Þjóðviljinn - 06.03.1984, Blaðsíða 9

8 SIÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 6. mars 1984
Þriðjudagur 6. mars 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Litið inn í frystihús ÚA á Akureyri og rœtt um
aðbúnaðinn, togaramálið, kvótann og atvinnuöryggið.
nauðsynlegt er fyrir þennan tog-
ara. Erfiðleikar útgerðarinnar eru
nógir fyrir og við höldum að bæjar-
félagið eigi nóg með sitt þó það sé
ekki að létta byrðar af auðugum
erlendum ríkjum. Það liggur hins
vegar alveg ljóst fyrir að þetta mál
er í höndum Akureyrarbæjar og
þeir fulltrúar sem þar ráða ferðinni
munu endanlega kveða uppúr. Við
óttumst að bærinn taki á sig allt of
þungar byrðar. Nýtt skip hvort sem
það kemur héðan eða annars stað-
ar frá kostar erfiðleika í rekstri og
við viljum þá gjarnan eiga bæinn
að. Þetta eru okkar sjónarmið og
okkur þykir miður að enginn virð-
ist taka tillit til okkar máls.
Eins og málin standa nú virðast
mestar líkur á því að hafin verði
smíði á hinum nýja skuttogara ÚA
hjá Slippstöðinni síðar á þessu ári.
Áhersla á
verðmætari fisk
En við víkjum talinu frá togar-
amálinu heita og innum þá félaga
að því hver sé lykillinn að þeirri
velgengni sem sýndi sig hjá frysti-
húsinu á nýliðnu ári.
- Við höfum alla tíð lagt áherslu
á verðmætari fisk, látið togarana
fara í dýrari fiskinn og síðan höfum
við tryggt að hafa gæðamálin hér í
þokkalegu lagi. Það sem skiptir þó
mestu máli er að það er erfitt að
framleiða góða vöru úr öðru en
góðu hráefni.
Hvað tekur svo við á þessu ári?
- Við erum engir spámenn.
Kannski koma þorskgöngur, þá
hrynur þetta kvótakerfi og öllum er
borgið, sagði Gísli að lokum.
-lg-
»Kf *1
Hraðfrystihús Útgerðarfélags Akureyringa skilaði á síðasta ári
mestu framleiðsluverðmæti allra frystihúsa í landinu. Alls voru
framleiddar í frystihúsinu fiskafurðir fyrir 287.2 miljónir króna, en
hjá Bæjarútgerð Reykjavíkur var framleiðsluverðmætið á sl. ári
rúmar 250 miljónir kr. Þar var framleiðslumagnið hins vegar 6.321
tonn en um 40 tonnum minna hjá ÚA eða 6.282 tonn.
Það vekur eftirtekt aðkomumanns sem í fyrsta sinn kemur í
salarkynni frystihúss Útgerðarfélags Akureyrar hversu allur að-
búnaður starfsfólks, hvort heldur er í vinnslusölum eða mötuneyti
er góður og umhverfi snyrtilegt. Þeirri ályktun skýtur óneitanlega
niður í huga blaðamanns að kannski einmitt vegna þessa, hafi UA
skipað sér í 1. sæti frystihúsa í landinu hvað snertir verðmæta-
sköpun.
- Það er ekki sparað til við að-
stöðuna hér. Við viljum að fólkið
sé ánægt í vinnu hér. Því ánægðara
sem það er, þeim mun betri vinnu
skilar það af hendi, sagði Gísli
Konráðsson annar framkvæmda-
stjóra frystihússins þegar við
gengum með honum um salar-
kynnin á dögunum.
Glœsilegt mötuneyti
Á efri hæðinni í nýjustu viðbygg-
ingunni þar sem skrifstofum og alls
kyns tölvubúnaði hefur verið fyrir
komið, ómuðu hamarshögg og sag-
arhljóð. Handan við eitt þilið
kepptist flokkur vaskra trésmiða
við að innrétta heilmikil salar-
kynni, timburklædd í hólf og gólf
og listilega innréttuð. „Þetta er
nýja mötuneytið okkar og kaffi-
stofan“, sagði Gísli hróðugur.
„Þetta er aðeins helmingur salark-
ynna, því hér fyrir framan er hinn
helmingurinn sem þegar er fullbú-
inn.“
Við dásömum salarkynni og
segjum í gríni að það væri lítill
vandi að slá hér upp herlegu dansi-
balli. „Það ætti að vera hægt, hér er
pláss fyrir minnst 300 manns, og
takið eftir Þjóðviljamenn, allur
húsbúnaður er að sjálfsögðu smíð-
aður hér á Akureyri.“ Já þeir mega
vera stoltir af nýja mötuneytinu
sínu hjá ÚA.
Við höldum aftur inn á skrifstofu
Gísla til að ræða alvarlegri mál,
nefnilega atvinnumálin og stöðuna
framundan, og þar bætist í hópinn
starfsbróðir Gísla, Vilhelm Þor-
steinsson.
Lifum í voninni
-Það hefur lítið annað er karfi
sést hérna í húsinu frá áramótum.
Við höfum getað haldið nokkurn
veginn uppi fullri atvinnu, það hafa
aðeins 2-3 dagar dottið úr.
Hvernig kemur kvótakerfíð út
fyrir ykkur?
- Það er ekkert á að líta hvern-
ig árið fer. Við lifum í voninni að
þorskur komi í stórum göngum og
kollvarpi öllu kvótatali. Það sem er
alvarlegasta málið fyrir okkur er að
við fáum engan kvóta útá Sólbak.
Við áttum von á því að fá út á hann
kvóta og það urðu okkur mikil von-
brigði að það skyldi ekki ganga í
gegn, segja þeir Gísli og Vilhelm.
Deilt um
nýjan togara
Til upplýsingar fyrir blaðales-
endur er rétt að skýra frá því að
ÚA hefur undanfarinn áratug gert
út 5 togara en fyrir um ári síðan
lagði útgerðin elsta togarann, og
jafnframt einum elsta skuttogara
landsmanna. Það er Sólbakur EA-
15 sem smíðaður var í Póllandi árið
1967 og því orðinn tæpra 17 ára en
það er almennt talinn hámarksald-
ur skuttogara. Með því að gera ein-
ungis út 4 togara samhliða þeim
samdrætti sem orðið hefur í afla-
brögðum á liðnum árum, hefur
ekki tekist að afla frystihúsinu
nægs hráefnis til að fullnýta þá af-
Enginn vill hlusta á okkur“, segja þeir félagar og forstjórar ÚA, Gísli Kon-
ráðsson t.v. og Vilhelm Þorsteinsson. - Mynd-Atli.
Úr hínu nýja og stórglæsilega mötuneyti starfsfóiks.
kastagetu sem húsið býður uppá og
tryggja um leið stöðuga og trausta
atvinnu. Horfa bæjarbúar með
miklum áhyggjum fram til þessa
árs og er aímenn samstaða um að
tryggja verður útgerðinni nýjan
togara. Hins vegar greinir menn á
um leiðir við kaup á þeim togara.
Bæjarstjórn sem á stóran meiri-
hluta í ÚA og einnig stóran meiri-
hluta í Slippstöðinni, telur væn-
legast að treysta atvinnuástandið á
báðum stöðum með því að Slipp-
stöðin smíði nýjan togara fyrir ÚA.
Hins vegar liggur fyrir tilboð frá
norskum aðilum um smíði á togara
fyrir Ú A sem er um þriðjungi ódýr-
ara en tilboð Slippstöðvarinnar.
Hér þarf að tafca ákvörðun og það
fljótt og vinnur nefnd á vegum Ak-
ureyrarbæjar nú að málinu og hef-
ur hafið viðræður við opinbera að-
ila og forráðamenn Slippstöðvar-
innar og Útgerðarfélagsins.
í höndum
bœjarins
Þeir Gísli og Vilhelm forstjórar
ÚA hafa lýst því yfir opinberlega
að þeir telji rangt að láta Slippstöð-
ina smíða nýja togarann, heldur
eigi að taka tilboðinu frá Norð-
mönnum. Allt þetta mál hefur
hlotið mikla umræðu meðal Akur-
eyringa og verið hitamál. Við
spurðum þá Gísla og Vilhelm, hví
þeir vildu fá togarann frá Norð-
mönnum en treysta ekki atvinnu í
Slippstöðinni með því að láta
smíða hann þar.
- Málið snýst einfaldlega um það
að við viljum ekki borga meira en
Um arftakann stendur aðaldeilan. Sólbakur er útslitinn og bíður þess eins að
verða settur í brotajárn. Gjöfult skip á sínum tíma. - Myndir-Atli.
„Þá hrynur þetta
kvótakerfi og
öllum er borgið“
Garðar Helgason í uppskipuninni:
Vissulega uggur ífólki
- Undanfarið hefur ekki verið
nema dagvinnan. Þetta eru
mikil viðbrigði frá því sem
veriðhefur. Sólbakurerdott-
innút og aflinn hefur
minnkað mikið. Þetta kemur
illa niður á tekjum hjá fólki,
sagði Garðar Helgason sem
vann við uppskipun Sval-
baks þegar Þjóðviljinn leit
við á togarabryggjunni á Ak-
ureyri á dögunum.
Svalbakur var nýkominn úr
14 daga veiðiferð úr Víkurál.
Aflinn var 160 tonn. Þar af
2900 kassar af karfa en að-
eins 200 kassar af þorski.
- Svona er þetta búið að vera
undanfarna mánuöi, sagði Garðar
sem man tímana tvenna á bryggj-
unni því hann hefur unnið við upp-
skipun í rétt 20 ár.
- Nú, svo er það kvótinn. Það
veit enginn hvenær verður stoppað
en menn hafa heyrt utan að sér að
kannski verði lokað í 5 vikur yfir
alla línuna í sumar. Það væri lang-
besta ráðið. Annars veit enginn að
hverju hann gengur. Fer kannski í
sumarfrí og þegar hann kemur til
baka þá er öllu lokað. Það er slæmt
að vita ekkert um þessa hluti.
Hvernig er hljóðið í fólki?
- Það er vissulega uggur í fólki út
af atvinnuástandinu. Hér hjá ÚA
hefur dregist saman í skreið og salti
og fækkað í húsinu. Það er óvíst að
verði nokkuð um sumarafleysinga-
fólk í sumar. Það er alls ekki bjart
framundan. Sama er að segja víðar
t.d. í byggingariðnaði. Það er allt
stopp og enginn getur tekið við
fólki úr þessum atvinnugreinum.
Það eru helst verksmiðjurnar,
skinnavörurnar, helst að þeir geti
bætt við fólki í vor.
Er tekjumissirinn orðinn mikill?
- Já. Nú höfum við um 4.500-
5.000 kr. fyrir vikuna með bónus.
Áður komumst við upp í 7-8.000
krónur þegar góður afli var. Þá
lönduðu 3 skip í viku aðra hverja
Það er slæmt þegar enginn veit að
hverju hann gengur. Mynd-Atli.
viku, annars tvö, og þá var einnig
oft unnið á laugardögum.
Ég held að það sé alveg ljóst að
dæmið gengur ekki upp með þetta
stóra og fullkomna frystihús og
alltof lítinn afla. Það verður að
bæta við skipi. Annað hvort leigu-
skipi eða kaupa nýtt skip. Hér er
alveg makalaus aðstaða til fisk-
vinnu og við verðum að nýta það
sem búið er að byggja upp. Eins og
staðan er í dag þá nýtist frystihúsið
alls ekki að fullu, sagði Gárðar
Helgason. -Ig.
Frosti Meldal starfsmaður í vélasal ÚA
Pori ekki að hugsa þetta til enda
- Einu sinni gat maður redd-
að sér á aukavinnunni. Nú er
það ekki lengur. Ástandið
hefur verið svona f rá því að
Sólbak var lagt, og á sumrin
hefur verið helgarvinnubann
þegareini möguleikinn hefur
verið á aukavinnu, sagði
Frosti Meldal starfsmaður í
vélasal Útgerðarfélags Akur-
eyringa.
Hvernig líst þér á komandi
sumar?
- Ég hreinlega þori ekki að
hugsa þá hugsun til enda. Ég er
hálfhræddur uppá mína parta. Það
hefur ekkert verið talað um þessi
mál af neinni alvöru ennþá og ég
hef ekki hugmynd hvernig verður á
málum tekið, hvenær verður t.d.
stopppað. Frystihúsið hér er orðið
það stórt að það þarf mikið hráefni
til að halda uppi fullri vinnu.
Hvað hefur þú unnið hér lengi?
- Ég er búinn að vera hérna í 7-8
ár og maður man tímana tvenna
Einu sinni var hér botnlaus vinna, nú rétt náum við 40 tímunum. Mynd-Atli.
hér. Einu sinni var hér botnlaus tryggingu karlarnir og eins eru
vinna, nu rétt náum við 40 tímum á margar konur hér komnar á trygg-
viku. Það hafa dottið út dagar í ingu, sagði Frosti Meldal.
vetur, en við höfum bjargast á -lg.
„Atómstöðin segir sögu af einstak-
lingum sem lifa einhverja mestu ör-
lagatíma í sögu íslensku þjóðarinn-
ar, ýmist sem beinjr þátttakendur í
atburðarásinni (Búi Árland) eða sak-
iaus fórnarlömb hennar (Ugla).“
Gunnar Eyjólfsson og Tinna
Gunnlaugsdóttir.
Atómstöðin
„Það var vel til fundið hjá hand-
ritshöf undum að gera eina persónu
úrfeimnu löggunni og kommanum,
búa til Gunnar og láta Arnar Jóns-
son leika hann. Með þessu móti
verður astarsaga Uglu einfaldari og
val hennar að lokum verður einnig
pólitískt." Tinna Gunnlaugsdóttir og
Arnar Jónsson í hlutverkum sínum.
Kvikmynd sem skiptir okkur máli
Atómstöðin
Handrit: Þorsteinn Jónsson, Örnólfur
Arnason og Þórhallur Sigurðsson eftir
skáldsögu Halldórs Laxness.
Stjórn: Þorsteinn Jónsson.
Kvikmyndun: Karl Óskarsson.
Lcikmynd: Sigurjón Jóhannsson.
Tónlist: Karl Sighvatsson.
Aðalhlutverk: Tinna Gunnlaugsdóttir,
Gunnar Eyjólfsson, Arnar Jónsson,
Jónína Ólafsdóttir, Sigrún Edda
Björnsdóttir, Árni Tryggvason.
Margt hefur verið rætt og ritað
um vandamálin sem upp koma
þegar umskapa skal bók-
menntaverk í kvikmynd. Þessi
vandamál verða þá fyrst stórkost-
leg þegar um er að ræða bók-
menntaverk sem hefur lifað með
þjóð sinni um langa hríð, er orðið
að einskonar sameign hennar.
Þetta á áreiðanlega við um Atóm-
stöðina. Ugla, organistinn og Búi
Árland eru persónur sem hafa lifað
meðal okkar í hartnær fjóra ára-
tugi. Við hljótum því að hafa kom-
ið okkur upp heilmiklum vænt-
ingum og hætt er við að við göngum
inn í bíóið uppfull af ósanngjörnum
kröfum.
Við viljum sjá okkar Uglu, okk-
ar organista, okkar Búa. Kannski
eru uglurnar jafnmargar og áhorf-
endur í salnum, og auðvitað borin
von að nokkur kvikmyndaleik-
stjóri og leikari geti uppfyllt nema
örlítið brot af þeim kröfum sem
gerðar eru til þeirra. Það eina sem
þetta fólk getur gert er að sýna
okkur sína útgáfu af sögunni og
persónum hennar. Og vilji áhorf-
andinn vera sanngjarn hlýtur hann
að beygja sig fyrir þessu og reyna
að gleyma sinni eigin útgáfu,
gleyma bókinni cg einbeita sér að
kvikmyndinni sem nýju og sjálf-
stæðu verki.
Atómstöð Þorsteins Jónssonar
og félaga er kvikmynd sem gerist á
einhverjum mestu örlagatímum í
sögu íslensku þjóðarinnar og segir
sögu af einstaklingum sem lifa
þessa tíma, ýmist sem beinir þátt-
takendur í atburðarásinni (Búi Ár-
land) eða saklaus fórnarlömb
hennar (Ugla). Hún segir okkur
söguna af norðanstúlkunni Uglu og
kynnum hennar af borgarlífinu,
borgarastéttinni, stéttabaráttunni,
karlmönnum... Semsagt, persónu-
leg reynslusaga með örlagaríka at-
burði í þjóðlífinu að baksviði.
Um þessa atburði hefur verið
sagt að þeir hafi skipt þjóðinni í
tvær fylkingar. Þeir hafa hinsvegar
verið hálfgert feimnismál í bók-
menntum okkar til skamms tíma.
Kvikmynd sem sýnir okkur þessa
tíma hlýtur að vera vel þegin og
vissulega á hún erindi til okkar í
dag. Atómstöðin er hér enn, og
enn liggur vígvöllurinn „gegnum
miðja vitund okkar sjálfra“ einsog
Búi Árland sagði.
Mér þótti höfundum kvikmynd-
arinnar takast mjög vel, einkum
framan af, að sýna andrúmsloft
tímans, óvissuna, spennuna, blik-
urnar á lofti. Leynimakkið á heim-
ili Búa Árlands, útifundurinn, út-
varpsfréttirnar - allt var þetta
einkar vel gert og sannfærandi.
Tónlist Karls Sighvatssonar átti
mikinn og góðan þátt í að skapa
þetta andrúmsloft.
Heimili Búa Árlands og allt sem
þar gerist er að mínu mati sterkasti
þáttur myndarinnar, og þar á leik-
mynd Sigurjóns Jóhannssonar
stóran hlut að máli, einnig vel
heppnuð kvikmyndataka Karls
Óskarssonar og síðast en ekki síst
leikur Gunnars Eyjólfssonar, Jón-
ínu Ólafsdóttur, Sigrúnar Eddu
Björnsdóttur og Helga Björns-
sonar í hlutverkum Árlandshjón-
anna og barna þeirra.
Hinn heimurinn í myndinni -
heimur organistans, þykir mér
verða dálítið útundan og ekki skila
sér eins vel. Að vísu myndar hann
ákveðið mótvægi við fína húsið,
myndrænt séð, og það er dálítið
erfitt að benda á hvað það er, ná-
kvæmlega, sem vantar. Fyrir mína
„Sjálfsmorðstilraunaratriðið og barsmíðarnar við flygilinn heppnuðust einn-
ig vel.“ Árni Tryggvason í hlutverki organistans og Barði Guðmundsson
sem annar guðinn.
Ingibjörg Haraldsdöttir
skrifar um
kvikmyndir
parta hallast ég helst að því að það
sé organistinn, sem ég vildi hafa
öðruvísi. Árni Tryggvason hefur
að vísu til að bera hlýju og rósemi,
sent eiga vel við, en mér fannst
hann ekki koma til skila djúpvitr-
um athugasemdum organistans á
nógu sannfærandi hátt og þar af
leiðir að andrúmsloft „hússins bak-
við húsin" varð einsog dálítið tóm-
legt og skapaði ekki það hug-
myndalega mótvægi við hús Búa
Árlands sem þurft hefði.
Margt var þó skemmtilegt sem
tengdist húsi organistans, t.d. var
hlutverk Kleópötru í góðum hönd-
um Þóru Friðriksdóttur, sem tókst
að skapa tragikómíska fígúru með
miklum ágætum. Sjálfsmorðstil-
raunaratriðið og barsmíðarnar við
flygilinn heppnuðust einnig vel.
Ugla er að sjálfsögðu stærsta og
vandasamasta hlutverk myndar-
innar. Sú Ugla sem Tinna
Gunnlaugsdóttir skapar er ekki hin
sama og ég hef þekkt síðan ég las
bókina fyrst fyrir margt löngu. Það
er enginn hægðarleikur að losa sig
við slíka fordóma og mér gekk það
satt að segja bölvanlega. Ég hefði
kosið að Ugla væri jarðbundnari og
forvitnari. En ef ég reyni að horfa
burt frá þessum ósanngjörnu kröf-
um mínum verð ég að viðurkenna
að Tinna gerði margt mjög vel, og
best fannst mér henni takast upp í
samskiptum sínum við börnin í
húsinu, einkum þau elstu, Arngrím
og Guðnýju.
Það var vel tii fundið hjá hand-
ritshöfundum að gera eina persónu
úr feimnu löggunni og komman-
um, búa til Gunnar og láta Arnar
Jónsson leika hann. Með þessu
móti verður ástarsaga Uglu ein-
faldari og val hennar að lokum
verður einnig pólitískt. Engu að
síður var ekki laust við að mér þætti
endirinn einfaldur um of og minna
dálítið á það fræga fyrirbæri, happy
ending.
Atriðin í sveitinni voru
sannfærandi - kirkjubyggingin,
kirkjuvígslan og útför skáldsins.
Það vefst dálítið fyrir mér hvort
fólk sem ekki hefur lesið bókina,
og þá einkum útlendingar (það á að
dreifa myndinni erlendis) fái nokk-
urn botn í þetta tilstand með ást-
mög þjóðarinnar og kistuna sem í
er danskur leir. Kannski eru siíkar
vangaveltur óþarfar, en þetta er
þónokkurt atriði vegna endisins,
sem er táknrænn og byggir á því að
menn viti hvað er að gerast í kirkj-
unni og hvernig það tengist leynim-
akkinu og landssölunni.
Hér hefur ýmislegt verið tínt til,
kannski í aðfinnslutón, en þegar
upp er staðið verður hitt þó ofan á
að fagna þessari mynd. Hún er fag-
lega unnin, falleg og síðast en ekki
síst fjallar hún um tíma og atburði
sem skiptu sköpurn í lífi þjóðarinn-
ar. Þetta er kvikmynd sem skiptir
okkur máli. Kannski er hún eink-
um mikilvæg fyrir þá sem hvorki
muna tímana sem hún fjallar um né
hafa lesið bókina, fyrir unga fólkið
í landinu, stálpuð börn og unglinga
- ég hugsa að þau geti mikið af
henni lært á þann hátt sem best er
að læra, þ.e.a.s. með því að
skemmta sér um leið, því Atóm-
stöðin er skemmtileg mynd og
áhugaverð fyrir margra hluta sakir.
Það tók langan tíma að gera
þessa kvikmynd, a.m.k. á íslensk-
an mælikvarða, en þeim tíma var
vel varið. Héðan í frá verða gerðar
harðari kröfur um vönduð vinnu-
brögð til íslenskra kvikmyndagerð-
armanna, og á það einkum við um
handritsvinnu, sem hingaðtil hefur
oftast verið slappasti hlekkurinn (
keðjunni, en hér hefur augsýnilega
verið lögð mikil rækt við, með góð-
um árangri.
„Heimili Búa Árlands og allt sem þar gerist er að minu mati sterkasti þáttur
myndarinnar, og þar á leikmynd Sigurjóns Jóhannssonar stóran hlut að máli
og einnig vel heppnuð kvikmyndataka Karis Óskarssonar, og siðast en ekki
síst góður leikur“. Jónína Ólafsdóttir í hlutverki frúarinnar.