Þjóðviljinn - 22.05.1985, Síða 13

ÞJÓÐMÁL
Húsnæðiskerfið hrynur
eins og spilaborg
Margir lífeyrissjóðir munu lenda í stórfelldum vanda með lífeyrisgreiðslurfljótlega eftir næstu aldamót
Þegarsjóðirnir hætta að geta lagt húsnæðislánakerfinu til fé þá hrynur það eins og spilaborg.
Hætt við Hrafn Magnússon framkvæmdastjóra Sambands almennra lífeyrissjóða.
Hrafn Magnússon framkvæmdastjóri Sambands almennra lífeyrissjóða.
Hvað felur samstarf innan S AL
í sér?
„Samband almennra lífeyris-'
sjóða er samræmingarstofnun líf-
eyrissjóða sem eru á samnings-
sviði Alþýðusambands íslands. í
samræmingunni felst meðal ann-
ars: að sambandið sér um að
greiða út lífeyri til allra sjóðsfé-
laga innan sambandsins sem líf-
eyris njóta, það sér um að úr-
skurða um lífeyrisrétt fyrir flesta
sjóðina, gefnar eru umsagnir til
aðildarsjóðanna um lífeyris- og
lánamál og sambandið er máls-
vari sjóðanna út á við og gagnvart
ríkisvaldi, það sér um ýmis nám-
skeið og uppfræðslu fyrir starfs-
fólk og síðast en ekki síst þá starfa
sjóðirnir innan sambandsins eftir
samræmdri reglugerð. Sjóðsfé-
lagarnir búa því við samræmdan
lífeyrisrétt. Ekki skiptir máli
hvort menn greiða í sjóð norður í
landi eða til dæmis í Vest-
mannaeyjum. Samræmingin
tryggir að lífeyrisþeginn fær líf-
eyrisrétt út á allar greiðslurnar og
lífeyrinn greiddan í einu lagi, t.d.
í banka eða sparisjóði, með milli-
göngu SAL.”
Ef sjóðfélagi greiðir um tíma til
sjóða, sem eru utan SAL, hvernig
fer þá um lífeyrisrétt hans?
„Fjármálaráðuneytið heldur
lífeyrisskrá, þar sem lífeyrisréttur
allra landsmanna er skráður.
Sjóðsfélagi sem greitt hefur til
sjóðs utan SAL fær lífeyri sinn
beint frá þeim sjóðum öðrum
sem hann kann að eiga lífeyrisrétt
t. Þó að ýmsir sjóðir utan SAL
hafi samræmt reglur um lífeyris-
rétt í átt að því sem gildir innan
sambandsins þá er hann enn
nokkuð mismunandi.”
Eru margir lífeyrissjóðir Al-
þýðusambandsins utan SAL?
„Lífeyrissjóðir verslunar-
manna og Lífeyrissjóður SÍS eru
fjölmennastir. f*á má nefna líf-
eyrissjóð sjómanna, en gagnvart
þeim sjóði hafa SAL sjóðirnir
mjög náið samstarf.”
Er enn stefnt að einum lífeyris-
sjóði fyrir alla landsmenn?
„í kjarasamningum frá 1976 er
rætt um að koma á samfelldu líf-
eyriskerfi. Þó að einn lífeyris-
sjóður sé markmið sem beri að
stefna að þá verður að ná því á
löngum tíma og í nokkrum skref-
um. Samræmt lífeyriskerfi er
áreiðanlega miklu nærtækara.”
En er einn lífeyrissjóður að
þínu viti æskilegt markmið að
keppa að?
„Það þarf að fækka sjóðunum
til mikilla muna, með samein-
ingu, eða samruna sjóða. Ef
stofnaður er einn sjóður, verður
að svara þeirri spurningu hvernig
lífeyrisrétturinn á að verða. A
hann að verða sambærilegur við
það, sem hann er t.d. innan SAL,
eða svipaður því sem gerist í Líf-
eyrissjóði starfsmanna ríkisins?
Ætli mönnum muni ekki veitast
erfitt að ná samkomulagi um að
skerða réttindi einhverra eins og
yrði að gerast ef byggt yrði á SAL
kerfinu. Öflugir svæðissjóðir eru
að mínu viti nauðsynlegir vegna
þess að sjóðsfélagarnir verða að
geta fengið þjónustu í heima-
byggðinni. Þó svo að komið yrði
á einum lífeyrissjóði fyrir alla
landsmenn verður aldrei komist
hjá því að vera með umboðsskrif-
stofur víða um land, þannig að
kostnaðurinn yrði vafalítið svip-
aður. Hins vegar kæmi vissulega
til greina að sameina einhverja
þætti almannatryggingakerfinu,
eins og til dæmis greiðslu maka--'
lífeyris.”
Mætti þá ekki sameina lífeyris-
sjóðina almannatryggingakerf-
inu að öilu leyti?
„Svo mikil miðstvrine fiár-
magns væri þjóðfélaginu ekki
holl. Samfélagið á að sjá öllum
fyrir ákveðnum lágmarkslífeyri
en ofaná hann eiga síðan að koma
greiðslur frá lífeyrissjóðunum.”
Núverandi kerfi byggist á
sparnaði og söfnun í sjóðina. Eru
líkur á að því verði breytt og tekið
upp gegnumstreymiskerfi?
„Nei, ég hef enga trú á því.
Lífeyrissjóðirnir eru samnings-
og lögbundinn sparnaður á alla
starfandi menn í landinu. Verði
tekið upp gegnumstreymiskerfi
mun ríkisvaldið örugglega lög-
binda sparnað, til að fjármagna
ýmsar framkvæmdir, jafnvel
greiða niður erlendar skuldir.
Auk þess verður gegnumstreymi-
skerfið ofviða starfandi fólki,
þegar aldurssamsetningin verður
óhagstæðari, eins og nú er greini-
legt.”
Með þessu ertu að legga
áherslu á fjárfestingarhlutverk
sjóðanna. Það leiðir hugann að
því að Lífeyrissjóðirnir eru
gagnrýndir fyrir vaxtaokur.
Hvað viltu segja um það?
„Forráðamenn lífeyrissjóð-
anna eiga að tryggja sem besta
ávöxtun þeirra, þannig að sjóð-
irnir verði færir um að greiða
sæmilegan lífeyri þegar þar að
kemur. í þessu hefur auðvitað
orðið viss hagsmunaárekstur.
Sjóðsfélagarnir vilja margir
hverjir fá lán á lágum vöxtum.
Það má hafa til marks um hve
verðtrygging og vextir hafa mikla
þýðingu, að óverðtryggð
skuldabréf sjóðanna eru innan
við 10% af eignum þeirra þó ekki
séu nema 5-6 ár síðan verð-
tryggingin var tekin upp. Þeir
sem fengu óverðtryggðu lánin,
voru raunverulega að taka lífeyri
sinn út fyrirfram.”
En varla getur það verið rétt-
lætanlegt að lífeyrissjóðirnir taki
þátt í að koma fjölskyldum á von-
arvöl með vaxtaokri?
„Það er ekki á verksviði líf-
eyrissjóðanna að móta vaxta-
stefnu á lánamarkaði. Þeir verða
því þolendur hennar á hverjum
tíma fremur en ráðendur. Vextir
eru nú of háir. Vextir af verð-
tryggðum lánum ættu ekki að
vera meira en 3%. Ef lífeyris-
sjóðslán yrðu hins vegar með
lægri vöxtum en almennt gerist á
markaðnum, þá yrði ásóknin í
þau miklu meiri en nú er og enn
erfiðara að beina þeim til þeirra,
sem mest þörf hafa fyrir þau,
þ.e.a.s. byggjendur og kaupend-
ur íbúða.”
Fer ekki stór hluti lánanna
beinlínis til neyslu, bílakaupa,
ferðalaga og þ.h.?
„Samkvæmt athugunum hjá
lífeyrissjóðunum, fer langstærst-
ur hluti lífeyrissjóðslánanna til
íbúðabygginga eða kaupa á einn
eða annan hátt. Að mínu viti á að
stefna að því að lífeyrissjóðirnir
hætti að lána beint til sjóðsfélaga.
Það væri eðlilegra að láta slíkar
lánveitingar fara í gegnum
húsnæðislána- og bankakerfið.
Lífeyrissjóðirnir eru nú skyldaðir
til að nota 40% af ráðstöfunar-
tekjum sínum til kaupa á skulda-
bréfum fjárfestingalánasjóða,
m.a. byggingasjóðanna. Lífeyris-
greiðslur fara stöðugt hækkandi.
Þegar að því kemur að öll iðgjöld-
in fara í lífeyrisgreiðslur hrynur
íbúðalánakerfið eins og spila-
borg, sé ekki að gert. Ég tel það
fullkomið ábyrgðarleysi af
stjórnvöldum að efla ekki hús-
næðislánakerfið, með því að
auka fjárstreymið frá öðrum en
lífeyrissjóðunum.
Duga lífcyrissjóðaiðgjöldin
eins og þau eru núna fyrir lífeyris-
greiðslum framtíðarinnar?
„Engan veginn. Miðað við
óbreytt kerfi og aldurssamsetn-
ingu þjóðarinnar munu sjóðirnir
lenda í feiknalegum vanda. Hver
þeirra lendir fyrst í ógöngum er
óvíst enn.”
Hvenær verður þetta?
„Fljótlega eftir næstu aldamót
verður ástandið víða erfitt og ein-
hverjir sjóðir geta lent í miklum
ógöngum á allra næstu árum. Ég
vil hins vegar undirstrika, að nú
er unnið að því að koma málum í
viðunandi horf. Ég held að sam-
komulag geti til að mynda orðið
um að taka lífeyrissjóðsiðgjöld af
öllum tekjum, en ekki af dag-
vinnu einni eins og nú er al-
gengast.”
Berist lífsyrissjóðunum tilmæli
um að taka upp greiðslujöfnun af
lánum sínum, svipað og gert er
ráð fyrir í frumvarpi sem nú
liggur fyrir alþingi, hverju munu
þeir svara?
„Ég tel að þeir eigi að taka vel í
slíka málaleitan og þá til fram-
búðar. Frambúðarlausn gæti fal-
ist í því að greiðslubyrðin verði
ákveðin í tengslum við kaupmátt,
sem þýðir þá, í lækkandi kaup-
mætti, að hluta af afborgunum og
vöxtum er bætt aftan við lánin, en
í vaxandi kaupmætti væri hægt að
hugsa sér, að reikningurinn yrði
jafnaður aftur. Vandi húsbyggj-
enda er vissulega mikill núna en
bráðabirgðalausnir sem einungis
ná til hluta þeirra sem eiga í
vanda eru ekki skynsamleg leið. ”
Finnst þér skynsamlegt að
hækkanir á brennivíni, lækkun á
niðurgreiðslum og hækkanir á
óbeinum sköttum hækki skuldir
sjóðsfélaganna við lífeyrissjóð-
ina?
„Því er fljótsvarað. Nei, slfk
verðtrygging er fáránleg.”
-hágé
Miðvikudagur 22. maí 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13