Þjóðviljinn - 22.01.1985, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Fjölmiðlafrelsi og peningavald
Þeir á Morgunblaðinu eru stundum að státa
sig af því, að ritstjórar þar og leiðarahöfundar
eigi einn vilja sem opinberist í því að „Morgun-
blaðið sem slíkt“ hafi tiltekna skoðun. Ekki vill
þetta alltaf ganga upp. Nálægt áramótum birti
Morgunblaðið Reykjavíkurbréf þar sem því var
afdráttarlaust haldið fram að mesti vandi ís-
lensks þjóðfélags væri sú holskefla engil-
saxneskra fjölmiðlunaráhrifa sem nú dyndi
yfir landsmenn. Um síðustu helgi var stefnt í
þveröfuga átt í Reykjavíkurbréfi; þar var uppi
venjuleg yfirborðsræða um hina mikla sælu
hinna mörgu rása og takmarkalausu auglýs-
inga og það var sagt sem svo, að tilraunir
stjórnmálamanna eða annarra til að setja
skorður við þeirri þróun væri barnaskapur.
Háskinn bandaríski, sem var svo mikiil nálægt
nýjári, var alveg gufaður upp úr þessu sam-
hengi.
Reykjavíkurbréfið nú um helgina var reyndar
dæmi um ríkjandi viðhorf í Sjálfstæðisflokknum í
fjölmiölamálum, en það eru viðhorf hreinnar
markaðstrúar. Höfundur bréfsins ræðst frá
hægri að hið umdeilda stjórnarfrumvarp um
útvarpslög sem nú er á dagskrá. Hann telur það
óviðunandi ákvæði um að útvarpsréttarnefnd
hafi rétt til að skipta sér af auglýsingamagni og
inntaki þeirra, einnig telur hann, að það sé
rangt, að láta mild tilmæli um málfrelsi í nýjum
útvarpsstöðvum standa í frumvarpinu. Og
glöggt er það enn hvað þeir vilja, þessir menn.
Þeir vilja fyrst og síðast það frelsi, sem hæglega
getur snúist upp í hægrieinokun, líkt því sem
hefur verið að gerast á dagblaðamarkaði víða
um lönd og þó hvergi sem hérlendis. Eins og
menn vita hafa tvö hægriblöð náð undir sig
gífurlega stórum hluta blaðamarkaðarins hér-
lendis með samtvinnun pólitískra hagsmuna
hinna fjársterku eigenda blaðanna og þeirra
sem eru umsvifamestir auglýsendur. Það er rétt
sem Alþýðublaðið segir í leiðara um þetta mál
nú á laugardag: það er ekki í þágu frelsins að
skapa hliðstætt ástand í útvarpsmálurh, eins og
stofnun fjölmiðlarisans ísfilm bendir til að reynt
verði að gera.
Það hefur reyndar verið eftirlætisaðferð
hægraliðsins í þessu máli, að neita því sem
harðast, að afdrifaríktsamhengi sé milli pening-
avalds og skerðingar á frelsi. Það mun seint
veita athygli fréttum eins og þeim, að í Banda-
ríkjunum er hafin fjársöfnun á vegum íhald-
samra þingmanna, sem miða að því að kaupa
upp meirihlutann í sjónvarpsstöðinni CBS.
Ástæðan er sú að þessi hópur þingmanna er
I óánægður með þá gagnrýni á Reagan forseta
og stjórn hans sem fram hefur komið í CBS! Og
það er eftir íhaldshræsninni í þessum málum,
að samtök þau sem ætla að kaupa burt
gagniýni á stórn landsins kalla sig hvorki meira
né minna en „Freedom in Media“ - Frelsi í
fjölmiðlum!
Hræsnin er ósköp svipuð hér. Það er látið
sem við íslendingar höfum til þessa búið við
ófrelsi í fjölmiðlum, af því að við höfum haft
ríkisútvarp sem hefur reynt að taka tillit til
margra skoðanahópa, aldurshópa og lands-
hluta. Samkvæmt þessari kenningu læturfrels-
ið ekki á sér kræla fyrr en við höfum fyllt Ijósvak-
ann af því efni sem vöruseljendur vilja helst
tengja ótakmarkaðar auglýsingar sínar við.
Samkvæmt þessari kenningu er stefnt á banda-
rískt ástand í fjölmiðlum, einmitt það ástand
sem einhver annar partur af Morgunblaðsrit-
stjórn en síðast hafði orðið taldi fyrir skömmu
mestan háska íslenskri tilveru. Og yfirmaður
menningarmála í landinu, Ragnhildur Helga-
dóttir, lætur ekki sitt eftir liggja í þessum dansi - í
nýlegum sjónvarpsþætti fannst henni það helst
gleðilegt við væntanlegt útvarpsfrelsi, að ís-
lenskir listamenn fengju vinnu við að búa til
auglýsingar. Mikil er sú eymd.
KLIPPT OG SKORIÐ
16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUK 19. JANUAR 1985
„Tortryggi þá sem finna
stóra sannleikann“
— segir Edwin Fogelman, prófessor í stjórnmálafræði við Minnesota-háskóla
„REAGAN foreeti mun þurfa aö
leita neiri málamiðlana til þeas að
friða alla þá ólíku bópa, sem að boo-
i Ktanda, á þeauu kjörtfmabili en
því fyrra,“ aagði prófeanor Edwin
Fogelman frá Bandaríkjunum, með
al annare, er blm. Mbl. átti við hann
Ktutt Hamtal nl. fímmtudag.
Edwin Fogelman er prófessor i
stjórnmáiafræði við Minnesota-
háakóla og kom hingað til lands til
þess að flytja íyrirlestur á vegum
utanríkismálanefndar SUS, um
aviðhorf í Bandaríkjun-
heilbrigðis- og félagsmála, j
leitninni til þess að réttaj
á fjárlögunum. Kn þá ktu
heldur ekki hjá þvi aðj
útgjöld til hermájj
einnie
Á milli vita
Innan Sjálfstæðisflokksins fer
fram hugmyndarfræðilegt upp-
gjör um þessar mundir, án þess
að svo margir flokksmanna viti af
því. Frjálshyggjan sem hefur ver-
ið alfa og omega þeirra undanfar-
in misseri er í upplausn og hefur í
rauninni verið hafnað af kjósend-
um Sjálfstæðisflokksins (og fyrr-
verandi stuðningsmönnum ríkis-
stjórnarinnar) en einstaka fálkar
halda uppi vörnum enn fyrir
frjálshyggjusjónarmiðin bæði
innan ríkistjórnarinnar og í
Flokknum. í einstaka málaflokk-
um (svosem útvarpsmálum)
halda þeir á Mogganum og frjáls-
hyggjuliðið áfram að klappa
sömu steina, en í auknum mæli
má sjá á síðum Morgunblaðsins
merki um að frjálshyggjan sé á
undanhaldi.
Framkvæmda-
stjóri
á hlaupum
Sem merki um framgang frjáls-
hyggjunnar á sínum tíma í Sjálf-
stæðisflokknum var uppgangur
Friðriks Friðrikssonar forystu-
manns í Félagi frjálshyggju-
manna. Hann stjórnaði kosn-
ingabaráttu Þorsteins Pálssonar
til formannskjörs fyrir síðasta
landsfund Flokksins - og svosem
einsog að launum var hann gerð-
ur að framkvæmdastjóra þing-
flokks Sjálfstæðisflokksins. Nú er
hins vegar svo komið, að Friðrik
hefur fengið framkvæmdastjóra-
starf hjá fyrirtæki í borginni - og
þingflokkurinn hefur ekki fengið
(a.m.k. enn) annan fulltrúa
frjálshyggjunnar til að stjórna
sér.
Grunnfærni
Reagans
Á vegum utanríkismálanefnd-
ar SUS er hér á landi Edwin
Fogelman, prófessor í stjóm-
málafræði við Minnesota-
háskóla. Eftir viðtölum í Alþýðu-
blaðinu og Morgunblaðinu að
dæma er þetta merkasti maður,
Viðtalið í Mogganum er á bls. 16
sl. laugardag - og er samfelld
gagnrýni á hugmyndafræði
Reagan-stjórnarinnar í Banda-
ríkjunum og þarmeð þá pólitík
sem rekin er af sömu forsendum
annars staðar í veröldinni (t.d.
hér á landi).
í viðtalinu segir Fogelman
m.a. að svar Reagans við vand-
amálum vestra hafi verið að láta
einkaframtakið blómstra. „En að
mínu mati þarf að breyta hlut-
verki stjórnunar í þjóðfélaginu,
ekki bara draga úr henni“.
„Það er t.d. ekki nóg að segja
fólki upp í óarðbæmm fyrirtækj-
um, það þarf líka að gera ein-
hverjar ráðstafanir því til aðstoð-
ar. Það er grunnfærni og einföld-
un að halda því fram, að það fyrra
sé nóg til að tryggja arðsemi".
Friedmannisminn
óraunsær
Þá segir Fogelman: „Einn af
hópunum sem styðja Reagan em
fylgismenn peningastefnu (mon-
etarisma), sem aðhyllast þær
kenningar Miltons Friedmans, er
lúta að algeru frelsi á sviði efna-
hagsmála. Þeir tala eins og frelsið
sé einangrað hagfræði- og efna-
hagslegt fyrirbæri, en ekki póli-
tískt. En þegar ríkisstjórn er ann-
ars vegar verða engar ákvarðanir
teknar á efnahagslegum gmnni
eingöngu. Því er stefna þessara
manna óraunsæ og framkvæmd
hennar ósamræmanleg raunvem-
leikanum".
Þessi áfellisdómur yfir stefnu
ungra Sjálfstæðismanna, flokks-
eigendafélagsins í Sjálfstæðis-
flokknum og ríkisstórnarinnar
framan af er ekki síst merkilegur í
Ijósi þess, að prófessorinn heldur
fyrirlestur á vegum SUS.
Gleymdu
vandamálunum
í viðtalinu við Morgunblaðið
segir Fogelman, að til að koma á
þessu frelsi yrði að endurskipu-
leggja allt hagkerfi Bandaríkj-
anna frá grunni. Ein afleiðing
þessa yrði síðan geysileg aukning
í hringamyndunum.
Hann segir að algert frelsi sé
því ekki lausnin „og þeir sem það
vilja gleyma vandamálunum,
sem urðu til þess að það var af-
numið í upphafi“.
Mannskæð
stefna
Prófessorinn í Morgunblaðinu
tekur dæmi um frjálshyggjuna
varðandi öryggismál flugfélaga,
þarsem ákveðin þróun er í gangi í
samræmi við lífsskoðun frjáls-
hyggjumanna.
„Það hefur verið slakað á eftir-
liti með öryggisráðstöfunum
flugfélaga í Ameríku, með þeim
afleiðingum að litlu flugfélögin
eru farin að spara á þessu sviði og
vélar þeirra farast æ oftar“.
Varað við
stóra sannleika
„Vandamálið er að of margir
kunna of Iítið í mannkynssögu.
Þeir þekkja ekki söguna og þess
vegna halda þeir að þeir hafi upp-
götvað stóra sannleikann þegar
þeir detta niður á hugmynd, sem
var afskrifuð fyrir tugum ef ekki
hundruðum ára“. Han segir vera
„tortrygginn gagnvart þeim sem
eru búnin að finna stóra sann-
leikann í eitt skipti fyrir öll“.
Harðlínu-
mennirnir burt
Það er ekki síður athyglisvert
sem Fogelman hefur að segja um
breytingar á bandarísku þjóðfé-
lagi úr iðnaðarþjóðfélagi í upp-
lýsingaþjóðfélag. Um pólitísku
þróunina segir hann m.a. að
hægri sveiflan sé ekki í neinum
hæðum um þessar mundir. Og
einsog harðlínumennirnir í
stjórnarflokkunum kútveltast
niður velferðarbrekkuna á ís-
landi eru harðlínumennirnir í
kringum Reagan á leiðinni burt
úr valdastólum, að sögn hins
merka prófessors í Morgunblað-
inu.
óg
DlOÐVIIIINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgæfandl: Útgéfufélag Þjóöviljans.
Rftatjórar: Ámi Borgmann, össur Skarphéöinsson.
Rttatjómarfulltníi: Oskar Guömundsson.
Fréttaatjóri: Valþór Hlöóversson.
Btaöamann: Álftieiöur Ingadóttir, Ásdís Þórtiallsdóttir, Guöjón Friöriksson,
Jóna Pélsdóttir, Lúövík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Möröur Árnason,
Ólafur Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson, Víöir Sigurösson (íþróttir).
Ljóamyndlr: Atli Arason, Einar Karlsson.
t>tftt og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrtta- og prófartcalaatur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvæmdaatjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrífatofustjórl: Jóhannes Haröarson.
Auglýalngaatjóri: Ragnheiöur Óladóttir.
Auglýaingar: Anna Guöjónsdóttir, Margrót Guðmundsdóttir.
Afgraiöaluatjóri: Baldur Jónasson.
Afgraiöala: Bára Siguröardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Símavarsla: Ásdís Kristinsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Húsmœöur: Bergljót Guöjónsdóttir, Ólöf Húnflörð.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiösla, auglýsingar, ritstjórn:
Siöumúla 6, Reykjavík, síml 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verö í lausaaöiu: 30 kr.
Sunnudagsverö: 35 kr.
Áakríftarvarö á mánuðl: 300 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Þriðjudagur 22. janúar 1985