Þjóðviljinn - 01.05.1984, Blaðsíða 16

1. maí
16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN ' Þriðjudagur 1, maí 1984
Gudmundur Hallvarðsson verkamaður í Dagsbrún í samtali við 1. maí bla
Þaö sem var einkennandi í verkalýðshreyfingunni lengi
framan af var að þeir sem hafa ráðið ferðinni hafa ekki treyst
sér í fullri alvöru að takast á við þá kjaraskerðingu sem orðið
hefur, bæði á síðustu misserum þegar vinstri stjórn var við
völd og síðan þá aukningu sem varð á kjaraskerðingunni
þegar núverandi stjórn tók við.
Verkalýðshreyfingin hafði verið í iægð í mjög langan tíma
og ástandið var orðið þannig að félagsmennirnir voru farnir
að missa trúna á samtökin. Þegar menn stóðu f rammi fyrir því
að eitthvað þyrfti að gera þá kom fram sama gamla svarið að
það væri ekki staða til neinna aðgerða án þess að á bak við
það lægi í raun nokkur vitneskja.
Ég hef ýmsa grunaða um það að hafa farið tii fólks og spurt
það uppúr þurru hvort það vildi fara í verkfall og þá verið
svarið nei. Þessir menn fóru fyrst og fremst út til fólksins til
að fá þetta svar, nei, en ekki til þess aö skapa einhverja stöðu
tii aðgerða.
Það verða
örugglega
fleiri til
í slaginn
í haust
Þetta á sér allt langar raetur. Á
formannaráðstefnum Verka-
mannasambandsinsog Alþýðus am-
bandsins sl. haust gerðist það að
mjög stór hluti af landsbyggðarfé-
lögunum hreinlega heimtaði það
að Alþýðusambandið yrði með
þessi mál. Þegar síðan var gengið
eftir því hvort einstök félög vildu
ekki taka samningana í sínar hend-
ur var því alfarið neitað og öllu vís-
að yfir á Alþýðusambandið.
Það held ég að sé kannski megin
ástæðan fyrir því hvernig fór í þeim
þreifingum sem Alþýðusambandið
síðan átti í. Einstaka mistök samn-
inganefndarinnar eins og t.d. ung-
lingataxtinn er erfitt að skilja
hvernig menn gátu yfir höfuð lent í.
Þarna er um slíkt grundvallaratriði
að ræða að reyndir forystumenn í
verkalýðshreyfingunni eiga ekki að
geta gert sig seka um slíka hluti,
þ.e. gera ekki greinarmun á aðalat-
riðum og aukaatriðum.
Samningar ASI
staðfesting á
sameiginlegum ósigri
Hvað má læra af þessari þróun
mála fyrir væntanlega baráttu á
hausti komanda?
í framhaidi af því sem hér hefur
verið lýst fóru menn að sjá það að
svona getur þetta ekki gengið.
Þessir samningar sem ASI hafði
gert voru ekki annað en staðfesting
á sameiginlegum ósigri. Það var
verið að valtra yfir hreyfinguna.
Það er kannski ástæðan fyrir því að
ákveðin félög tóku þá ákvörðun að
ganga ekki að þessum samningi.
Það má kannski segja að Dags-
brún hefði borið, ef forystumenn
ætluðu að hafa þessa sérstöðu og
ná fram öðrum samningum, að
leggja fram einhvern valkost fyrir
heildarhreyfinguna strax á for-
mannaráðstefnunni í desember,
þar sem tekist var á um þessa hluti.
Þessar þreifingar sem Álþýðusam-
bandið hafði staðið í voru búnar að
vera í gangi um nokkurn tíma og
þannig hefði það verið þýðingar-
mikið að slík afstaða hefði komið
fram fyrst. Ég held nefnilega að
stór hluti af forystumönnum í
verkalýðshreyfingunni hafi ekki
trúað því fyrr en samningarnir voru
undirritaðir og menn stóðu frammi
fyrir því að samþykkja þá, að
Dagsbrún ætlaði ekki að ganga að
þeim. Samt sem áður held ég að
Dagsbrún hafi þarna tekið mjög
þýðingarmikið frumkvæði og
árangurinn af þessu gegnumbroti
sé þolanlegur, þótt í kaupi sé hann
ekki mjög stór. Það eru ýmsar opn-
anir sem félagið hefur fengið varð-
andi frekari samningaviðræður. Ef
Dagsbrún nær samningum um
endurskoðun á öllu flokkakerfinu
eins og fyrirheit eru um, þá mun
Dagsbrún marka alveg stefnuna í
öllu kauptaxtakerfi hjá verkalýðs-
hreyfingunni.
Eg held að langsamlega mikil-
vægasti lærdómurinn sem hægt er
að draga af þessu þegar við reynum
að meta stöðuna í heild þegar búið
er að gera alla kjarasamninga sé sá
að þessi kenning um að það sé eng-
in staða til neinna hluta, fólk vilji
ekki gera neitt, hefur verið afsönn-
uð. Dagsbrún sýndi það með
ákveðnu skipulagi og markvissri
vinnu gegnum trúnaðarmanna-
kerfið, að það var hægt að byggja
upp stóran baráttufund og skapa
mikla stemmningu. Þessi fundur í
Austurbæjarbíói var vendipunktur
og sannfærði forystumenn í fé-
laginu um að það væri hægt að gera
ákveðna hluti. Þessi fundur var al-
veg gífurleg lyftistöng fyrir félagið.
Ég held að hann hafi einmitt mark-
að Joáttaskil.
A þessum tíma voru komin ýmis
önnur félög inn í baráttuna, bæði á
Húsavík, í Vestmannaeyjum og síð-
ar Sókn. Hvernig horfðu þau mál
við ykkur?
Já, Vestmannaeyingar tóku
strax upp baráttu og lýstu yfir yfir-
vinnubanni. Það er rétt að segja frá
því hér að það var mjög gott sam-
starf milli Vestmannaeyinga og
Dagsbrúnar. En það verður að
segjast því miður að þegar þeir
lýstu yfir sínu yfirvinnubanni þá
var Dagsbrún eina félagið sem tók
þá afstöðu að lýsa yfir afgreiðslu-
banni á skip frá Vestmannaeyjum.
Önnur félög gerðu það ekki og
þetta hefur mörgum fúndist mjög
ámælisvert varðandi Álþýðusam-
bandið að það skyldi ekki skora á
félög að lýsa yfir afgreiðslubanni á
skip frá Eyjum. Menn verða að
gera sér grein fyrir því, að þó að
menn séu ekki sammála um á-
þáttaskH". (Mynd: Atll)
kveðna hluti sem verið er að gera,
þá er það skylda heildarsamtak-
anna að styðja við bakið á einstök-
um félögum þegar þau hafa ákveð-
ið að brjóta sig út.
Samtök starfsfóiks
í fiskiðnaði
Það er ýmislegt annað nýtt í þess-
ari stöðu sem kom ekki í Ijós fyrr en
síðar, t.d. að stór hópur verkafólks
í frystihúsunum í Reykjavík bæði
úr Dagsbrún og Framsókn, tekur
sig saman og heldur sérstakan fund
og leggur drög að stofnun nýs hags-
munafélags. Hvað endurspeglar sú
atburðarás að þínu mati? Er þetta
dæmi um óánægju, skipulagsvandi
verkalýðshreyfingarinnar, eða ein-
kenni á víðtækara vandamáli?
Það er þetta allt saman. Kjara-
samningarnir þar sem hærri dag-
vinnutek j utryggingin var tekin upp
hafa skapað visst vandamál
gagnvart bónusfólkinu. Bónusinn
hefur valdið miklum erfiðleikum
með að hífa upp tímakaupið, sér-
staklega núna eftir að búið er að
hækka dagvinnutekjutrygginguna
þetta mikið umfram það sem taxt-
arnir eru. Verkamannasambandið
er eiginlega með alla sína taxta
undir tekjutryggingunni og bónus-
fólkið er komið mjög neðarlega og
eftir þvf sem mér skilst þá þurfa
þær konur sem eru á bónus að
vinna í vikutíma til að ná upp í tekj-
utrygginguna. Ég hugsa að óá-
nægja með þessi kjaraatriði vegi
þarna þyngst á metunum hjá fisk-
vinnslufólki hér í Reykjavíic og út
af fyrir sig geta svona samtök
breiðst út um landið allt í sjávar-
plássin. Þetta er á engan hátt nei-
kvæð hreyfing. Það hefur skapast
mikil óánægja meðal þessa fólks og
hún hefur nú brotist upp á yfir-
borðið kannski einmitt vegna þess
að menn hafa séð að það er hægt að
gera ýmsa hluti.
Skipulag hreyfingar-
innar í kreppu
Skipulag verkalýðsfélaganna
heldur einstaka hópum dálítið
niðri. Ég veit að Dagsbrún og sjálf-
sagt Framsókn líka hafa staðið
frammi fyrir ýmsum hótunum frá
einstaka starfshópum um að fái
þeir ekki betri samninga segi þeir
sig úr félaginu og stofni nýtt félag.
Þarna er því um skipulagsvanda
einnig að ræða. Skipulag verka-
lýðshreyfingarinnar er í raun kom-
ið í algera kreppu. Það samsvarar
ekki kröfum tímans og er ekki í
tengslum við vinnustaðina, því
miður. Það er orðið tímabært fyrir
löngu að breyta þessu skipulagi.
Verkalýðshreyfingin er aðeins
að reyna að aðlagast þessu með því
að fara meira með þessi mál út á
vinnustaðina og það er út af fyrir
sig vel. En ég held að þessi mál
verði ekki leyst fyrr en skipulagið
grundvallast niður á starfs-
greinarnar.
Er það ekki nýlunda að þarna
tekur fólk sig saman úr fleiri en
einu verkalýðsfélagi og myndar
sérstök samtök?
Ég held að menn líti frekar á
þetta sem umræðuvettvang og erf-
itt að geta sér til um hvert þetta
leiðir. Eg held að þetta muni ekki
marka nein þáttaskil, heldur er
þetta frekar tímabundin óánægja
sem brýst út á þennan hátt. Það
skiptir líka miklu hvernig forystu-
menn verkalýðsfélaganna taka á
þessu máli. Mér skilst á forystu-
mönnum Dagsbrúnar að þeir séu
tilbúnir að styrkja þessi samtök í
starfi.
Gerði mikil og stór
mistök í upphafi
Það sem er einkennandi fyrir
baráttuna síðustu mánuði er
hversu mikið hefur komið fram af
nýju fólki innan verkalýðsfélag-
anna, ungu fólki. Það setur svip
sinn á baráttuna hjá Sókn. Það er í
forsvari fyrir fiskvinnslufólkið, var
áberandi á stóra kennarafundinum
í Sigtúni. Nú hefur þú verið í andófi
ungs fólks í verkalýðshreyfingunni
um langt skeið. Þegar þú lítur yfir
eigin feril og reynslu og horfir til
þessa nýja fólks sem er að koma til
starfa, hvaða ráð myndir þú vilja
gefa þessu unga fólki?
Ég er einn af þeim sem gerðu
mikil og stór mistök í upphafi. Þá
voru miklar hræringar í pólitíkinni
á vinstri kantinum sem blönduðust
þessu og menn ætluðu að byggja
sinn flokk sem verkalýðsflokk og
ná ítökum í verkalýðshreyfing-
unni. Maður rak sig hins vegar til-
tölulega fljótt á að það er ekki hægt
að ná ábyrgðum í stéttarfélögunum
með því eingöngu að vera svona
einhverskonar utanaðkomandi afl
sem kemur og ætlar að keyra for-
ystuna niður á félagsfundi.
Mín reynsla og fleiri sem ég hef
starfað með er sú að í stéttarfélög-
unum eigi menn að leggja áherslu
að skapa sér ákveðinn vettvang
innan félaganna með því hreinlega
að stuðla þar að öflugu starfi. Sjá til
þess að félögin hafi sem virkasta
starfsemi á sem flestum sviðum og
höfði til sem flestra hópa. Þetta er
auðvitað visst vandamál hjá verka-
lýðshreyfingunni því hún á í sam-
keppni við alls kyns afþreyingar-
iðnað. Félögin eru að verða svo lít-
ill vettvangur fyrir menn og þessu
þarf að breyta. Félagsmennirnir
sjálfir verða líka að finna það að
þetta nýj a f ólk sem er að koma inn í
starfið meini eitthvað með starfi
sínu og ætli sér að starfa.
Byggja upp
trúnaðarmannakerfið
Ég held að það sem sé varan-
legast fyrir félögin og mest áríðandi
sé að byggja upp trúnaðarmanna-
kerfið. Það fólk sem hefur komið
fram í haust, að sumu leyti nýtt fólk
og að sumu leyti ungt fólk sem hef-
ur vaxið með hreyfingunni um
nokkurt skeið og er farið er að fá
náð, er að verulegum hluta einmitt
trúnaðarmenn. Akvæðið sem náð-
ist fram í kjarasamningunum 1977
um trúnaðarmannanámskeiðin
hefur reynst mikilvægt. Það hefur
held ég skilað stórum kjarna af
nýju fólki sem hefur haldið uppi
mjög góðu starfi í verkalýðsfélög-
unum. Framtíð verkalýðshreyfing-
arinnar og baráttustaða hennar
byggist á því að styrkja og snmhæfa
þessa trúnaðarmannahreyfingu.
Þannig er hægt að byggja upp
breiðari bakhjarla á bak við for-
ystumennina.
Ekki þroski til að
ræða um ágreining
Nú eru síðustu mánuðir búnir að
vera mjög viðburðamikill tími og
mikið hefur gengið á og innan
verkalýðshreyfingarinnar ríkir
ekki sú eining sem henni er
nauðsynleg. í 1. maí ávarpinu er
hvatt til frckari baráttu í haust og
það er einnig Alþýðusambandsþing
á þeim tíma. Hverjar eru þær
áherslur sem þú telur að eigi að
stefna að?
Það virðist vera erfitt að finna
efnislegan flöt fyrir þeim ágreiningi
sem ríkt hefur innan verkalýðs-
hreyfingarinnar. Ágreiningurinn
út af fyrir sig hefur kannski verið
fyrir hendi í langan tíma en kemur
nú upp á yfirborðið. Þá er kannski
það versta að menn virðast ekki
hafa þroska til að geta rætt þann
ágreining á málefnalegan hátt.
Menn taka allri gagnrýni mjög per-
sónulega og það verður voðaleg
„hystería" í kringum þessa hluti.
Éinstaka félög hafa lýst því yfir
að þau muni segja upp samningum
1. september. Dagsbrún hefur gert
það. Starfsmannafélag ríkisstofn-
ana hefur lýst því ákveðið yfir í á-
lyktun að það beri að segja upp
samningum. Það var mín skoðun
varðandi 1. maí ávarpið að þar
þyrfti að vera meginatriðið barátt-
an sem fvrir höndum er 1. sept-
ember. Ég held að það verði
auðveldara að nýta ýmis félög og
gera ákveðna hluti. Það verða ör-
ugglega fleiri tilbúnir í slaginn í
haust.
Reykja víkurfélögin
taki sig saman í haust
Menn hafa oft verið að gæla við
þá hugmynd að Verkamannasam-
bandið stæði sér í baráttunni. Ég er
hins vegar kominn á þá skoðun að
núna sé mjög mikilvægt að menn
eyði huglægum andstæðum sem
„ Þessl fundur í Austurbæjarbíól var vendipunktur og sannfær&i forystumenn í félaglnu um a& þa& væri hægt a&
gera ákve&na hluti. Þessi fundur var gífurleg lyftistöng fyrir félagið. Ég held að hann hafi einmitt markað