Þjóðviljinn - 26.01.1985, Side 5

INN
SÝN
Sjálfdauð ríkisstjórn getur
ekki setið endalaust. Eitthvað í
þessa veru mælti Sverrir Her-
mannsson, iðnaðarráðherra, á
opnum stjórnmálafundi á
Austurlandi á dögunum. Þessi
orð endurspegla nokkuð vel það
viðhorf sem gætir mjög víða
innan þingflokka stjórnarinnar
um þessar mundir. Með góðri
samvisku er heldur ekki hægt að
segja annað en stjórnin sé á
allgóðri leið með að moka ofan á
sjálfa sig.
Ágreiningur
Þing byrjar í vikunni framund-
an, og Steingrímur stritar með
skallann sveittan við að smíða til-
lögur til úrbóta í æ lasnari efna-
hagsmálum þessarar blessuðu
þjóðar. Hann virðist þó ekki hafa
haft erindi þrátt fyrir ærið erfiði.
Einsog hefur sést í stjórnarmál-
gögnunum síðustu daga er ljóst
að um smiðsgripi Steingríms ríki
djúptækur ágreiningur milli
stjórnarflokkanna.
Agreiningurinn nær raunar til
miklu fleiri mála en efnahagsins,
einsog orð Haralds Ólafssonar,
þingmanns Framsóknarflokks-
ins, á bjórfundinum á Gauki í
Stöng um síðustu helgi gáfu mæta
vel til kynna. En þar nefndi Har-
aldur fjögur atriði sem gætu hvert
um sig að hans dómi orðið tilefni
til slita á stjórnarsamstarfinu:
.öryggis- og varnarmál, útvarps-
lögin, vaxta- og verðtryggingar-
stefnan að ógleymdum húsnæð-
ismálunum. En húsnæðismálin
virðast giska viðkvæm fyrir
stjórnina um þessar mundir,
þannig lýsti reiður þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, Halldór
Blöndal, því skorinort yfir í dag-
blöðum að með því að gera Bú-
seta kleift að hefja byggingar væri
Framsóknarflokkurinn að rjúfa
stjórnarsáttmálann.
gefa upp öndina á árinu. Sá aðili
sem tæki fyrr af skarið og lýsi
heiðarlega yfir að stjórnin sé ekki
lengur starfhæf muni því ná í
hendur sér frumkvæði sem myndi
duga í kosningabaráttu til að yfir-
vinna slóða BSRB verkfallsins.
Skoðana
kannanir
Forystan er hins vegar ekki í
þessum hópi. Ráðherrar flokks-
ins gera sér flestir ljós, að þeim
mun ekki auðið framhaldslíf sem
ráðherrar í annarri stjórn sem
isflokknum greinilega ekki mikil
hætta af honum.
Verði niðurstaða væntanlegrar
DV könnnar í sömu veru, þá eru
miklar líkur til þess að Þorsteinn
Pálsson og hópurinn kringum
hann ákveði að knýja fram
stjórnarslit og kosningar hið
bráðasta.
Peðsfórnin
sem ekki tókst
Hins vegar er fráleitt víst að
Sjálfstæðisflokkurinn verði á
Hver verður
fyrstur
Þetta gerðist þannig að
mönnum úr forystuliði beggja
flokkanna varð ljóst, að ekki yrði
unnt að koma Þorsteini inn í
stjórnina nema með því að gera
„ráðherrabreytingar“, þ.e.a.s.
líka þyrfti að skipta um einhvern
af ráðherrum Framsóknar til að
dæmið liti ekki þannig út að verið
væri að sparka ráðherrum úr liði
Sjálfstæðisflokksins.
Samkvæmt heimildum Þjóð-
viljans úr innsta hring Framsókn-
ar var ákveðið að „fórna“ þeim
Slítendur
stjórnar
Innan Sjálfstæðisflokksins
hafa verið uppi tvenns konar við-
horf til mögulegra stjórnarslita af
hálfu flokksins. Annars vegar eru
þeir, sem hafa þóst skynja að
meðal almennings hafi straumur-
inn legið í brottu, að flokkurinn
hafi sætt nokkru fylgistapi, fyrst
og fremst vegna BSRB-
verkfallsins og frammistöðu hans
þar. En meðal spámanna úr
öllum flokkum hefur það verið
næsta samhljóða skoðun, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi misst
að minnsta kosti eitthvað af fylg-
inu sem hann hafði fyrir verkfall.
Þjóðviljanum er kunnugt um að
þessi skoðun hefur átt fylgi að
fagna meðal nokkurra helstu for-
ystumanna flokksins. Þessi for-
ystukjarni hefur viljað bíða á-
tektar, óttast að kosningar
myndu leiða til verulegs taps og
neyða flokkinn frá kjötkötlum
stjórnarsetu.
Hins vegar er svo nokkuð út-
breidd sú skoðun að Sjálfstæðis-
flokkurinn eigi að slíta stjórnar-
samstarfinu þegar fyrsta tækifæri
gefst. Þeir sem þennan hóp fylla
eru einkum flokksmenn í neðri
lögunum. Þetta fólk lítur svo á að
núverandi stjórn hafi brugðist
yfirlýstum markmiðum sínum.
Það er sáróánægt með ráðherra
flokksins og telur að fyrst ókleift
er að ná Þorsteini Pálssyni inní
stjórnina, þá sé fráleitt að setja
hina á. Meðal þessa hóps er uppi
sú röksemd, að það sé alveg ljóst
að ríkisstjórnin muni hvort eð er
Stjómarsamstarfið -
hvor slítur á undan?
Sjálfstæðisflokkur kynni að eiga
aðild að. Þeir sitja því sem fast-
ast. Eftir þau áföll sem Þorsteinn
Pálsson hefur mátt þola er líka
ljóst að hann er hvorki eins
beittur né ákveðinn og áður.
Mótbyr innan flokksins hefur
gert hann að aðhlátursefni ger-
valls háðfuglahers hinna flokk-
anna og fáir flokksformenn hafa
mátt þola jafn miklar auðmýk-
ingar og hann í upphafi ferils síns.
Þrátt fyrir að honum sé ljóst orð-
ið að hann mun ekki fá sæti í nú-
verandi ríkisstjórn enn um hríð,
og þrátt fyrir að það dyljist ekki
að hann hefur djúpar efasemdir
um getu ríkisstjórnarinnar, þá
hefur hann ekki megnað að slíta
stjórninni. Það er í sjálfu sér
skiljanlegt: myndi hann leiða
flokkinn út í kosningar sem hefur
í för með sér verulegt fylgistap þá
væru formannsdagar hans taldir.
Allt hefur þetta hins vegar
breyst með skoðanakönnun HP,
þau tvö atriði hennar sem skipta
Sjálfstæðisflokkinn mestu máli
eru: í fyrsta lagi heldur flokk-
urinn fylgi sínu vel. í öðru lagi þá
er líka ljóst, að þrátt fyrir nokkra
fylgisaukningu Alþýðuflokksins í
kjölfar kosningar Jóns Baldvins
til formanns, þá stafar Sjálfstæð-
undan Framsókn að slíta. Innan
þingliðs Framsóknarflokksins
hafa lengi verið misstemningar
með stjórnarsamstarfið og þær
hafa magnast upp á síðkastið.
Einn þingmaður flokksins orðaði
þetta svo í spjalli við Þjóðviljann,
að menn væru einfaldlega orðnir
dauðþreyttir á samstarfinu við
Sjálfstæðisflokkinn og margir
teldu óráð að hanga á því roðinu
miklu lengur. Margir þingmann-
anna benda líka á, að í veigamikl-
um málum hafi Sjálfstæðis-
flokknum tekist að þröngva vilja
sínum uppá Framsókn. Vaxta-
málin eru nefnd sérstaklega sem
dæmi um það, en í dag er ekki
hægt að finna neinn þingmann
Framsóknar - nema ef vera
skyldi Steingrím Hermannsson, -
sem er ánægður með vaxtastefnu
stjórnarinnar.
í viðbót bætist svo óánægja
tveggja áhrifamanna í þingliðinu
yfir því hvernig reynt var að nota
þá sem peð í refskák sem var tefld
skömmu eftir áramótin til að
koma Þorsteini Pálssyni uppí
borð stjórnarinnar og vekja úr
honum drottningu. Þessir áhrifa-
menn eru Jón Helgason, land-
búnaðarráðherra og Alexander
Stefánsson, félagsmálaráðherra.
Alexander og Jóni, og það var
einungis fyrir eindregna sam-
stöðu hinna þingmanna Fram-
sóknar að af því varð ekki.
Þetta hefur gert að verkum að
ráðherrunum tveimur - sérstak-
lega Alexander - er ekki beinlínis
mjög umhugað um að lafa áfram
aftan í íhaldinu. Þessa hefur líka
séð staði síðustu daga. Alexander
hefur óspart strítt Sjálfstæðis-
mönnum með gömlum tillögum
Alþýðubandalagsins um skyld-
usparnað á hátekjur og skatt á
stóreignafólk, svo Steingrímur
hefur mátt hafa sig allan við að
sefa bálreiða þingmenn íhalds-
ins.
í stuttu máli: það er engum
þingmanni Framsóknar umhug-
að um að halda samstarfinu
áfram öllu lengur. Þeir eru sér
einnig mjög meðvitaðir um það,
að þar sem þeir eiga forsætisráð-
herrann, þá er möguleikinn til
þingrofs tromp, sem þeir hafa á
hendi. Með því að spila því út á
réttum tíma gætu þeir mögulega
ratað á vinningsleið.
Þessa stundina virðist hins veg-
ar sem Steingrímur Hermanns-
son hafi engan hug á stjórnar-
slitum, og það er til marks um
styrk hans í flokknum, að enginn
sem talað var við, taldi að þing-
flokkurinn myndi leggjast gegn
honum, a.m.k. fyrst um sinn.
„Við höfum oft hreinskiptin
skoðanaskipti, sem þið kom-
marnir mynduð kannski kalla há-
vaðarifrildi“, sagði einn úr þingf-
lokknum, „en þegar á reynir
erum við á bak við Steingrím“.
Landsfundur
Sjálfstæðis-
manna
Þrátt fyrir glímuskjálftann sem
hefur óneitanlega hlaupið í suma
þingmenn stjórnarflokkanna
eftir birtingu skoðanakannana
undanfarinna daga, þá virðist sú
skoðun ríkjandi í herbúðum
stjórnarliða að sambúðarslita sé
ekki að vænta alveg á næstunni.
Það kann hins vegar að breytast
skjótlega, þegar menn eru búnir
að melta hina nýfengnu upplýs-
ingar. Flestir eru hins vegar á því,
að stjórnarslit verði eigi að síður
á árinu, og margir nefna haustið
sem mögulegan tíma, sökum
væntanlegra átaka á vinnumark-
aði sem margir gera ráð fyrir að
verði þá.
„Við ætlum ekki að láta Albert
og þá draga okkur útí sömu súp-
una og í BSRB verkfallinu. Fyrr
erum við farnir" sagði þingmaður
Framsóknar. í Sjálfstæðisflokki
tóku menn líka í þann streng, að
stjórnin færi frá áður en til kjar-
aátaka kæmi.
Innan Sjálfstæðisflokksins
virðast margir vera þeirrar skoð-
unar, þrátt fyrir úrslit skoðana-
kannanna, að lognmolla muni
ríkja framað landsfundi flokks-
ins. En honum hefur verið flýtt
fram í apríl fyrir atbeina Þor-
steins Pálssonar sem hyggst nota
hann til að styrkja stöðu sína. Þar
verður endurkjörinn formaður
með yfirburðum og sú traustsyfir-
lýsing mun væntanlega verða
honum styrkur í bardögum sem
þá verða framundan, hvort held-
ur er við ráðherra flokksins verði
stjórnin enn á dögum, eða í kosn-
ingabaráttu.
Þó erfitt sé að spá fyrir um at-
burði á landsfundinum er vitað
að ráðamenn í flokknum búast
við því að „harðar“ tillögur muni
koma fram, þær munu vera bæði í
þá veru að krafist verði ráðherra-
skipta (Þorstein inn) en líka um
stjórnarslit og kosningar. í því
fjölmiðlafári sem verður að
öllum líkindum kringum lands-
fundinn - bæði í Mogga og öðrum
fjölmiðlum - þá er vísast að svo
mikil stemning magnist upp að í
kjölfar landsfundarins taki Sjálf-
stæðisflokkurinn hatt sinn og staf
og kveðji stjórnina, hafi Fram-
sókn þá ekki orðið á undan.
Allt getur
gerst
Ástandið á heimili stjórnarinn-
ar er hins vegar það viðkvæmt að
slitin gætu þess vegna orðið á
morgun. í þingflokki Frantsókn-
arflokksins er fylgi við hugmynd-
ir um aukna skatta, til að afla fjár
til húsnæðismála og til að eyða
hallanum á fjárlögum. Gegn slík-
um hugmyndum hefur forysta
Sjálfstæðisflokksins tekið ein-
dregna afstöðu. Það er því ekki
ólíklegt að samkomulag um efna-
hagstillögur náist ekki, og þá er
erfitt að sjá hvernig stjórnin gæti
lafað áfram.
Stjórnarslitin gætu þess vegna
orðið strax í upphafi þings í næstu
v'^u Össur Skarphéðinsson
Laugardagur 26. janúar 1985 ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 5