Þjóðviljinn - 03.04.1985, Page 8

MENNING
Grátóna-
regnbogi
Grátónaregnboginn heitir
Ijóðakver eftir Sigurlaug
Elíasson sem út er komið í
sjálfútgáfu á Sauðárkróki.
Höfundur er fæddur 1957 í
Borgarfirði eystra. Hann stund-
aði myndlistarnám á árunum
1979-83 og stundar myndgerð
þessar vikumar.
Nokkur ljóðanna í þessari
fyrstu bók höfundar hafa áður
birst í Tímariti Máls og Menning-
ar. Hið sjónræna er drjúgur þátt-
ur í þessum kvæðum eins og búast
má við af myndlistarmanni. Til
dæmis um yrkingarnar skal tekið
þetta dæmi hér:
hœttur
að heyrafyrir
myrkrislærhann nær
og nær ogþá reyni ég aðfæra
mig upp á hrífuskaftið og öskra
HEY EKKILENGRA
í KVÖLD þó ég
viti að stráin sem falla
sofaframeftir á morgun.
Sigurlaugur Elíasson.
Sporaslóð Aðalheiðar
Sporasióð heitir Ijóðabók eftir Aðalheiði Krist jánsdóttur sem nýkomin er út.
Aðalheiður er fædd að Gafli í Víðidal og er komin
af Bólu-Hjálmari. Lengst af var hún búsett í Skíðs-
holtum í Hraunhreppi. Hún orti í stopulum frístund-
um um menn og minni í hefðbundnum stíl, eins og
bókin ber vitni, einnig hefur hún samið allmikið af
lögum sem öll eru óprentuð. Aðalheiður býr nú hjá
dóttur sinni í Svíþjóð en hugsar stundum heim eins
og þetta erindi úr kvæðinu Heimþrá vitnar um:
Mig dreymir heim í dalafriðinn
djúpa laut og mosató
heyra Ijúfan lækjarniðinn
láta hugann hvíla í ró.
Hér er allt svo stórt í sniðum
stendur huga mínum fjœr
allt er hér með öðrum siðum
engin lind við sjónum hlær...
Stökur
Jósep Húnfjörð þekkja flestir
þeim sem unna vísnagerð og
góðri hagmælsku. Hann var
fæddur á Illugastöðum á Vatns-
nesi 7. janúar 1875. Hann andað-
ist í Reykjavík 27. nóvember
1959. Hann gaf út ljóðabókina
„Hlíðin mín“ og þrjá bæklinga,
„Sambandið“, „Skáld Rósa og
Agnes“ og „Tíu alda minning ís-
lenska ríkisins". Jósep var erf-
iðisvinnumaður alla sína tíð.
Lítum þá á nokkrar vísur eftir
Jósep Húnfjörð.
Volæði í ljóðum hefur ekki
verið að skapi hans, ef marka má
þessa vísu:
Hnugginn mœlir harmamóð
handa vœluskjóðum.
Aldrei hœlir þroskuð þjóð
því að skæla í Ijóðum.
...og hann heldur áfram í aiin-
arri stöku:
Veiklun uppí vana kemst,
við að kvarta og œja,
var ég ekki fyrst og fremst
fœddur til að hlæja?
Þannig kveður Jósep um Jó-
hann Garðar:
Ekki skortir að mér finnst
ytri glæsileika.
Þessi drengur er þó innst
ekki verr til reika.
Þegar Jósep lítur um öxl yrkir
hann:
Snauður lengi, fánýt föng
fékk í engu lagi.
Fram þó geng með gleðisöng,
gamla strengi fægi.
Hún er falleg þessi vísa:
Augun kynna málgull margt
mótað í sinniseldi.
Sé ég inní sólskinsbjart
sálar þinnar veldi.
Þá er ekki síður skáldskapur í
þessari vísu:
Ósk við strandar óláns sker,
yndi grandar sálin,
þegar anda’ að þér og mér
þyngstu vandamálin.
Þessa vísu kallar Jósep „Ilmur
frá blómreit":
Kalt þó andi um mannleg mein,
margt, og vandinn saki,
ilmi blandast gróin grein
Guðs frá handataki.
Síðan kemur listilega gerð ást-
arvísa:
Oft í leiðslu leiða mann
Ijúfust brosin kvenna.
Fljóðs í örmum œtíð fann
eldinn heitast brenna.
Jósep kallar næstu vísu „Sigl-
ingu“. Nafnið segir ekki mikið en
vísan þeim mun meira:
Lífdagsfleyið lét í haf
laugað báruföllum,
sigldi veginn, sökk á kaf
síðar gleymdist öllum.
Hér á eftir kemur svo nafnlaus
staka:
Blikni fjóla í blómhlíðum,
blási gjóla að kveldi,
er mitt skjól gegn illviðrum
andans sólarveldi.
Jósep hefur verið orðinn nokk-
uð gamall þegar hann orti þessa
stöku, en góð er hún:
Bauðst mér heldur betra en
frægð,
blíðuveldi kvenna,
man ég kvelda gleðignœgð.
Gamlir eldar brenna.
í næstu vísum horfir skáldið til
baka:
Alla mótar umhverfið
eins til bóta og galla,
það er Ijóta lögmálið,
lýjast, hnjóta og falla.
xxx
Varnar þrotum sálarsjóðs
sagna notið dýrra.
Gneistabrot frá glóðum Ijóðs
gjöra kotið hlýrra.
Kvikmyndir
Eldsmiðurinn
á Evrópuhátíð
Kvikmyndin Eldsmiðurinn
sem Friðrik Þór Friðriksson
gerði um Sigurð Filippusson eld-
smið á Mýrum við Hornafjörð
hefur verið valin til keppni á kvik-
myndahátíð sem Evrópuráð
gengst fyrir í Dortmund í Vestur-
Þýskalandi.
Eldsmiðurinn tók þátt í undan-
keppni 300 kvikmynda víðs vegar
að úr Erópu og var meðal 40
mynda sem sluppu inn í keppnina
en alls verða 80 myndir sýndar á
hátíðinni. Sá siður er hafður á að
helga hverja hátíð vissu þema og
að þessu sinni ber hún yfirskrift-
ina „Iðnaður og umhverfi“.
Auk kvikmyndasýninga fara
fram umræður um umhverfismál
og ástand þeirra í Evrópu og
víðar. Taka þátt í þeim ýmsir
náttúrufræðingar og umhverfis-
verndarfrömuðir. Þetta er í
Mál og
þriðja sinn sem hátíð af þessu tagi
er haldin.
Eins og áður segir er Friðrik
Þór leikstjóri myndarinnar, kvik-
myndatöku annaðist Ari Krist-
insson og Jón Karl Helgason
hljóðsetti. Myndin Eldsmiðurinn
var frumsýnd í sjónvarpinu í fe-
brúar 1982 og fékk lofsamlega
dóma. _ þu
menning
Út úr
vítahringnum
Gefur út barnabœkur, Ijóð og
kennslubók þótt langt sé til jóla
Bókaútgáfa á vorin (jú það er
komið vor) hefur fram til þessa
verið eins og sumargjöf um miðj-
an vetur. Jólabókavítahringurinn
hefur haldið útgefendum í herkví
og staðist flestar tilraunir þeirra
til að brjótast út úr honum.
En það má alltaf reyna, og það
gerir Mál og menning þessa dag-
ana. Fyrir nokkrum dögum kom
út ný barnabók eftir Andrés Ind-
riðason og nefnist hún Elsku
barn! Þessi bók er ætluð börnum
á aldrinum 4-10 ára. Hún gerist á
einu sumri í Reykjavík og segir
frá Ólafíu sem er 7 ára. Hún fær
að fara í sirkus og heillast af
trúðnum Tobba sem síðar kemur
oft upp í huga hennar og deilir
með henni ýmsum ævintýrum,
allt í þykjustunni.
Höfundinn þarf vart að kynna.
Hann hefur áður skrifað fimm
barna- og unglingabækur og er
skemmst að minnast bókar hans
Töff týpa á föstu sem var ein sölu-
hæsta bókin fyrir síðustu jól. Auk
þess hefur hann skrifað fullorð-
insskáldsögu og leikrit fyrir út-
varp, leiksvið og sjónvarp.
Myndaskreytingar í Elsku barn!
gerði Brian Pilkington. Bókin er
118 bls. að stærð.
Með þessari bók rær Mál og
menning á það gamla mið sem er
að gefa börnum sumargjafir.
Reyndar er önnur bók á leiðinni
ætluð börnum. Það er endurút-
gáfa á Elsku Míó minn eftir Ast-
rid Lindgren sem verið er að
prenta í kiljuformi í Danmörku.
Hún mun eitthvað hafa tafist í
nýafstöðnum verkföllum þar í
landi en kemur von bráðar á
markað.
Þá hefur Mál og menning
hleypt af stokkunum nýjum
bókaflokki sem ber heitið Mál-
fræðirit MM. Fyrsta bókin er
þegar komin út og fjallar hún um
setningafræði. f formála bókar-
innar segir höfundur, Ása Sva-
varsdóttir, að bókin sé „tilraun til
að setja saman hentugt kennslu-
efni í setningafræði handa fram-
haldsskólanemendum". Eins og
á öðrum sviðum málvísinda hafa
ný viðhorf rutt sér til rúms í setn-
ingafræði og þörfin á nýrri kenns-
lubók því orðin brýn. Þessi bók
ber svipmót af þessum nýju við-
horfum. Hún er 98 bls. að stærð.
Loks má geta þess að Mál og
menning hyggst halda þeim upp-
tekna hætti að gefa út ljóðabækur
á vorin. Verða þær að þessu sinni
eftir Gyrði Elíasson og Sigfús
Bjartmarsson. _
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN MI6vikudagur 3. apríl 1985