Þjóðviljinn - 16.03.1984, Blaðsíða 4

í /v<ri« - l>avt * i‘t'r f.t ‘U‘.'t.nN-V»
4 SIÐA - ÞJOÐVILJINNIFöstudagur 16. mars 1984
MOOVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Auglýsingastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, ÓlafurGíslason, Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Haukur Már Haraldsson, Þröstur Haraldsson.
Ljósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Sigríður Þorsteinsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Símavarsla: Margrét Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtum.: Brynjólfur Vilhjálmsson
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og seining: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
Hœttuleg
heildarhyggja
Helsta röksemd Sverris Hermannssonar og annarra
ráðherra fyrir því að styrkja atvinnurekendavaldið í
landinu er að hagsmunir launafólks og atvinnurekenda
fari saman. Stétt með stétt hefur verið kjörorð Sjálf-
stæðisflokksins og alltaf öðruhvoru eru íhaldsmenn að
klifa á því. Það er sök sér að halda þessari blekkingu
fram til þess að fela pólitík sem miðar að því að gera
hina ríku ríkari og hina fátæku fátækari. En þegar að
því kemur að fylgja þessari stefnu út í ystu æsar komast
menn í ógöngur og villast af brautum lýðræðisins.
Ekki skal því neitað að hagsmunir atvinnurekenda
og verkafólks geti farið saman. Það er augljóst í dæmi
sjómanna og útvegsmanna sem hafa um þessar mundír
sameiginlega hagsmuni af því að fá sem stærstan kvóta.
Þegar hinsvegar kemur að hlutaskiptum stangast
hagsmunirnir á. Og í þeirri togstreitu hefur ríkisvaldið
lagst á sveif með útvegsmönnum með því að taka æ
stærri hluta af heildarafla fram hjá skiptum. Svo mjög
hefir verið gengið á hlut sjómanna að þeir tala nú um að
taka upp fastlaunakerfi.
Hagsmunir ríkisvaldsins og verkafólks geta farið
saman. Ríki sem heldur uppi almennri skólamenntun
og jafnar aðstöðu til náms er verkafólki dýrmætt. Það
ríkisvald sem stefnir að því að gera menntun að forrétt-
indum hinna velmegandi er andstætt hagsmunum
verkafólks. Það ríkisvald sem færir fjármuni í stórum
stíl frá almennu launafólki til atvinnurekenda og eigna-
fólks gengur gegn hagsmunum verkafólks.
Með ákvörðun sinni um að láta ríkisverksmiðjur
ganga í Vinnuveitendasamband íslands er ríkisstjórnin
að ganga þvert á þá meginhugsun, sem hefur verið einn
af hornsteinum lýðræðis á íslandi, að samningar aðila
vinnumkarkaðarins skuli vera frjálsir. Ríkið leggst á
sveif með öðrum aðilanum, styrkir hann fjárhagslega
og pólitískt. Alvarlegast er þó að þessi stefnubreyting
heggur að rótum lýðræðisins.
Ef það er rétt að ríkisverksmiðjur, og erlendir rekstr-
araðilar á íslandi eins og Alusuisse eigi að vera í sam-
tökum íslenskra atvinnurekenda sýnist það liggja beint
við að öll önnur ríkisfyrirtæki og stofnanir séu í Vinnu-
veitendasambandinu ásamt stórum erlendum atvinnu-
rekendum á íslandi eins og bandaríska hernum. í sam-
ræmi við kenninguna um að við séum ein þjóð í sama
báti má halda því fram með nokkrum rökum að hags-
munir íslenskra atvinnurekenda og verkafólks fari oftar
saman heldur en hagsmunir erlendra atvinnurekenda
og íslensks verkafólks. Eða dettur nokkrum í hug að
íslensk sjónarmið vegi þyngst í ákvörðunum álfurst-
anna í Zurich eða herforingjanna í Pentagon?
í kenningunni um það að hagsmunir atvinnurekenda
og verkafólks fari saman felst, þegar henni er fylgt út í
ystu æsar, að í rauninni eigi atvinnurekendur, ríki og
launafólk að vera ein samverkandi heild. Slík heildar-
hyggja, sem nefnd er korporativismi á erlendum mál-
um, hefur leitt til mikilla hörmunga m.a. í Þýskalandi
nasismans, Ítalíu fasismans, og Sovétríkjum ríkis-
kommúnismans. Hún er andstæða lýðræðisins þar sem
menn bindast samtökum um hagsmuni sína og takast á
um þá innan ramma ákveðinna leikreglna.
Angi af þessari heildarhyggju hefur skotið rótum í
stjórnarráði íslands. Það er hrikalegt að horfa upp á
það hvernig ákafi ráðherra við að þjóna stéttarhags-
munum atvinnurekenda villir þeim sýn, og leiðir þá út í
þær ógöngur að brjóta meginreglur sem mótað hafa
lýðræðisskipulag okkar. Þetta er skemmdarverk, sem
kemur í framhaldi af samningabanninu sl, vor, skref í
- átt til andlýðræðislegrar heildarhyggju. í nafni frjáls
samtakaréttar og lýðræðis verður að knýja það fram að
snúið verði af þessari braut.
klippt
Að líða vel
að meðaltali
Ef þú stendur með annan fót-
inn í ísköldu vatni og hinn í sjóð-
heitu á þér að meðaltali að líða
vel. Oft er gripið til þessarar al-
kunnu líkingar þegar rætt er um
meðaltalsútreikninga. Það var
líka gert á Alþingi í umræðum um
„nýjan“ vísitölugrunn, sem við-
skiptaráðherra vill endilega lög-
festa sém skjótast.
Meginástæðan fyrir því, að nú
liggur á að breyta grunninum er
sú staðreynd að nýr grunnur
undir útreikning á vísitölu fram-
færslukostnaðar myndi virka til
lækkunar á vísitölu lánskjara,
sem að hluta miðar við hækkun á
framfærslukostnaði. Stjórnar-
andstæðingar hafa hinsvegar
bent á það á Alþingi að viðskipt-
aráðherra hefði verið í lófa lagið
að breyta útreikningi lánskjara-
vísitölunnar með bréfi og reglu-
gerð, en þannig var sú vísitala til
komin í upphafi. Svavar Gests-
son sagði á Alþingi að það væri
býsna kaldhæðnislegt að vera að
lögfesta nýjan vísitölugrunn þeg-
ar það væri bannað með lögum að
miða kaupgjald við hækkun
framfærslukostnaðar. Eins og
menn vita þá er bannað að reikna
út kaupgjaldsvísitölu. Ekki bara
bannað að borga eftir henni,
heldur bannað að reikna hana út.
Hversu réttur
grunur?
En úr því að verið er að puða
við að lögfesta nýjan vísitölu-
grunn hafa stjórnarandstæðingar
notað tækifærið og komið á fram-
færi ýmsum athugasemdum og
viðhorfum, sem vert er að vekja
athygli á. Þannig er það viður-
kennt í nefndaráliti Sigríðar
Dúnu, Ragnars Arnalds og Eiðs
Guðnasonar í fjárhags- og við-
skiptanefnd að sá vísitölugrunnur
sem nú er í gildi, gefi ekki rétta
mynd af meðalneyslu lands-
manna og sá grunnur sem nú er
ætlunin að taka upp gefi réttari
mynd. Alls óvíst sé hversu réttur
hann sé, því hann er byggður á 6
ára gamalli neyslukönnun og
neysluvenjur breytast hratt.
I þessu sambandi var lögð
áhersla á að ákveða þyrfti með
lögum að neyslukannanir færu
fram reglulega t.d. á þriggja ára
bili, þannig að tryggt sé að sú vís-
itala sem í gildi er hverju sinni fái
staðist.
Sérstakar
neyslukannanir
Jafnframt telja stjórnarand-
stæðingar mjög nauðsynlegt að
gerð neyslukannana sé þannig
hagað að jafnan megi fá fram
upplýsingar um það hvernig
neyslu þess fjórðungs fjölskyldna
sem úr minnstu hafa að spila sé
háttað.
Meðaltalið segir ekki alla sögu
eins og dæmið um manninn í
kalda og heita vatninu sýnir. Nýi
grunnurinn sýnir að hjá meðal-
talsfjölskyldunni er vægi búvöru í
,útgjöldum minna en áður. Hins-
vegar má gera ráð fyrir því að hjá
lágtekjufjölskyldunni hafi hlutur
búvöru í heildarútgjöldum lækk-
að lítið sem ekkert. Það leiðir svo
að sjálfu sér að „lúxusneysla“
hverskonar endurspeglast ekki í
útgjöldum lágtekjufólks, eins og
hún gerir í vísitölugrunninum
nýja, sem byggður er á meðaltal-
inu. í umræðum á Alþingi hefur
einnig verið vakin athygli á því að
ekki sé aðeins vaxandi mismunun
milli þjóðfélagshópa eftir tekjum
heldur einnig eftir búsetu. Þess-
vegna þurfi að miða neyslukann-
anir við það að fá fram mismun á
útgjaldamynstri eftir landshlut-
um.
Tíðari kannanir
Þær stofnanir sem hafa fengist
við neyslukannanir hjá því opin-
bera hafa talið öll tormerki á tíð-
um úttektum af þessu tagi. A það
var bent á þinginu að með nú-
tímatækni ætti ekkert að vera því
til fyrirstöðu að fá fram sem rétt-
astar upplýsingar um neyslu-
mynstur einstakra þjóðfélags-
hópa, en slíkt væri nauðsynlegt til
þess að stjórnmálamenn gætu
miðað ákvarðanir sínar við raun-
veruleikann. Og í þessum um-
ræðum öllum mátti greina þann
undirtón að til þess að ná fram
skaplegri þjóðfélagslíðan þurfi
að blanda saman heita og kalda
vatninu.
-ekh
og skoriö
Félagsvirkni
örvhentra
Lítil takmörk eru sett hugviti
þeirra manna sem leggja á sig að
mæla ýmislegar félagslegar
stærðir. Eftirfarandi klausa úr
breska blaðinu Times segir sína
sögu:
„Rannsókn sem gerð var í síð-
asta mánuði sýnir fram á það, að
-um sjö prósent af íbúum Bret-
lands eru örvhent. Hinir ör-
vhentu eru ekki aðeins tvisvar
sinnum líklegri til að vera í efsta
stöðuflokki (A&) heldur en í hin-
um neðsta (DE), heldur er það
líklegra að þeirlesi Daily Mirror
heldur en Daily Express, þeir eru
líklegri en hinir rétthentu til að
halda ræður og vera kosnir í

stjórnir klúbba og samtaka og yf-
irleitt taka virkan þátt í samfé-
laginu. Þeir eru tvisvar sinnum
líklegri en aðrir menn til að trúa
því að stjórnin gefi umhverfis-
málum gaum“.
Klósettvandamál
Hinsvegar mátti lesa það í Da-
ily Mirror, öðru bresku blaði og
ekki nándar nærri eins virðulegu,
að upp væri komið sérstakt
vandamál í sambandi við kjarn-
orkubyrgi sem ætlað er bæjar-
stjórn einni:
„Klósettið er utan dyra. Opin-
berir starfsmenn eiga á hættu að
verða fyrir geislun ef þeir hætta
sér á salerni eftir kjarnorkuárás.
Skýlið er undir skrifstofum
bæjarráðsins í Kettering í Nort-
hamptonshire. Talsmaður
Verkamannaflokksins á staðn-
um, Jimmy Kane, segir, að nú
stæði það upp á ríkisstjórnina að
veita ráðinu styrk til að koma sér
upp klósetti innan dyra“.