Þjóðviljinn - 13.03.1985, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Nýr leiðtogi í Sovét
Mannaskipti á valdastólum Kremlar sæta
ávallt miklum tíðindum. Konstantín Tsjernenkó
liggur nú á líkbörunum innan múra þessa gamla
virkis Sovétstjórnarinnar, og við stöðu hans hef-
ur tekið Míkhaíl Gorbatsjof. Þar með má segja,
að lokið sé eins konar millibilsástandi sem hefur
ríkt í stjórn Sovétríkjanna frá því Brjesnef lést
árið 1982.
Tsjernenkó var þegar orðinn aldraður maður
þegar hann tók við stjórnartaumunum fyrir
rösku ári síðan við andlát Júrís Andrópovs.
Stjórnartíð hans varð skammvinn, hann átti þar
að auki við erfiðan sjúkdóm að stríða, þannig að
á ferli hans sáust lítil merki um breytingar frá
stefnu forvera hans í embættinu.
Val Gorbatsjovs í æðsta embætti Sovétríkj-
anna kom í sjálfu sér engum á óvart, en það er
eigi að síður merkilegt fyrir þá sök að hann er
einungis 54 ára, sem einnig á mælikvarða
Vesturlanda er ungur aldur fyrir svo háttsett
embætti.
Það er auðvitað erfitt að spá hvort Gorbatsjof
mun beita sér fyrir breytingum á stefnu Sovétr-
íkjanna utanlands sem innan. Eigi að síður hef-
ur hann þegar lýst því yfir, að hann muni vina að
því að koma á afvopnun í veröldinni. Það eru í
sjálfu sér ánægjuleg tíðindi, því fátt varpar í dag
jafn löngum skugga yfir heiminn og ótti fólks af
öllum þjóðum við gereyðingu af völdum kjarn-
orkusprengjanna sem stórveldin tvö, Sovétríkin
og Bandaríkin, eiga nú í ómældu magni. Því má
jafnframt gera skóna að hugur fylgi máli hjá
Gorbatsjof því staðreyndin er sú, að Sovétríkin
eyða nú þegar gífurlegum upphæðum í herg-
agnaframleiðslu sem væri mun betur varið í
nytsamlega uppbyggingu. Á meðan Banda-
ríkjamenn halda áfram gífurlegri aukningu eigin
herafla er þess hins vegar trauðla að vænta að
Sovétmenn verði tilleiðanlegir til að fækka eigin
vígtólum. Með því að falla frá fyrri skilyrðum
sínum um áframhald Genfarviðræðna hafa So-
vétmenn þó sýnt viðleitni, og við getum að
minnsta kosti leyft okkur þann munað að vona
að Gorbatsjof verði forverum sínum þar ekki
síðri.
Vísast má einnig gera ráð fyrir að Gorbatsjof
muni beita sér fyrir batnandi lífskjörum sovésks
almennings og margir telja að hann muni ekki
hika við að notfæra sér hugmyndir sem hann
hefur heyjað sér á ferðalögum um Vesturlönd.
En fyrir íbúa Sovétríkjanna skiptir ekki síður
máli, að Gorbatsjof beiti sér fyrir verulega
auknu lýðræði innan Sovétríkjanna. Stað-
reyndin er sú, að í dag eru margvíslegar hömlur
á frelsi almennings í Sovétríkjunum, sem blygð-
unarlaust brjóta í bága við alþjóðlegar sam-
þykktir sem sovétstjórnin er aðili að. Slíkt er að
sjálfsögðu óverjandi og það er einkum og sérí-
lagi hlutverk og skylda allra þeirra sem telja sig
sósíalista að gagnrýna einmitt þennan skort á
lýðræði. Meðan alræði flokksins er jafn algert í
Sovétríkjunum og í dag, þá er hins vegar ólíklegt
að mikil breyting verði þar á. í þessu sambandi
væri Sovétmönnum hollt að líta til fordæmis
systurflokks síns til dæmis á Ítalíu, sem hefur
varpað fyrir róða hugmyndinni um alræði
kommúnistaflokksins og tekið upp stuðning við
fjölflokkakerfi.
Alræði eins flokks eða eins hugmyndakerfis
getur aldrei leitt til lýðræðis. Hvort Míkhaíl Gor-
batsjof tekst að - eða vill - minnka miðstýrinu
og létta alræði kommúnistaflokksins í Sovétríkj-
unum er enn óvíst. En við getum að minnsta
kosti leyft okkur að vona.
Kvartmiljón
og tugmiljón
Mörgum finnst þaö átakanlegt
/að oftlega látum vér íslendingar
einsog við séum tugmiljónaþjóð
en ekki sú kvartmiljón sem við
erum. Umræðan um sjónvarps-
og útvarpsstöðvar hefur ein-
kennst mjög af þessari áráttu þar-
sem samanburður er gerður við
stærstu þjóðir og líkingar títt
dregnar sérstaklega í markaðs-
málum af því sem er að gerast á
markaði miljónanna. Markaðs-
dýrkendurnir eru að sjálfsögðu
lakastir í þessu efni, því þeir neita
að horfast í augu við sérstöðu
hins litla þjóðfélags. Hins vegar
bregður oft fyrir skilningi í Morg-
unblaðinu á þessu atriði, sérstak-
lega í menningarmálum.
Lítið þjóðfélag, lítil menning-
arheild er að sjálfsögðu mun við-
kvæmari fyrir hvers kyns þjóðfé-
lagsbreytingum en stærri þjóðfé-
lög. Eitt dæmi um þessa öfug-
snúnu mikilmennsku er umræðan
og þróunin í áfengismálum þjóð-
arinnar. Nú skulum við staldra
við fáein atriði.
Takmarka
söluna
Fjölmiðlar eru nú ekki stofn-
ana bestir, þegar „umræða“ fer af
stað, eða er öllu heldur hleypt af
stokkunum af blöðunum. Þeir
þurfa endilega að drífa upp svo-
kölluð skammdegismál, hunda-
mál, draugatrú, bjórmál. Hvað
um það, - almenningur á afskap-
lega auðvelt með að mynda sér
skoðun út frá gefnum fyrirsögn-
um: „Mikill meirihluti með
bjór“, og allir geta verið annað
hvort með eða á móti.
Skoðanakannanir fjölmiðl-
anna rífa svo upp stemmninguna:
70% með bjór, - eða einsog var í
Mogganum á dögunum: 75,1 %
KUPPT OG SKORIÐ
Islandsmethafinn í vínveitingaleyfum.
•fylgjandi sölu bjórs hér á landi.
Þegar maður sér slíkar fyrirsagn-
ir, þá fæðist ný spurning: hvaða
kverúlantar eru eiginlega á móti
bjórnum auk mín og Halldórs frá
Kirkjubóli?
í þessu tilfelli var Mogginn að
segja frá niðurstöðum skoðana-
könnunar Hagvangs um afstöðu
fólks til bjórsins. Kannski var það
ekki fréttnæmast sem sagði í of-
angetinni fyrirsögn, heldur kem-
ur fram í þessari frétt að 78,4%
sem eru fylgjandi sölu bjórs vildu
takmarka söluna við ATVR og
vínveitingahúsin.
Móta stefnu
í áfengismálum
Hvaða afstöðu sem menn nú
hafa til áfengismála, þá eru flestir
á einu máli um að stjórnvöld og
vor elsku þjóð þurfi að búa við
einhverja heildarlöggjöf í áfeng-
ismálum og að til þurfi að vera
einhver fastmótuð áfengisstefna.
Alþingi íslendinga samþykkti
árið 1982 að skipa nefnd til að
móta þessa stefnu og átti hún að
miða störf sín við markmiðið að
minnka heildarneyslu áfengis hér
á landi. Nær allir þingmenn sam-
þykktu þessa stefnumótun, líka
þeir sem nú standa að tillögu-
flutningi um aukna neyslu.
Nefndin sem skipuð var til að
móta þessa stefnu er enn að störf-
um og hefur skilað áfangaskýrslu
til ríkisstjórnarinnar. Á dögun-
um kom þetta mál til umræðu á
alþingi lítillega og spurðist Svav-
ar Gestsson þá fyrir um hver
hefðu verið viðbrögð ríkisstjórn-
arinnar við þessar áfangaskýrslu
og krafðist þess að þingmenn
fengju að sjá hana. Ráðherrar
kváðust vera að skoða málin bet-
ur, en meðan það er að gerast
verða örar breytingar í svoköll-
uðum „áfengiskúltúr" fslendinga
sem máske eru til ills eins.
Garðar Sigurðsson sagði við
þetta tækifæri að ölsalan í þartil-
gerðum krám væri ólögleg og
dómsmálaráðherra bæri að
stöðva söluna til að farið yrði að
lögum.
Stjórnarþingmaðurinn Ólafur
Þórðarson sagði að ríkissaksókn-
ari hefði að hans mati brugðist
því trausti sem lögin settu honum
varðandi embættisskyldur í af-
skiptum af áfengismálum. Jón
Helgason dómsmálaráðherra
kvaðst hafa beðið hina ráðherr-
ana að taka afstöðu sem fyrst, en
búið er að leggja fram áfanga-
skýrsluna fyrir löngu fram í ríkis-
stjórninni.
Úthlutun
vínveitingaleyfa
Á meðan ráðherrarnir eru að
þæfa álit nefndarinanr sem þeir
samþykktu sjálfir að setja á lagg-
irnar, hefur Jón Helgason gerst
íslandsmethafi í vínveitinga-
leyfum. í árslok 1982 voru 48 vín-
veitingahús í landinu. 26. febrúar
voru þau orðin 89 talsins, sam-
kvæmt upplýsingum frá Áfengis-
varnarráði. Á rúmlega einu ári
frá 1. jan. 1984 til 22. febrúar
1985 var vínveitingahúsum fjölg-
að um 26 talsins. Þetta gerir Jón
Helgason án þess að stjórnvöld
hafi í raun fjallað um breytta á-
fengismenningu og á sama tíma
og stjórnvöld leggja í salt álit
nefndar sem þau sjálf settu á
laggirnar um mótun áfengis-
stefnu.
Ekki
náttúrulögmál
f þessu sambandi skiptir ekki
máli hvort menn séu með eða á
móti bjór, - heldur hitt að unnið
sé með eðlilegum hætti að mál-
um. í minnisatriðum sem Áfeng-
isvarnarráð sendi allsherjarnefnd
neðri deildar alþingis um bjórinn
segir m.a.: „Fjölgun vínveitinga-
húsa er ekki náttúrulögmál. Ráð-
herra veitir leyfin og hefur heim-
ild til að afturkalla þau eða tak-
marka...“. Þarerm.a. sagtumþá
hæpnu fullyrðingu að fátækt
dragi úr drykkjuskap: „Þó að
kaupgeta færi þverrandi á árinu
1984 og áfengissölur væru þá um
tíma lokaðar vegna verkfalls op-
inberra starfsmanna dró ekki úr
drykkju. Þvert á móti óx
heildarneysla vínanda á hvert
mannsbarn". -óg
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviíjans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Rltstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Guðjón
Friðriksson, Helgi Guðmundsson, LúðvíkGeirsson, Magnús H. Gísla-
son, Mörður Árnason, ólafur Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson,
Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Ljó8myndir: Einar Ólason, Einar Karlsson.
Útllt og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrlf8tofu8tjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbrelð8lu8tjóri: Sigríður Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýslngar: Anna Guðjónsdóttir, Ásdís Kristinsdóttir,
Hreiðar Sigtryggsson.
Afgrelðslustjórl: Baldur Jónasson.
Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Sfmavarsia: Margrót Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmæður: Ðergljót Guðjónsdóttir, ólöf Húnfjörð.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Bílstjórl: Ólöf Sigurðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavfk, síml 81333.
Umbrot og sotning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 30 kr.
Sunnudagsverð: 35 kr.
• Áskriftarverð á mánuði: 330 kr.
Afgreiðsla blaðsins er opin á laugardögum
frá kl. 9 til 12, beinn sími: 81663.
4 SÍÐA - ÞJÓOVILJINN j Mlftvikudagur 13. mars 1985