Þjóðviljinn - 03.11.1984, Blaðsíða 13

KANTRI
Númer eitt að auglýsa Skagaströnd
Sá
Veitingastaður í Höfðakaupstað
heitir Kántríbærog innandyra
landskunnursöngvari sem fellst
á rabb:
- Nei, ég hef ekki verið með
Kántribæ opinn á veturna, nema
sjoppuna hérframmi. Ég hef ver-
ið með hugmyndir um að prufa
einhverja starfsemi um helgar,
spilakvöld ef til vill líka eða slíkt;
það er geysilegur baggi að vera
með þetta svona lokað. Vertíðin
er ekki nema þrír mánuðir. Þetta
gekk ágætlega í sumar, en það er
fljótt að detta úr því botninn, -
lokaði tíunda september.
Mest innlent ferðafólk og var
mikið í sumar. Meirihlutinn kem-
ur gagngert til að skoða Kántrí-
bæ, það var ekki fyrren hann varð
til að fólk fór að koma hingað á
Skagaströnd. Áður var þetta
voða lítið, bara bíll og bfll.
Þú œtlar að halda áfram söng
og gleði?
- Maður dinglar eitthvað í
þessu áfram. Ég get viðurkennt
að ég er orðinn soldið þreyttur á
þessum þeytingi. Ég keyri alltaf á
milli og það verða mikil ferðalög í
kringum þetta. Er ekki nógu vel í
samgönguæðinni til að það sé
auðvelt að eiga við þennan
skemmtanabransa.
Hvernig gekk Kántríhátíðin hjá
þér í sumar?
- Hún kom furðulega vel út.
semtekursig útúrertalinn skrítinn. Er það ekki alltaf svoleiðis?
Hallbirni Hjartarsyni er ncestum alveg sama.
Ég var tilbúinn að taka skellinn ef
svo færi, - var hvorteðer kominn
á hausinn. Ég vildi gera meira en
ég geri, en er fjandi blankur.
Eg síapp, og hafði gaman af
þessu. Það var stórt ævintýr að
ráðast í þessa hátíð. Það hafði
aldrei verið gerð tilraun til að
stefna fólki hingað, landanum
hvaðan sem var. Þetta var í fyrsta
sinn og ég vissi eiginlega ekkert
hvað maður var að fara útí. Geri
betur næst ef mér tekst að endur-
taka þetta næsta sumar sem er
draumurinn. Að Kántríhátíðin
verði fastur liður, - það verður
bara að koma í ljós. í>á þyrfti
náttúrlega að fá miklu meiri
stuðning heimamanna.
Sem hafa tekið þér misjafn-
lega?
- Ja, það eru ýmis öfl hér á
staðnum sem líta ekkert hýru
auga á þetta hjá mér, og þaraf-
leiðandi á maður erfiðara með
alla skapaða hluti. Ég held þó að
ég hafi gert nógu mikið fyrir stað-
inn til að menn fari að opna
augun. Tilgangur minn númer
eitt er að augiýsa Skagaströnd.
Hér hefur aldrei verið gert neitt
til að kynna staðinn, - ég hef
reynt og vil fá skilning á því sem
ég er að gera.
Nú finnst sumum þetta hálf-
kjánalegt tilstand í kringum þig,
fullorðinn maður að þeytast um í
kúrekagalla... ?
- Já, ég hef orðið var við þetta
líka, fólki finnst þetta vitlaust.
Mörgum, - öðrum finnst þetta
sniðugt. En er það ekki bara svo-
leiðis ef einn tekur sig útúr; hann
er talinn skrítinn. Er það ekki
alltaf svoleiðis? Líka öfund og af-
brýðissemi, að maður skuli geta
verið í sviðsljósinu. Menn mega
alltaf búast við því, þeir sem eru í
sviðsljósinu, að vera kallaðir asn-
ar og hálfvitar, hvað sem við ger-
um. Það er ekki nema eðlilegt að
maður falli ekki öllum í geð. _m
________________KVIKMYNDIR__________
TruffautogGuney:ln memoriam
Tveir gagnmerkir kvikmynda-
stjórar létust í París meðan á
prentaraverkfallinu stóð, báðir á
besta aldri og báðir úr krabba-
meini. Mikill sjónarsviptir er að
þeim báðum, Francois Truffaut
og Yilmaz Guney.
Truffaut var 5 árum eldri en
Guney, fæddur í París 6. febrúar
1932. Árið 1959 sló hann ræki-
lega í gegn á kvikmyndahátíðinni
í Cannes og fékk gullpálmann
fyrir fyrstu leiknu mynd sína af
fullri lengd (áður hafði hann gert
nokkrar stuttar kvikmyndir), Les
400 coups (400 högg). í þeirri
mynd segir hann frá heldur
nöturlegri bernsku sinni. Margar
af seinni myndum Truffauts voru
einnig sjálfsævisögulegar að ein-
hverju leyti, og hann var all tíð
persónulegur og einlægur í list-
sköpun sinni.
Frægastur var hann e.t.v. semc
einn helsti fmmkvöðull frönsku
nýbylgjunnar (Nouvelle Vague)
á seinni hluta sjötta áratugsins.
Eins og fleiri nýbylgjumenn hóf
hann feril sinn sem gagnrýnandi
við tímaritið Cahiers du Cinéma.
Þar voru menn óvægir í dómum
og deildu hart á franskar kvik-
myndir þess tíma. Þeir boðuðu
nýja tíma, nýja kvikmyndalist.
Og vissulega brutu þeir blað í
sögunni, þessir ungu menn. Auk
Truffauts eru þama nefndir til
sögu þeir Jean-Luc Godard, Eric
Rohmer, Claude Chabrol og
Jacques Rivette. Fleiri bættust í
hópinn, Louis Malle og Agnes
Varda t.d.
Það sem einkenndi þennan
hóp kannski öðm fremur var of-
stækisfull aðdáun á Hollywood.
(Tmffaut var alla tíð mikill aðdá-
andi Alfreds Hitchcocks og gaf
m.a. út viðtalsbók við hann
1966). Nýbylgjumenn aðhylltust
einnig „höfundarkenninguna"
svonefndu, þ.e. þá kenningu að
kvikmyndastjórinn sé höfundur
kvikmyndarinnar rétt eins og rit-
höfundurinn bókarinnar. Það var
einmitt Tmffaut sem kom fyrstur
fram með þessa kenningu í Cahi-
ers du Cinema árið 1954. Spurn-
Francois Truffaut
ingin um hlutverk leikstjórans
var reyndar gömul, því allt frá því
menn fóm fyrst að velta fyrir sér
kvikmyndalistinni á fræðilegan
hátt vom ýmsar kenningar á lofti
þar að lútandi. Engu að síður er
Tmffaut talinn til frumlegra
kenningasmiða og gegndi hann
sem slíkur lykilhlutverki í ný-
bylgjunni.
Nýbylgjufólkið var ekki ýkja
samstilltur hópur þegar út í sjálfa
kvikmyndaframleiðsluna var
komið - þá reyndist þetta vera
hópur sjálfstæðra listamanna sem
hver um sig fetaði sinn eigin veg
hvað sem öllum kenningum leið.
Tmffaut reyndist ekki eins mikill
byltingarmaður á sviði formsins
og búast hefði mátt við. Þar var
t.d. Godard mun róttækari, og
jafnvel Rohmer líka. En Truffaut
skapaði sinn eigin stfl, setti sinn
auðþekkjanlega stimpil á allar
myndir sínar, hvort sem þær voru
sjálfsævisögulegar eða ekki.
Hann stjórnaði rúmlega 20 kvik-
myndum um ævina. Síðasta lest-
in, sem nú er verið að sýna í
Regnboganum, mun vera
næstsíðasta myndin sem hann
gerði, en af þekktustu myndum
hans má nefna t.d. myndirnar um
Antoine Doinel, sem er að miklu
Ylimaz Gúney
leyti Truffaut sjálfur (leikinn af
Jean-Pierre Léaud): 400 högg,
Stolnir kossar og Borð og sæng
(Domicile conjugal). Einnig Ju-
les et Jim og Brúðurin klæddist
svörtu (báðar með Jeanne More-
INGIBJÖRG
HARALDSDÓTTIR
au í aðalhlutverki), Sagan af
Adele H. og Vasapeningar.
Francois Truffaut var kannski
ekki í hópi þeirra kvikmynda-
stjóra sem mestur styrr hefur
staðið um eða mest áhrif hafa
haft. En hann var næmur mann-
þekkjari, góður sögumaður og
honum þótti vænt um fólk. Það
sem var smávægilegt og skoplegt í
tilverunni fór ekki framhjá hon-
um. Myndirnar hans eru yfirleitt
skemmtilegar og mannbætandi.
Það er vandséð hvað þeir áttu
sameiginlegt Truffaut og Guney,
annað en að vera á svipuðum
aldri, fást við sama starf og deyja
með stuttu millibili úr sama sjúk-
dómi í sömu borg.
Yilmaz Guney fæddist í smá-
þorpi í Suður-Tyrklandi árið 1937
og faðir hans Kúrdi, landbúnað-
arverkamaður að atvinnu. Hann
braust til mennta, lærði lögfræði
og hagfræði í Ankara og Istanbul
og fékkst við ritstörf frá unga
aldri. 1961 birtist eftir hann
skáldsaga sem yfirvöldum þótti
kommúnísk og fyrir hana var
hann dæmdur í 18 mánaða fang-
elsi og 6 mánaða útlegð. Að þeim
tíma liðnum hófst ferill hans sem
kvikmyndaleikara og handrita-
höfundur. Hann varð mjög vin-
sæll leikari í Tyrklandi og lék yfir-
leitt alþýðumenn sem urðu fyrir
barðinu á yfirvöldum og áttu
samúð áhorfenda óskipta. Hann
stóð á hátindi vinsældanna 1972,
þegar yfirvöldum tókst að klína á
hann morði sem hann hafði ekki
framið. Var hann þá dæmdur í 18
ára fangelsi.
Næstu níu árin sat hann bak við
rimlana, skrifaði kvikmynda-
handrit og stjórnaði kvikmynd-
um, með aðstoð vina sinna og
starfsbræðra. Þessar erfiðu að-
stæður komu ekki í veg fyrir að
myndirnar yrðu æ betri með ár-
unum og loks fór svo að þær
vöktu athygli á alþjóðlegum vett-
vangi. Eina myndin eftir Gúney
sem sýnd hefur verið hér svo ég
viti til er Yol (Leiðin), sem fyrst
var sýnd á kvikmyndahátíð Lista-
hátíðar 1983 og seinna í sjónvarp-
inu. Yol var verðlaunuð í Cannes
1982 og var Gúney mættur á stað-
inn til að taka á móti verðlaunun-
um. Hann hafði flúið úr fangels-
inu haustið 1981, verið í felum
um hríð en eftir það starfaði hann
í Frakklandi þar til yfir lauk og
tókst að koma frá sér annarri
mynd, Múrnum, sem segir frá lífi
fanga í Tyrklandi með sérstakri
áherslu á börnum í fangelsi.
Næsta mynd á undan Yol var
Hjörðin, sem einnig varð fræg og
fór víða og fjallaði um kúrdískan
hirðingja sem á í höggi við léns-
herra. I allt mun Gúney hafa gert
hátt í 20 myndir og eru þá ótaldar
myndir sem hann lék í eða skrif-
aði handritið eingöngu. Hann lék
í rúmlega 80jnyndum. Það er því
ekkert smáræði sem liggur eftir
hann, þótt hann yrði aðeins 47
ára og þótt hann sæti í fangelsi í
ellefu ár.
í myndum sínum sagði Gúney
frá lífi alþýðufólks í Tyrklandi og
sú lýsing er ekki fögur. Kúgunin
er gegndarlaus og henni er við
haldið með gömlum siðum og
hefðum sem stjóma lífi fólksins.
Gúney lýsir þessu fólki af heitri
samúð með því og áköfu hatri á
kúgumm þess. Boðskapur hans
er augijós, en hann er ekki látinn
í ljós með slagorðaglamri, heldur
kviknar hann sjálfkrafa af þeim
þjóðfélagsvemleika sem myndin
miðlar okkur. Það fer aldrei á
milli mála hvomm megin samúð-
in liggur. Ógleymanlegar em t.d.
kvenlýsingamar í Yol - og sann-
ast þar hið fornkveðna að kúgað-
ir karlmenn hefna oft harma
sinna með því að kúga konur
sínar og börn sem mega þá búa
við enn meiri kúgun en þeir.
Þegar öllu er á botninn hvolft
og kjami málsins skoðaður kann
að vera að þessir tveir ólíku lista-
menn hafi einmitt átt það sam-
eiginlegt að þykja vænt um fólk.
Sá eiginleiki hlýtur líka að vera
undirstaða allrar góðrar listar.
Laugardagur 3. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13