Þjóðviljinn - 01.05.1984, Síða 7

1. maí
Þriðjudagur 1. mai 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
„Gífuríeg
uppstokkun
og
umbylting“
Tuttugasta og sjöunda þing Alþýðusambands íslands var haldið í
Reykjavík í nóvember árið 1960. Meðal mála sem voru til umfjöllunar á
þinginu var greinargerð og tillögur frá skipulagsmálanefnd ASÍ um
breytingar á skipulagi verkalýðssamtakanna.
í nefndinni áttu sæti Eðvarð Sigurðsson, Eggert G. Þorsteinsson, Jón
Sigurðsson, Tryggvi Helgason, Snorri Jónsson og Óskar Hallgrímsson.
segirHelgi
Guðmundsson.
umtillögur
skipulagsmála-
nefndar Alþýðu-
sambandsins
að breyttu
starfsskipulagi
verkalýðshreyf-
ingarinnar
og fiskvinnslu þ.e. ófaglært verkafólk, allir
sjómenn, fagmenn og skrifstofufólk sem í
fyrirtækjunum vinna. Sé Reykjavík tekin
sem dæmi þá eru þessir starfshópar núna í
mörgum félögum, Dagsbrún, Framsókn,
Sjómannafélagi Reykjavíkur, Verslunar-
mannafélagi Reykjavíkur, ýmsum iðnaðar-
mannafélögum o.fl.
Nefndin lagði meðal annars eftirfarandi
til.
1. Alþýðusamband fslands verði heildar-
samtök verkalýðsins og samanstandi af
landssamböndum starfsgreinafélaga. Skal
eftir því sem framkvæmanlegt er og hag-
kvæmt þykir, við það miðað, að aðeins eitt
samband eigi aðild að hverjum vinnustað.
2. í kaupstöðum s'kal mynda félag í hverri
starfsgrein, ef aðstæður leyfa, og eigi fé-
lagið aðild að landssambandi viðkomandi
starfsgreinar.
Utan kaupstaðanna skal á sama hátt
mynda starfsgreinafélög eftir því sem við á á
hverjum stað. Umdæmi slíkra félaga skal
þó eigi vera minna en sýslufélag. Heimilt
skal, að starfsgreinafélög í hverjum
kaupstað, landsfjórðungi eða kjördæmi,
myndi fulltrúaráð, er starfi á svipuðum
grundvelli og núverandi fulltrúaráð eftir því
sem nánar yrði ákveðið í samþykktum.
3. Stefnt skal að því að koma skipulags-
breytingu þessari í framkvæmd á næsta
kjörtímabili eftir því sem unnt er. Til þess
að vinna að framkvæmd skipulagsbreyting-
arinnar kýs þingið skipulagsnefnd, skipaða
12 mönnum. Skal nefndin hafa forgöngu
um samninga milli núverandi sambandsfé-
laga innan hverrar starfsgreinar um mynd-
un starfsgreinafélaga og síðan landssamb-
anda starfsgreina.
Síðan þessi samþykkt var gerð er liðinn
nær fjórðungur aldar án þess að þeirri
Stefnu sem boðuð er í framangreindri sam-
þykkt hafi verið hrint í framkvæmd.
Á 34. þingi Alþýðusambandsins sem
haldið var 1980 var samþykkt ályktun um
skipulagsmál. f henni segir meðal annars:
„Þingið ítrekar enn þá meginstefnu, að
grundvöllur skipulags sambandsins skuli
vera vinnustaðurinn og landssambönd
starfsgreina sem taki yfir helstu starfs-
geinar".
Skipulag og stafshættir verkalýðshreyf-
ingarinnar eru svo mikilsverð málefni að
þau snerta hvern einasta launamann í
landinu. Frjáls og öflug verkalýðssamtök
eru ekki einasta óaðskiljanlegur hluti af því
lýðræðisþjóðfélagi sem íslendingar vilja
gjarnan státa af, þau eru einnig ein af
höfuðforsendum lýðræðis. Án virkrar
verkalýðshreyfingar hefði alþýða þessa
lands aldrei náð langt í kjara- og réttindam-
álum sínum. Valdhafar og atvinnurekendur
hafa hér sem annarsstaðar talið það sitt
verk að skammta það úr hnefa sem þeim
hefur sýnst.
Félögum fækkar
úr 200 í 80
Helgi Guðmundsson trésmiður og for-
maður Menningar- og fræðslusambands al-
þýðu hefur nú í vetur starfað fyrir skipu-
lagsmálanefnd Alþýðusambandsins.
Af því tilefni ræddi Þjóðviljinn við hann
og spurði fyrst hvað framkvæmd þeirra til-
lagna um skipulagsbreytingar sem sam-
þykktar hafa verið myndi hafa í för með sér.
„Yrði þeim hrundið í framkvæmd út í
hörgul: Gífurlega uppstokkun og umbylt-
ingu á Alþýðusambandinu þar sem verka-
lýðsfélögunum myndi fækka úr nálega 200

Nýtt skipulag?
Nokkur mikilvæg atriði ti! umfjöllunar og athug-
unar um skipuiag ASÍ
félögum eins og þau eru nú í -svona 60-80
félög. í einstaka tilvikum gætu þá gömlu
félögin orðið einskonar uppistaða í nýjum
félögum en í flestum tilvikum yrði hreinlega
að leggja niður félögin og stofna ný.
- Geturðu nefnt dæmi?
- Já við getum vel hugsað okkur að fisk-
vinnslan, hugsanlega sjávarútvegurinn all-
ur yrði talin ein starfsgrein. Þar sem félögin
eiga að grundvallast á starfsgreinum sam-
kvæmt þessu skipulagi yrði að mynda stétt-
arfélög starfsfólks í fiskvinnslu eða sjávar-
útvegi. í þeim félögum yrði allt starfsfólk
þeirra fyrirtækja sem starfa í sjávarútvegi
Á sama hátt yrðu þá allir starfsmenn fyr-
irtækja sem starfa í málmiðnaði, byggingar-
iðnaði, iðnaði eða hvaða starfsgrein sem
við kjósum að taka sem dæmi, í stéttarfélagi
starfsfólks í viðkomandi starfsgrein.
Við getum hugsað okkur að ákveðið yrði
að flokka atvinnustarfsemina niður í tíu
starfsgreinar. Það þýddi að í Reykjavík
yrðu tíu verkalýðsfélög innan Alþýðusam-
bandsins. Síðan má hugsa sér að félögin á
landsbyggðinni spönnuðu miklu stærri
landssvæði en nú er, þannig að þau yrðu
samanlagt ekki nema svona 60-70 og einnig
-byggð upp á starfsgreinum.
Alþýðusambandið hefur gefið út bækling sem er ætlað að vera vinnuplagg vlð umræður Innan
verkalýðshreyfingarinnar um skipulagsmál. I bæklingnum er varpað fram ýmsum spurningum
og hugmyndum um breytingar á skipulagi hreyfingarinnar.
„Ég tel ekkl að gera elgl breytlngar, breytlng-
anna vegna. Verði þær gerðar þurfa þær að
þjóna ákveðnum grundvallaratrlðum", segir
Helgl Guðmundsson.
- Hver voru rökin fyrir svo stórfelldum
breytingum á samtökunum?
- Menn töldu að verkalýðshreyfingin yrði
miklu öflugri með þessu skipulagi. Raunar
er best að vitna orðrétt í greinargerð frá
þessum árum, en þar segir svo meðal ann-
ars:
Til samræmis við atvinnu-
byltingu síðustu áratuga
„Öllum hugsandi mönnum í verkalýðs-
samtökum er ljós nauðsyn þess að sam-
tökin hagi skipulagi sínu og starfsháttum
á hverjum tíma þannig, að afl það, sem
þau geta ráðið yfir, nýtist sem best fólki
því, er samtökin skipa, til hagsbóta.
Þeir, sem viðurkenna þessar augljósu
staðreyndir,' hljóta einnig að gera sér
grein fyrir því, að núverandi skipulag -
eða öllu heldur skipulagsleysi - samtak-
anna, er ekki í neinu samræmi við þá
atvinnubyltingu, sem átt hefur sér stað
hér á landi síðustu áratugina. Sú þróun
verður ekki stöðvuð. Þvert á móti hlýtur
tækniþróunin að segja til sín hér á landi í
vaxandi mæli á næstu árum, nýjar
atvinnugreinar að koma upp og verka-
skipting að aukast jafnframt því sem at-
vinnuskipting þjóðarinnar hlýtur að taka
enn stórfelldum breytingum.
Ætli verkalýðssamtökin að vera hlut-
geng í því þjóðfélagi, sem þannig er að
mótast, verða þau að aðhæfa sig þessari
þróun, skera af sé vankanta, sem þegar
eru í ljós komnir, og byggja skipulag sitt
og starfshætti á þann veg, að samtökin
geti mætt hverjum nýjum viðhorfum með
fullum styrk. Hér er ekki nægjanlegt að
samtökin geti aðlagað sig breyttum að-
stæðum. Þau þurfa að vera á undan þró-
uninni, gera sér á hverjum tíma grein
fyrir hvert hún stefnir og haga við-
brögðum sínum samkvæmt því“.
- Nú blasir væntanlega við hverjum
manni að ekkert hefur gerst og enn var sam-
þykkt ályktun í þessa veru á síðasta þingi
sambandsins. Hvers vegna hefur þá ekkert
skeð?
- Væntanlega hafa menn séð ýmsa ann-
marka á að koma breytingunum á og viljinn
ekki verið nægilega almennur þrátt fyrir
ítrekaðar samþykktir.
Lýðræði og stöðnun
- Verkalýðshreyfingin liggur oft undir
ámæli fyrir að vera stöðnuð í starfsháttum
sínum og að innan hennar sé afskaplega tak-
markað lýðræði. Geta breytingar á skipu-
lagi bætt úr þessum ágöllum?
- Fyrst verða menn nú að gera sér grein
fyrir hvort ásakanirnar hafa við rök að
styðjast. Ef ég byrja á hinu síðarnefnda um
lýðræðið þá hafa lærðir menn og spekingar
oft haft uppi hinar hátíðlegustu yfirlýsingar
um það hve hraklega menn umgangist lýð-
ræðið í verkalýðshreyfingunni. Þar verði
aldrei neinu breytt. Ríkisstjórnir og þing
komi og fari, en í verkalýðssamtökunum sé
Sjá bls. 9