Þjóðviljinn - 12.06.1985, Qupperneq 4

LEIÐARI
Á aö fá fólkið
til að hætla að rífa kjaft?
í Þjóðviljanum í gær er greint frá því að sextán
manns hafi verið sagt upp störfum hjá Kjötiðn-
aðarstöð Sambandsins. Þar af voru 6 komnir á
eftirlaunaaldur, en 10 manns var sagt upp störf-
um þó áratugir séu eftir af vinnualdri. Af þessum
tíu starfsmönnum eru níu konur sem flestar eru
á aldrinum milli fertugs og fimmtugs. Það er
ekkert launungamál að fyrir fólk á þessum aldri
er ekki um auðugan garð að gresja á vinnu-
markaði.
Það er sláandi þegar kemur að því að fyrir-
tæki telja sig þurfa að breyta hjá sér, skuli konur
fyrst og fremst verða fyrir barðinu á hag-
kvæmnisráðstöfunum.
í mars sl. fengu um 20 manns sem störfuðu
hjá verslunum Sláturfélags Suðurlands í Glæsi-
bæ uppsagnarbréf. Meðal þeirra voru starfs-
menn sem unnið höfðu hjá fyrirtækinu í áratugi.
Bæði þessi dæmi vekja upp spurningar um hlut-
verk og styrk viðkomandi verkalýðsfélaga.
Auk kvenna verður fullorðið fólk, sem oft á
tíðum á ekki afturkvæmt á vinnumarkað, oftast
fyrir knífnum atvinnurekenda þegar þeir ætla að
beita sinni hagkvæmni og endurskipuleggja
reksturinn einsog það er kallað. Stundum eru
atvinnurekendur með slíkum ráðstöfunum, að
losa sig við starfsmenn sem fá hærri laun vegna
starfsaldurs, til að geta ráðið unglinga á byrj-
endatöxtum. En oftast er þó um að ræða að
vélar eigi að leysa mannshöndina af hólmi.
Hvað sem veldur, - þá er afleiðingin oft sú að
heill og hamingja fólksins er gerð að engu.
Kristín Karlsdóttir trúnaðarmaður hjá Kjötiðn-
aðarstöð Sambandsins sagði í viðtali við Þjóð-
viljann í gær, að fólki væri sagt upp þegar það
færi að lýjast. Atvinnuöryggi launafólks á íslandi
er ekki meira en þetta, að eftir áratugastarf er
hægt að segja fólki upp án þess að atvinnurek-
endur séu lögum samkvæmt skuldbundnir fólk-
inu á nokkurn hátt. Það kann að vera löglegt, en
það er siðlaust.
Að undanförnu hafa naprir hægri vindar
svokallaðrar frjálshyggju nætt um íslenskt
þjóðfélag. Reiknistokki skyndigróðans er beitt á
alla mögulega og ómögulega hluti, en mannleg
reynsla, gildi manneskjunnar hefur rýrnað að
mati þessarar nýju hagfræði. Reyndar mun svo
oftar en ekki, að það sem átti að skapa meiri
gróða leiðir til taps á öðrum sviðum, ef ekki til
fjárhagstjóns þá annars konar.
Launafólk hefur undanfarin misseri verið nið-
urlægt í smáu sem stóru í anda þessarar kald-
hömruðu hugmyndafræði auðhyggjunnar. í tíð
núverandi ríkisstjórnar voru mannréttindi af-
numin, það var hætt að greiða dýrtíðarbætur á
laun. Auk þessa hafa atvinnurekendur náð
auknum völdum og afgerandi víða á vinnustöð-
um, í gegnum viðbótarkaup á taxta. Ósamn-
ingsbundið launaskrið hefur þannig fært at-
vinnurekendum aukið vald, sem þeir notfæra
sér á stundum til hins ítrasta. Og þegar svo
bætist við að þeir geti sagt upp starfsfólki allt að
því eftir geðþótta þá segir sig sjálft að atvinnuör-
yggi fólks hér á landi er sorglega lítið. Það er
nóg komið af slíkri og þvíumlíkri niðurlægingu
íslenskra launamanna - með samtakamætti
verðum við að ná aftur reisn og réttindum okkar.
Trúnaðarmaðurinn hjá Kjötiðnaðarstöðinni
sagði einnig um uppsagnirnar: En er þetta ekki
að verða svona í okkar þjóðfélagi? Hæfilegt
atvinnuleysi til að fá fólktil að hætta að rífa kjaft?
Enn búa íslenskir launamenn við málfrelsi og
félagafrelsi. Það frelsi eigum við að notfæra
okkur til að verjast og sækja réttinn til að lifa
einsog menn. -óg
KLIPPT OG SKORIÐ
Blóðbaðið
í Brussel
Á dögunum var mikið og lengi
talað um knattspyrnumorðin í
Briissel. Eins og að líkum lætur
voru þau mál mála í Bretlandi.
Fyrst var eins og allir skömmuð-
ust sín fyrir aðdáendur Liverpool
sem verst létu með svo hörmu-
legum afleiðingum sem raun bar
vitni. En svo komu refsiaðgerðir
Alþjóða knattspyrnusambands-
ins og þá hófust upp margar radd-
ir sem sögðu, að þær væru ósann-
gjarnar, að verið væri að refsa
heilli þjóð fyrir afbrot fárra og
þar fram eftir götum. Þær raddir
heyrðust í leiðinni sem sögðu, að
iylgi Margaret Thatcher myndi
enn rýrna vegna þessa máls - hún
hefði verið of fljót á sér að lýsa
því yfir að fótboltablóðbaðið væri
þjóðarskömm og rétt mátulegt að
refsa breskum knattspyrnuaðdá-
endum.
„Félagslegt
deyfilyf"
Og það komu upp allskonar
kenningar að sjálfsögðu um þetta
mál. Ein var sú að menn tengdir
Þjóðfylkingunni svonefndu, sam-
tökum sem nærast mest á útlend-
ingahatri og kynþáttafordómum,
hefðu kynt undir í anda þeirrar
formúlu, að þvíverrsem ástandið
er þeim mun betra. Aðrir sögðu
sem svo að ekki þyrfti Þjóðfylk-
ingarmenn til. Knattspyrnuof-
beldi er ekki nýmæli, þótt það
fari svo versnandi eins og heimur-
inn yfirleitt.
Félagsfræðilegar athugasemdir
um þetta mál hafa líka verið á
kreiki. Það hefur verið rifjað
upp, að fótbolti var eitt sinn
bresk yfirstéttaíþrótt sem átti að
létta af spennu í strákasamfélagi
heimavistarskóla. Sfðan hafi ver-
ið brugðið á það þjóðráð að
breiða íþróttina út meðal al-
mennings sem einskonar „félags-
legt deyfilyf" (Spiegel):
„Það vorufyrst ogfremst kenn-
arar og prestar sem stofnuðu
knattspyrnufélögin sem félagslegt
deyfilyf sem átti að draga úr innri
spennu sem annars hefði kannski
brotist fram í byltingarstarfi. í
stað þess að marséra inn í bylting-
una skálmuðu fótboltavinir á
völlinn á laugardögum rétt eins og
þeir fóru til kirkju daginn eftir".
Og það urðu til allskonar
furðulegar hefðir um tryggð við
„okkar félag", helgisiði ýmiskon-
ar með samstilltum gauragangi
og geðshræringum. Og svo þegar
ástandið versnar, segja félags-
sálfræðingarnir, þá magnast
heiftin á knattspyrnuvöllunum.
Spiegel segir:
„Mikill fjöldi breskra fótbolta-
vina eiga rœtur í þeim lágstéttum
sem aldrei áttu möguleika á því að
komast áfram í hefðbundnu
bresku stéttaþjóðfélagi, og hafa á
sex ára valdatíma Margaret
Thatcher búið við enn lakari kjör
en fyrr “
Hringleika-
hús fyrr
og nú
. Ekki vilja allir taka undir túlk-
anir af slíku tagi. Ekki Umberto
Eco, ítalski rithöfundurinn sem
samdi Nafn rósarinnar. í grein
sem hann birti í L’Espresso fer
hann háðsyrðum um ítalska máls-
vara fótboltans, sem segja að ef
ungir menn fái ekki að veifa
hauskúpufánum framan í breta
og aðra fjandmenn og láta sínum
illu látum líka, þá taki þeir upp á
því að kveikja í húsum, stunda
hópnauðganir, verða virkir í
verkalýðshreyfingunni eða
skjóta páfann.
Grein Umberto Ecos er fjandi
grimm. Helst minnir íþrótta-
heimur samtímans hann á herfi-
legar og blóðugar skemmtanir
sem Rómarlýð var boðið upp á í
fornöld. Undrið mikla er það,
segir Umberto Eco, að í íþrótta-
heimi samtímans eru skylminga-
mennirnir ekki þrælar heldur
frjálsir borgarar, sem taka þátt í
atinu af fúsum vilja, enginn er
semsagt arðrændur og allir geta
því notið rólegrar samvisku. Að
vísu vill Umberto Eco leyfa sér að
leggja til, a börnum verði bannað
að koma á kappleiki rétt eins og
þeim var til skamms tíma bann-
aður aðgangur að hóruhúsum.
„Blóð er dásamlegt og við erum
öll ánœgð, en það ersamt betra að
halda börnunum utan við þetta"
segir höfundur rósarinnar.
Vel flutt
sýning
Umberto Eco finnst að þeir
sem lýsa yfir harmi yfir því sem
gerðist séu hræsnarar. Hann
heldur áfram á sinn kaldranalega
hátt:
„Það sem við sáum (í sjón-
varpsútsendingum frá leik Li-
verpool og Juventus) var velflutt
sýning og árangursrík vegna þess
að eitthvað svona hafði vantað og
hún hafði lengi verið í undirbún-
ingi. Jafnvel þótt íþróttaskipu-
leggjendur hafi í hógvœrð sinni
látið í Ijós undrun yfir því sem
gerðist, er það aðeins vegna þess
að þeir vilja ekki hafa heiðurinn
af sköpunarverkum sinum,
áhorfendunum sem hefur verið
kennt að álíta fótboltann grimma
en samt mikla hátíð. Og hvað um
rytmann í öllu saman? Hann var
hægur og sterkur, nœstum því ep-
ískur að formi, og kórflutti okkur
nýjust fréttir í réttum skömmtum:
einn dauður, eftil vill tveir, þrját-
íu og sex, fjörtíu... Með þessu
móti gátu jafnvel áhorfendur
heima hjá sér, ekki síst fjölskyldur
fótboltavinanna, tekið þátt í
leiknum rétt sem um spurningak-
eppni vœri að rœða“.
Ég varð svo dálítið hissa, segir
Eco ennfremur, þegar allt í einu
fóru 22 menn á vellinum „klœddir
eins og sólhlífasalar á baðströnd"
að sparka bolta og héldu því
áfram í hálfan annan tíma sjón-
varpsfréttamönnum til sárra
leiðinda. Þeir fundu það víst á sér
eins og allir aðrir, að besti partur
sýningarinnar var búinn.
DJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Ritatjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Guðjón
Friðriksson, Helgi Guðmundsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, Mörður Árnason, Ólafur Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson,
Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Ljósmyndir: Einar Ólason, Einar Karlsson.
Útlit og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Ragnheiður Óladóttir.
Auglysingor: Anna Guðjónsdóttir, Ásdís Kristinsdóttir,
Hreiðar Sigtryggsson.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Símavarsla: Margrót Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmæður: Bergljót Guðjónsdóttir, Ólöf Húnfjörð.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumula 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 30 kr.
Sunnudagsverð: 35 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 330 kr.
Afgreiðsla blaðsins er opin á laugardögum
frá kl. 9 til 12, beinn sími: 81663.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 12. júní 1985