Þjóðviljinn - 13.03.1985, Blaðsíða 13

Þjóðviljinn - 13.03.1985, Blaðsíða 13
VIÐHORF Flest annað brýnna? eftir Þórarin Hjartarson „Sovét er heimsveldi í uppgangi og sá herskáari afrisunum tveim í dagog baráttan gegn honum, á heimsmœlikvarða, því enn mikilvœgari“ Þar kom að því að í Þjóðviljan- um hæfist umræða um pólitískar kjarnaspurningar sem nánast hafa legið í þagnargildi á þeim vettvangi: afstöðuna til Sovét- ríkjanna og heimsmála sem henni tengjast. Eg hef aðeins séð glefs- ur úr umræðunni þ.e. ég les blað- ið sjaldan, en þegar ég las grein Ragnars Stefánssonar 6. febrúar: „Þess vegna svo mikið um stuðn- ing!“ fylltist ég sterkri löngun til að blanda mér í málið. Afstaða fólks til Sovétríkjanna litar alla afstöðu þess til heims- mála - til friðarmála, til hinna ýmsu átaka í 3. heiminum o.s.frv. Það kemur m.a. berlega í ljós í málflutningi Ragnars. Hvað sagði Ragnar? Ragnar leggur út af grein Árna Bergmanns frá 3. jan. (sem ég las því miður ekki) þar sem Árni m.a. spyr hvers vegna „hernaður Sovétmanna í Afganistan hafi ekki valdið jafn miklum öldum mótmæla og til að mynda hernað- ur Bandaríkj amanna í Víetnam“. Góð spurning hjá Árna og Ragn- ar á svar við henni. Ástæðan er einfaldlega „málstaðurinn sem barist er fyrir“ annars vegar í Víetnam og hins vegar í Afganist- an. Annars vegar: „í Víetnam stóð þjóðin næstum öll sameinuð í baráttunni fyrir þjóðfélagslegu réttlæti og framförum gegn ára- tuga kúgun...“ Hins vegar: „Uppreisnin í Afganistan gegn Kabúlstjórninni var uppreisn lénsks klerkveldis gegn framför- um, gegn því að konur lærðu að lesa, svo eitt lýsandi dæmi sé nefnt“. Ragnar segist vera andvígur íhlutun Sovétmanna í Afganistan þ.e. hún skerði sjálfsákvörðun- arrétt þjóðar og hún geti heldur engan vanda leyst. Hins vegar sé ekki hægt að styðja þau aftur- haldsöfl sem mestu ráði meðal „uppreisnarmanna“ í Afganist- an. Þess vegna sé ýmislegt annað alþjóðlegt stuðningsstarf mik- ilvægara. Fremst telur hann bar- áttuna í Mið-Ameríku. Ætti hann hins vegar krafta aflögu myndi hann „fremur beina þeim til stuðnings uppbyggingunni í Víet- nam heldur en til Afganistarí'. í sömu grein segir Ragnar áhugaverða hluti um Sovétríkin, svo sem eing og: „Sovétríkin hafa líka drattast til að styðja baráttu alþýðu á ýmsum stöðum í heimin- um, alþýðu sem átt hefur í höggi við andstæðing sem studdur er af gervöllum auðvaldsheiminum. Eg nefni nú þetta bara sem dæmi um sérstöðu Sovét sem verkalýð- sríkis....“ Ég held að afstaða Ragnars Stefánssonar í þessum málum sé ekkert sjaldgæf meðal íslenskra (og evrópskra) vinstrimanna, í friðarhreyfingunni og víðar. Það hefur þó sitt að segja að Ragnar gerist trotskíisti á fullorðinsár- um. Út frá hugmyndum trotskí- ista um „verkalýðsríkið" í austri er heimshornabrölt Sovétmanna annars eðlis en útþenslutstefna heimsvaldaríkja. Afstaða Ragnars er sem sagt ekkert fágæt - en engu að síður forkastanleg. Það er dæmigert fyrir þá sem hugsa á líkum braut- um og hann að þeir eru andvígir ýmsu sovésku brölti út um heim, en telja aðra hluti brýnni en virka baráttu gegn því. Víetnam, Víetnam! Hnattpólitísk athafnasemi So- vétmanna í stórum stíl hófst eftir tíð Krúsjofs (hann féll 1964). Að hluta til hafa þeir náð áhrifum með viðskiptum, lánveitingum og „hernaðaraðstoð“ við þróun- arlönd, einkum í Asíu og Áfríku. Og að nokkru leyti gegnum stuðning við þjóðfrelsisöfl í bar- áttu við vestræna nýlendu- og heimsvaldastefnu. Þeir kalla þetta sjálfir stuðning við framfar- aöfl og sósíalíska alþjóðahyggju. Þeir veittu Víetnömum veru- lega hernaðaraðstoð á seinni hluta stríðs þeirra við Bandarík- in. Þjóðfrelsisstríð Víetnama var meira en réttlátt stríð og hefði heimssögulega þýðingu. Það færði lýðum heim sanninn um að „lítil þjóð getur unnið stórþjóð ef hún þorir að rísa til baráttrí* (Maó, 20. maí 1970). En sótti al- þýðan þar fram til réttlætis, valda og sósíalisma? Ég hélt það á sín- um tíma en langt er nú síðan það var. Menn hljóta að muna fréttir af 160 þúsundum flóttamanna til Kína og 350 þúsundum sem flúðu til vesturs (e.t.v. jafn margir hafa týnst í hafi) undan pólitík vald- hafanna, unndan kúgun þjóðern- isminnihluta ellegar frá hreinu hungri og neyð. Það er staðreynd að endurreisn landsins eftir stríðið gekk alls ekki sem skyldi. Ragnar kennir um efnahagsþvingunum Banda- ríkjanna. Það er næsta ófullnægj- andi skýring, rétt eins og ein- hverrar aðstoðar hafi verið þaðan að vænta. Víetnam þáði ekki aðeins hernaðaraðstoð frá Sovét Heldur ánetjaðist Sovét., gekk m.a. í COMECON. Því fylgdi það sem á sovésku heitir „sósíalísk verka- skipting“ en ber í reynd mörg ein- kenni s.k. ný-nýlendstefnu. Að liðnum áratug frá þjóðfrelsisst- ríðinu er landið enn jafn mikið öðrum háð um iðnvarning og það borgar sig með grænmeti, ávöxt- um, gúmmíi, kaffi og öðrum ný- lenduvarningi. Þyngsti bagginn á ríkiskassanum og fjárhag al- mennings - og höfuðástæða þess að Víetnam er nú gangandi þrot- abú - er að þeim fjármunum sem verja mætti t.d. til endurreisnar landbúnaðarins er nú varið til stríðsrekstrar gegn nágrönnun- um. Að sósíalisminn yrði þarna all- ur með öfugmælasniði olli ekki Kremlverjum áhyggjum. Hitt skipti meira máli og hentaði So- vét sérlega vel að magnast skyldi eftir stríðið hin gamla stórvíet- namska útþenslu- og hernaðar- stefna - endurvakinn draumur- inn um „Indó-kínverskt ríkja- samband (með Laos og Kam- pútseu sem hjálendur) undir víet- namskri stjórn og auk heldur undir handarjaðri Sovét. Sovét dró því ekki úr hernaðaraðstoð sinni eftir að víetnamska hervélin breyttist úr landvarnarher í land- vinningaher. Ævintýri í Afríku Tökum önnur dæmi. Árin 1960-64 geysaði þjóðfrelsisstríð í Afríkunýlendum Portúgala, m.a. Angóla. Á þeim tíma veittu So- vétmenn einni þarlendri þjóð- frelsishreyfingu af þremur, MPLA, hernaðaraðstoð, sem þó var lítil bæði að vöxtum og gæð- um. Er sigur var í nánd tókust á í MPLA öfl sem unni að sættum við hinar hreyfingarnar (FNLA og UNITA) og önnur sem vildu fulla valdabaráttu gegn þeim. Síðarnefndu öflin voru hallari undir Sovét - og urðu ofan á. Árið 1975 breyttist stríð þetta í hreint og hörmulegt borgara- stríð. Og nú tóku Kremlverjar við sér. Á fáeinum mánuðum árið 1975 sendu Rússar MPLA vopnaaðstoð sem var 7-8 sinnum meiri að verðgildi en öll aðstoð þeirra á þeim 15 árum sem barist var fyrir þjóðfrelsi. Annað dæmi: Á valdatíma Ha- ile Selassie var Eþíópía vígvædd og studd af Bandaríkjunum, m.a. í ófrið keisarans við Érítreumenn og Sómali. Sovét vingaðist við Erítrea og Sómali og veitti þeim lítils háttar stuðning. Síðar var keisaranum steypt og herforingj- ar, afar vinsamlegir Sovét, kom- ust til valda (fóru að kalla sig „marxista"). Þá söðluðu Sovét- menn um, veðjuðu á Eþíópíu og veita nú margfaldlega efldan stuðning við að berja niður þjóð- frelsisöflin í Erítreu, en hún liggur á hernaðarlegu háhita- svæði við innsiglinguna í Rauða hafið. Ég get ekki séð að spurningin um „þjóðfélagslegt réttlæti" hafi a.m.k. í þessum tilfellum haft neina úrslitaþýðingu. Það þarf varla að taka fram að vopnaað- stoð þessi er ekki neinir styrkir heldur beinhörð viðskipti. Málstaður Afgana Hvað um Afganistan? Snýst kannske stríðið þar um frelsun konunnar? Það mætti álykta sem svo af orðum Ragnars. Áh'tur Ragnar að konur í Afganistan bindi vonir við sovésku innrásina? Vonir um frelsi? Árin 1978-79 hugði Hafizullah Amín á nýsköpun Afganistans með áhlaupi. Þetta var fremur ævintýraleg skrifboðsáætlun, illa sniðin að efnahagslegu og pólit- ísku ástandi landsins. Áætlun hans féll í grýttan jarðveg - olli ólgu og uppþotum. Kabúlstjórn- in fékk m.a. hið lénska klerkveldi á móti sér - ntikið rétt. Sovét- menn óttuðust um bándamenn sína og ítök sín í landinu og hófu björgunarleiðangur sinn sem frægt er orðið. Ragnar Stefánsson álítur e.t.v. að baráttan snúist enn um stefnu- skrá Amíns. Þá vil ég upplýsa að það er rangt. Frá innrás Sovét- manna hefur baráttan snúist um sjálfstæða tilveru Afgana sem þjóðar. En það er Ragnari ekki nóg. Hann vill aðeins styðja það sem hann kallar „framsækin öfl“. Tökum hliðstæðu. í sjónvarps- þáttum Basil Davidsons um Afr- íku fyrr í vetur sáum við og heyrðum af innrás evrópskra heimsvaldasinna í Afríku er þeir skiptu henni milli sín með villi- mannlegum aðferðum. Þeir sögðu sjálfum sér og öðrum að þeir væru að útbreiða siðmenn- ingu og framfarir, rétt eins og Rússar segja nú í Afganistan. Við fengum einnig sýnishorn af þjóð- um og þjóðflokkum sem börðust eftir megni gegn innrás heims- valdanna. Ábyggilega höfðu hin- ir innfæddu afturhaldssama af- stöðu hvað varðar stjórnarfar, trúarbrögð, stöðu konunnar o.s.frv. á evrópskan róttæklingamælikvarða. Og þá var náttúrlega ekki hægt að styðja baráttu þeirra fyrir lands- svæðum sínum? Hvað segir Ragnar um það? Þessi afstaða Ragnars er gömul og ný afstaða trotskíista og dæmi- ferð fyrir fleiri ofurróttæklinga. ig man að „Neisti“ lenti í tals- verðu fræðilegu þrætubókarstagli við sjálfan sig eftir innrásina í Af- ganistan áður en hann gat tekið nokkra afstöðu með eða á móti. Ekki hafa allir sósíalistar litið þannig á málin. Fram að 1919 átti Afganistan alltaf við og við í styrjöldum við Breta - og lutu forystu emírsins (eins konar keisari). Um það sagði Stalín, að barátta hans væri þáttur í heimsbyltingu öreiganna. Heima fyrir var þó emírinn lénskur afturhaldsmaður. En Stalín byggði á þeim rökum að slíkt stríð við heimsvaldastefnuna veikti heimsauðvaldið og væri þannig stuðningur við baráttu al- þýðu allra landa. Og sagan sýndi að stríð sem þessi drógu smám saman flestar vígtennurnar úr breska ljóninu - og þær máttu víst fara. Og afganska þjóðin er enn að draga vígtennur. Munurinn er sá að skæðustu ræningjar og slátr- arar heimsins eru ekki þeir sömu nú og þá. Æxli á heila Ég er að gefa það í skyn með þessum draumum að Sovét- mönnum gangi annað til í brölti sínu en að „styðja baráttu al- þýðu“ eins og Ragnar kallar það. Málstaður þeirra er nákvæmlega jafn góður og málstaður annarra heimsvaldasinna fyrr og síðar. Aðal munurinn á íhlutuninni í E1 Salvador og Afganistan er ekki misgóðir málstaðir þjóðfrelsisafl- anna. Munurinn er einkum sá að íhlutunin í Afganistan er a.m.k. tífalt grófari. Aðal munurinn á stríðinu í Víetnam fyrrum og Af- ganistan nú er að stuðningurinn við Afgani nú - öfugt við Víet- nama, einkum á síðari hluta stríðsins - er svo grálega lítill. Og fremur en styðja Afgani kýs Ragnar í dag að miðla ögn í ríkis- kassann í Víetnam. Við vitum hvað þar er þyngsti útgjaldaliður. Þetta sýnir fyrst og fremst það sem ég sló fram í upphafi, að af- staða fólks til Sovét markar alla afstöðu þess til heimsmála. Margt illt hefur herstöðin á Miðnesheiði leitt af sér. Eitt er það að hún hefur orðið að eins konar æxli á heila margra ís- lenskra vinstri manna, sem m.a. hefur blindað þá á öðru auga svo að þeir sjá ekki þau ljótu mál úti í heimi sem ekki nýtast þeim í á- róðrinum gegn hernum og NATÓ - eða finnst þau lítilvæg. Baráttan gegn hernum og NATÓ er nauðsynleg og brýn, nú sem áður. íslenskir heimsvaldaand- stæðingar mega vera stoltir af langri baráttu sinni á þeim víg- stöðvum. En afhjúpun á og bar- áttu gegn sovéskri heimsvalda- stefnu hafa þeir illilega vanrækt, þeir eftirláta hana hægri- mönnum. Það er því verra sem Sovét er heimsveldi í uppgangi og sá herskáari af risunum tveim í dag og baráttan gegn honum, á heimsmælikvarða, því enn mik- ilvægari. Frá þessari „eineygðu" afstöðu eru fá skref yfir í afstöðu Ragnars Stefánssonar sem er í orði gagnrýni á Sovétmenn en á borði stuðningur við stefnu þeirra og gerðir. Þetta eru orðin mörg orð - en fleiri vildi ég sagt hafa. Ef um- ræðan heldur áfram og mér gefst tóm til langar mig að segja skoðun mína á þjóðfélagsgerð Sovétríkja nútímans sem ákvarð- ar pólitík þeirra innávið sem útá- við. Þórarinn Hjartarson, Tjörn í Svarfaðardal *LAUSAR STÖÐUR HEILSUGÆSLULÆKNA Lausar eru til umsóknar eftirtaldar stöður heilsu- gæslulækna, sem hér segir: 1. Borgarnes H 2, ein staða læknis af þremur frá 1. júlí 1985. 2. Þingeyri H 1, staða læknis frá 1. maí 1985. 3. ísafjörður H 2, ein staða læknis af fjórum frá 1. júlí 1985. 4. Siglufjörður, önnur staða læknis frá 1. okt. 1985. 5. Akureyri H 2, tvær læknisstöður frá 1. júlí 1985, ein læknisstaða frá 1. maí 1985. 6. Þórshöfn H 1, staða læknis frá 1. maí 1985. Umsóknir ásamt ýtarlegum upplýsingum um læknis- menntun og læknisstörf skulu berast ráðuneytinu á þar til gerðum eyðublöðum, sem fást í ráðuneytinu og hjá landlæknisembættinu, eigi síðar en 12. apríl n.k. Nánari upplýsingar eru veittar í ráðuneytinu og hjá landlæknisembættinu. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, 6. mars 1985. Miðvikudagur 13. mars 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.