöðum Coopers og Lybrant
varðandi ársreikninga álversins 1982. Iðnaðarráðherra
hefur skotið sér undan því að upplýsa málið. Á Alþingi í
fyrradag sá hann loksins að feluleikurinn með niður-
stöðurnar var orðinn algert hneyksli og sagði frá 400
miljóna svikum.
Hvað gerir Morgunblaðið þegar skýrt er frá nýjum
fjársvikum Alusuisse? Fréttin er falin langt inn í blaðinu.
Neðarlega á blaðsíðu 22 er sá vettvangur sem vinum
Alusuisse á ritstjórninni þykir hæfa í þessu efni. Fyrir-
sögnin er einnig í þágu Alusuisse. Svikin eru ekki til-
greind - aðeins talað um „leiðréttingu á ársreikningum“.
Þessi meðferð Morgunblaðsins á nýjum fjársvikum Al-
usuisse sýnir táknrænt fréttamat.
ór
„Hlutur rithöfunda er ótrúlega
smár í veröi einnar bókar og
þar að auki fara upplög
minnkandi. Þaöeru þvíekki
góðirtímarfyrirokkurnú“,
sagöiÓlafurHaukur
Símonarson í viötali viö Þjóð-
viljann, en viö heimsóttum
hann í vikunni til að kynna
okkur starf og kjör rithöfundar.
- Lifir þú eingöngu af rithöf-
undalaunum?
- Já, ég hef haft mitt lifibrauð
af ritstörfum og ýmsu öðru sem
þeim tengist. Ég hef tekið að mér
alls konar þýðingar og unnið
meðfram fyrir útvarp og sjón-
varp. Einnig hef ég verið með
hljómplötuútgáfu og haft tekjur
af lögum sem ég hef samið. Það
eru fáir hér á landi sem megna að
lifa af rithöfundarstörfum ein-
göngu, kannski svona 10-15
manns. Svo eru náttúrulega
blaðamannssförf þar fyrir utan og
allt sem liggur á milli fagurbók-
mennta og blaðamennsku.
- Hversu lítill er hlutur höf-
undar í bók?
- Þegar búið er að draga frá
Ólafur Haukur: Á öllum blómatímum menningar hafa listamenn haft
það gott. - Ljósm.: eik.
Hlutur rithöfundar
er ótrúlega smár
söluskatt og umboðslaun smásala
fær hann 15-20% af verðinu,
þ.e.a.s. af helmingi útsöluverðs.
Ef miðað er við 10 arka skáld-
sögu, sem gefin er út í 1500 ein-
tökum, fær prentsmiðja og bók-
band um 15% í sinn hlut, forlagið
um 30%, bókaverslunin um
25%, höfundurinn um 11% en
ríkið fær í sinn hlut 23,5%. Höf-
undurinn fær því sem svarar
u.þ.b. þriggja mánaða launum
barnakennara fyrir svona bók, ef
hann semur um 20% af forlags-
verði. Þjónustuaðilar og milliliðir
verðleggja sinn hlut dálítið frjáls-
lega.
- Fáið þið greitt í einu lagi eða
smátt og smátt?
- Það er tvennt til í því. Sumir
forleggjarar greiða hofundinum
eftir prentuðu upplagi og er þá
oftast miðað við 15% af forlags-
verði bókarinnar. Greiðslan
kemur þó ekki alltaf á einu bretti
heldur kannski í þrennu lagi.
Aðrir miða við 20% af forlags-
verði og þá kemur greiðslan
smátt og smátt eftir því sem bókin
selst.
- Úr því að þið fáið svona lítið í
ykkar hlut verðið þið þá ekki að
framleiða meira?
- Þetta fyrirkomulag hlýtur að
bitna á bókunum. Gæðin verða
minni þegar fram í sækir. Það er
spurningin hvort þjóðfélagið vill
að svona sé að málum staðið og
hvort það vill að þessi vara sé
framleidd. Það þykja víðast hvar
snautleg þjóðfélög sem ekki
framleiða bækur. Hér hafa þær
verið flokkaðar með skólum,
matvælum og öðrum nauðsynj-
um.
- Er ekki hlutur ljóðskálda
enn verri?
- Höfundarlaun fyrir með-
alljóðabók nema innan við mán-
aðarlaunum barnakennara. For-
leggjarar spyrja jafnvel hvað við-
komandi höfundur vilji greiða
með sínu handriti þegar hann
kemur á fund þeirra.
- En nú er til launasjóður rit-
höfunda?
- Já, rithöfundur getur kann-
ski fengið laun úr honum eitt árið
í 2-6 mánuði, en svo kannski ekk-
ert annað árið án þess að sýnileg
ástæða sé til. Þetta gæti engin
önnur stétt sætt sig við. Auk þess
erum við utan við allt sem heitir
félagsinálapakkar og þvíumlíkt.
Við eigum engan lífeyrissjóð
nema við borgum inn á svokall-
aðan biðreikning, en við fáum þá
ekkert framlag á móti frá at-
vinnurekanda eins og aðrar
starfsstéttir. Við fáum engar or-
lofsgreiðslur og ef rithöfundur
slasast eða veikist er hann úr leik.
Við erum hálfgerð huldumann-
astétt. Skattayfirvöld hafa verið í
vandræðum með að skilgreina
okkur og kannski verður ofan á
að við séum skilgreindir sem at-
vinnurekendur. Þetta er afskap-
lega flókið mál og þar kemur inn í
þessi aðgangur sem menn hafa
haft að bókinni án endurgjalds og
á ég þar t.d. við fjölföldun í
skólum. Rithöfundar eru mjög
sundurleitur hópur og það hefur
gengið erfiðlega að fylkja þeim
saman um hagsmunamáí sín þó
að betur hafi gengið eftir að fé-
lögunum var steypt saman í Rit-
höfundasamband íslands á sínum
tíma.
- Viljið þið þá fá föst laun?
- Það er spurningin um vilja
samfélagsins til að halda lífi í dá-
litlum flota af rithöfundum. Eðli-
legast væri að fundin yrðu út
meðallaun í bókagerðarbransan-
um og ritstörf nytu þar jafnréttis,
að höfundur fái umbun eins og
aðrir sem koma nálægt tilurð,
dreifingu og sölu bóka. Sumir
Rœtt við
Olaf Hauk
Símonarson
telja að ritstörf eigi að vera auka-
geta en þjóðfélagið er orðið svo
sérgreint að fólk getur ekki
lengur skipt persónu sinni til
margra hluta. Það ætti ekki að
vera glæpsamlegt að velja sér það
að starfi að skrifa bækur.
- Verðið þið ekki sjálfir að
sækja ykkar rétt?
- Má vera, en þar er við nokk-
uð ramman reip að draga. Að-
stæður manna, sem standa í
þessu, eru mjög misjafnar og
margir hafa valið það að hafa rit-
störf sem aukagetu og eru dæmi
þess að menn skili ágætum verk-
um þannig. En það er útilokað
fyrir fjölskyldumann að stunda
ritstörf eingöngu. Það verða helst
að vera einhverjir utanveltu-
menn sem velja þessa atvinnu-
grein. Það er til háðungar fyrir
slendinga að rithöfundur, sem
kannski er orðinn sextugur og all-
ir eru sammála um ágæti hans,
skuli ekki hafa sæmilegt viður-
væri. Ef litið er til mannkyns-
sögunnar fara alltaf saman
blómaskeið í listum og góð kjör
listamanna.
- Er ekki lítill markaður hluti
af vanda íslenskra rithöfunda?
- Fólk hér vill njóta bóka og
þess vegna er óhjákvæmilegt að
hið opinbera komi til móts við
útgáfuna. Það er makalaust að
ríkið skuli innheimta þennan
23.5% söluskatt á bókum. Hann
ætti að fella niður eins og þegar er
búið að gera t.d. með leiksýning-
ar. Vandi okkar er í fyrsta lagi
fólginn í því að stappa rithöfund-
um saman inn á við og hann er
ekki minni núna en áður þó að
aðeins hafi rofað til. f öðru lagi
verður að sannfæra ríkisvaldið
um og halda til streitu að bókaút-
gáfa sé almenningsþjónusta sem
almenningur verður að greiða
fyrir m.a. með opinberum fram-
lögum. Það verður að finna
starfslaunum form og jafnframt
að tryggja að þau verði ekki mis-
notuð og það sé tryggt að rithöf-
undar vinni fyrir sínum launum.
- GFr.