Þjóðviljinn - 10.12.1985, Síða 14

MINNING
Kristján Ellert Kristjánsson
vélstjóri
Fæddur 9. desember 1930 Dáinn
30.
í dag er til moldar borinn
tengdafaðir minn, Kristján Ellert
Kristjánsson, sem léstsíðasta dag
nóvembermánaðar eftir stutta
sjúkdómslegu. Banamein hans
varóvenjulegaillkynja lungna-
krabbamein.
Ellert var fæddur í Hafnarfirði
9. desember 1930 og var því að-
eins 54 ára, er hann lést. Foreldr-
ar hans voru Kristján Björgvin
Sigurðsson (f. 1903), ættaður af
Álftanesi og úr Landeyjum, og
kona hans Jóhanna Elínborg Sig-
urðardóttir (f. 1901), húnvetn-
skrar ættar. Þau áttu sex börn:
Ríkharð (f. 1925), Skarphéðin (f.
1927), Sigurlaug (f. 1929), Ellert,
Hrefnu (f. 1932) og Dúfu (f.
1934).
Elíert missti föður sinn, er
hann var aðeins sex ára gamall,
en Kristján, sem var sjómaður,
lést af slysförum í siglingu til
Þýskalands. Elsti bróðirinn var
þá 12 ára og yngsta systirin
tveggja ára. En ekkjunni tókst að
halda fjölskyldunni saman bæði
af eigin rammleik og með hjálp
góðra manna. Synirnir lögðu
einnig sitt að mörkum strax og
þeir gátu vettlingi valdið með
- sumarvinnu á skólaárunum og
síðan sjómennsku fljótlega eftir
fermingu. Á heimilinu vareinnig
öldruð tengdamóðir Jóhönnu,
Ráðhildur, fram til 1951.
Þetta voru krepputímar og ólst
Ellert upp samkvæmt boðorðinu:
Guð hjálpar þeim, sem hjálpa sér
sjálfir. Bar hann þess merki upp
frá því. Bað hann sjaldan um
hjálp annarra, en var ætíð tilbú-
inn að rétta öðrum hjálparhönd,
enda verkmaður góður, þótt
hann flaggaði því ekki. Verkin
töluðu sínu máli.
Sextán ára kynnist hann eftir-
lifandi eiginkonu sinni, Jóhönnu
Ernu Kristjánsdóttur (f. 1929) og
tveimur árum síðar stofnuðu þau
heimili í Hafnarfirði, þar sem þau
bjuggu ætíð síðan. Jóhanna var
vestfirskrar ættar frá Bolungar-
vík. Faðir hennar var Kristján
Hálfdánsson (f.' 1892) útgerðar-
maður og skipstjóri. Var hann at-
hafnamaðurinn Einar Guðfinns-
son bræðrasynir og áttu á sínum
tíma saman íshúsfélagið í Bol-
ungarvík ásamt fleirum. En
Kristján dó ungur 1933, þegar Jó-
hanna var aðeins 4 ára. Móðir
Jóhönnu var Ingibjörg Kristín
Guðjónsdóttir (f. 1893), en hún
iést 1942. Stuttu síðar flyst Jó-
hanna til Hafnarfjarðar, þar sem
hún bjó hjá Jónatan bróður sín-
um, þar til hún stofnaði sitt eigið
heimili.
Þau Ellert og Jóhanna eignuð-
ust sjö börn, sem öll eru uppkom-
in. Þau eru: Jóhanna Kristjana,
skurðhjúkrunarfræðingur, (f.
1948) gift Sigurði V. Sigurjóns-
syni, lækni. Þau eiga tvo syni.
Gísli, vélvirki, (f. 1949) kvæntur
Svanhvíti Magnúsdóttir, leir-
kerasmið og listakonu. Eiga þau
tvær dætur og einn son. Haf-
steinn, rafeindavirki (f. 1951)
kvæntur Vilborgu Elísdóttur,
sjúkraliða, og eiga þau tvo syni.
Kristján, símsmiður, (f. 1954).
Hann á eina dóttur. Freyja, hús-
móðir (f. 1955) gift Friðsteini
Vigfússyni vélstjóra. Þau eiga
einn son og eina dóttur. Sigur-
lína, sjúkraliði, (f. 1957) gift
Þórði Viðarssyni, líffræðingi, og
eiga þau einn son. Ráðhildur
heimasæta, barnlaus. Afkom-
endur Ellerts eru því 18.
Eins og eldri bræður hans hóf
Ellert sjómennsku ungur, fljót-
lega eftir skyldunám, 15 ára gam-
all. Hann byrjaði með Skarp-
héðni bróður sínum á togara, og
voru þeir síðan mikið saman á
skipum. Var Ellert á togurum
fram til 1954, er hann byrjaði að
vinna í landi, en hélt þó áfram á
vertíðarbátum þar til 1967. í
landi vann hann hjá Jóni Magn-
ússyni í Hafnarfirði, fyrst í
steinullarverksmiðju, en síðan
við smíði rafgeyma til ársins
1980. Hann stofnaði þá eigið raf-
hleðsluverkstæði og vann við það
í eitt ár, þar til hann gerðist flokk-
stjóri hjá Rafveitu Hafnarfjarð-
ar, þar sem hann vann til dauða-
dags.
Eilert var ákaflega dulur mað-
ur, sem hvorki bar sorgir sínar á
torg né dró hæfileika sína að
húni. Hann var fámáll og hlé-
drægur í margmenni, en í þröng-
um hópi vina ræðinn og gat haft
mjög ákveðnar skoðanir, sem
hann breytti ekki, þótt á þeim
byldu rökhryðjur miklar. Hann
var ekki lauslátur í skoðunum,
þótt hann væri opinn fyrir hug-
myndum annarra. Ég get ekki
sagt, að ég hafi kynnst Ellert neitt
að ráði, fyrr en í þau þrjú skipti,
sem hann heimsótti okkur til Sví-
þjóðar. Sérstaklega minnist ég
samverustunda okkar, þegar við
tveir einir skeggræddum um
heima og geima yfir kaffibolla
eða glasi með þeim drykk, sem
bannaður er á íslandi, vegna þess
að spekingar telja hann ekki
nógu sterkan. Það var áberandi,
hve fróðleiksþyrstur hann var og
opinn fyrir nýrri vitneskju um allt
milli himins og jarðar. Þessi ró-
legi maður gat þá orðið ákafur,
og á milli þess, sem hann hlustaði
af athygli, rigndi yfir mann spurn-
ingum eða umyrðingum, er
sýndu hve klaufalega maður
komst að orði og götótt frásögn
manns var. Mér kom oft í hug,
hver framtíð þessa manns hefði
orðið, hefði hann tilheyrt minni
kynslóð, sem sjálfkrafa var sett á
færiband menntakerfisins.
Ellert var ekki trúaður í venju-
legum skilningi þess orðs, en
hann trúði á þjóðfélagslegt rétt-
læti. Þess vegna var hann tryggur
og sannur sósíalisti alla ævi. En
eins og flestir íslenskir sósíalistar
var hann jafnframt einstaklings-
hyggjumaður. Var þetta rökrétt
með þann bakgrunn, sem hann
hafði. Hver einstaklingur fengi
þau laun, sem þeir ættu skilið
fyrir þau störf, sem Ellert kallaði
vinnu. Og hann vildi líka, að
þjóðfélagið hjálpaði þeim, sem
hjálpuðu sér sjálfir. Þegar við
vorum ósammáía í stjórnmálum,
og ég beitti öllum þeim rökum,
sem ég réði yfir, sagði hann oft
brosandi og hálf afsakandi: „Ég
veit, að allt þetta, sem þú segir, er
rétt, en samt rangt“. Mér finnst
þessi orð endurspegla það, að
þótt veröldin sé rökræn, þá er
hún líka, eins og listin, fögur. Og
setji maður veröldina í slíkt sam-
hengi, vefst flestum tunga um
tönn, þar eð við upplifum flest
fegurðina, en eigum erfitt með að
skilja, skilgreina og yrða hana.
Ellert hafði nefnilega listrænan
neista, sem gerði honum kleift
t.d. að njóta tónlistar. Sú fegurð,
sem hann upplifði þar, fengu orð
hans ekki lýst, og þess vegna var
það jafn fánýtt að rökræða það
við jafn ósöngvinn og ólagvissan
mann og mig. Sama gilti um
hrynjandina í þjóðfélagsmálum.
Það var hægt að hafa rétt fyrir sér
rökrænt sagt, en rangt fagur-
fræðilega séð. Ef rökin voru ekki
samhljóma hrynjandi lífsins, þá
fengu þau engan hljómgrunn hjá
Ellert.
Það voru þrjár lífsnautnir, sem
Ellert leyfði sér, fyrir utan þá,
sem var fjölskyldulífið. En það
var að hlusta á góða tónlist, eink-
um söng. Annað var silungsveiði
með flugustöng. Það þriðja var
breska knattspyrnan í sjónvarp-
inu. Hetjur í huga Ellerts voru
nóvember 1985
söngvarar eins og Jussi Björling,
Pavorotti og Kristján Jóhanns-
son, knattspyrnustjörnur eins og
Ásgeir Sigurvinsson eða einn
besti stangveiðimaður landsins,
mágur hans Kolbeinn Grímsson.
Það sem hann dáði hjá þessum
mönnum, voru þeir hæfileikar að
geta beitt huga og holdi á þann
fíngerða hátt, sem flokkast undir
list og hrynjanda lífsbaráttunnar.
Alvarlegir sjúkdómar koma
oft eins og þjófar að nóttu. Er
þetta vindurinn, sem gnauðar við
gluggann, skrjáfið í laufinu eða
óboðinn gestur? spyr maður
sjálfan sig. Og svarið er gjarnan
hið fyrstnefnda, enda oftast rétta
svarið. En einn góða veðurdag
vaknar maður við það, að rán
hefur verið framið, heilsan er far-
in. Ég held, að Ellert hafi s.l. vor
grunað, hver var kominn í heim-
sókn, þegar hann tók skyndilega
þá ákvörðun að þiggja gott boð
mágkonu sinnar og svila, Sigur-
línu og Ásgeirs Vilhjálmssonar,
að fara í sumarferð með þeim til
S-Þýskalands, með þeim orðum,
að ekki væri víst, að hann fengi
annað tækifæri. Þegar hann kom
úr ferðinni bar hann merki þess
sjúkdóms, sem dró hann til
dauða. En meðan heilsan leyfði,
lifði hann í rómantískum ævin-
týraheimi Wagners og Loðvíks
annars Bæjarkonungs, í minning-
um um ferðina.
Eftir starfsama ævi hafði Ellert
eignast stóra samheldna fjöl-
skyldu. Börnin voru að vísu flest
flogin úr hreiðrinu, snotru ein-
býlishúsi, sem hann hafði byggt
að miklu leyti sjálfur í frístund-
um. Það stendur á Hvaleyrar-
holti, þar sem útsýnið er hvað
fegurst við Faxaflóann á þeim ár-
stíma, er Snæfellsjökul ber við
rauðan kvöldhimininn úti við
sjónarrönd. Þetta var sú mynd,
sem blasti við augum Ellerts,
þegar hann sat á þeim stað, er
hann unni mest, í hominu sínu í
stofunni. í forgrunni var ytri
höfnin, þar sem bátarnir komu og
fóru. Þessa mynd hefði hann kos-
ið að hafa á nethimnu augans, er
hann kvaddi þennan heim. Mér
var oft hugsað til þess, þegar
hann lá banaleguna, að hann væri
í svipuðum sporum og Gunnar á
Hlíðarenda var, er hann stóð á
Gunnarshólma og leit bleika akra
og slegin tún, mynd síðsumars-
ins. Það var líka síðsumar í lífi
Ellerts, er hann féll frá. Hann var
búinn að heyja en kornið var
óskorið. Báðir vissu, að örlögin
voru ráðin. En þar eð Gunnar var
bóndi, kaus hann Hlíðarenda. En
Ellert var sjómaður, og því valdi
hann hafið. Hann tók ekki í þau
stuttu hálmstrá, sem að honum
voru rétt, heldur lagði æðrulaus
árar í bát og lét sig berast með
markarfljóti að feigðarósi, og
bátinn bar hratt. Þegar hann
nálgaðist ósinn óðfluga og heyrði
brimgnýinn, vissi hann hvað var á
næsta leiti. Aðeins tveimur tím-
um fyrir andlátið segir hann við
dóttur sína: „Nú er ég að deyja“.
Voru það síðustu orð hans til
hennar.
Á þeirri ferð hefur hann efa-
laust hugsað um það illgresi, sem
fékk að vaxa á lífsakri hans, tó-
baksplöntuna. Hann vissi, að sú
„arfasáta" var íkveikjan, sem
gerði líkama hans að lokum að
brunarúst. Þótt vonir hans um að
njóta ævihaustsins og uppsker-
unnar allrar yrðu að ösku, þá
mælti hann aldrei eitt æðruorð
um það. Hann hafði notið lífsins
á þann hátt, sem hann sjálfur
hafði kosið, og hann var maður til
að taka afleiðingu þess. En við
hin erum bitur út í andvaraleysi
þess þjóðfélags, sem ver stórfé í
slysa-, geisla- og áfengisvarnir,
sem er hégómi einn, þegar
reykingar eru annars vegar, án
þess að gera samsvarandi ráðstaf-
anir á því sviði.
Eins og örfoka land verður oft
hugur deyjandi manns. Nútíminn
verður að rofabörðum og milli
þeirra kemur fortíðin í Ijós, eins
og óbrotgjarnar fornminjar upp
úr jarðveginum. Skarphéðinn
bróðir Ellerts hafði verið fjöl-
skyldunni mikill vinur, enda
minnast börnin þess, er frændi
kom með eplakassann fyrir jólin.
í þá daga var ávaxtailmurinn í
búðum forboði jólanna, og það
var Skarphéðinn líka í þessari
fjölskyldu. Kannski bar þennan
gróðurilm fyrir vit Ellerts á
dauðastundinni, því að í þann
mund, sem hann renndi sér í
brimgarðinn, bað hann um að fá
að tala við Skarphéðinn. Hann
vildi biðja hann um að hugsa um
börnin sín. Þetta ákall voru síð-
ustu orð Ellerts og endurspegla
hvar hugur hans var, er hann
lagði í brimrótið. Stuttu síðar var
hann kominn út á lygnan sjó.
Siglingin yfir hafið mikla var haf-
in.
Nú, þegar þetta er skrifað sér
hann kannski jökul fyrirheitna
landsins bera við loft, þar sem
réttlætið og fegurðin ríkir, og þar
sem sósíalisminn er ekki
nauðsynlegur. Kannski hittumst
við þar fljótlega, þar eð
mannsævin er svo stutt. Senni-
lega skeggræðum við ekkert, þar
sem engin vandamál eru þar. Þar
njótum við væntanlega aðeins
fegurðarinnar.
Ég votta tengdamóður minni
innilega samúð, henni sem var
stoð og stytta manns síns í gegn-
um þykkt og þunnt, alveg fram í
flæðarmál.
Sigurður V. Sigurjónsson.
Yngvi Gestsson
Fœddur 27.12. 1922. Dáinn 39.11. 1985
Yngvi frændi er dáinn. Okkur
sem eftir stöndum finnst erfitt að
skilja hvers vegna gangur lífsins
þarf að vera svo kaldur og misk-
unnarlaus og eigum erfitt með að
sætta okkur við söknuðinn og
tómleikann.
Við systurnar munum fyrst
eftir Yngva frænda, eins og við
ætíð kölluðum hann, þegar hann
flutti inn á heimili fósturforeldra
okkar, Heiðar og Jóns, þá ný-
kominn frá tæknifræðinámi í
Kaupmannahöfn. Þar bjó hann
uns hann kynntist konu sinni
Guðrúnu Gunnarsdóttur og
stofnaði eigið heimili. Kom hann
okkur skemmtilega fyrir sjónir,
hár og fallegur, ætíð með alpa-
húfu á höfði og stórar skrautlegar
slaufur um hálsinn. Yngvi frændi
var móðurbróðir okkar kominn
frá útlöndum og kunni að tala
dönsku. Á hverjum sunnu-
dagsmorgni gekk hann um stof-
una og talaði dönsku við blómin.
Sagði að við það döfnuðu þau
best. Yngvi frændi var alltaf ein-
staklega góður við okkur. Ef
eitthvað bjátaði á, þá var hann
ekki langt undan, rólegur og
íhugandi og ætíð með góð ráð.
Þegar við vorum óþekkar og
reyna átti að ala okkur dálítið
upp, þá kom Yngvi frændi í dyrn-
ar, tvístígandi og sagði svo t.d. að
hann hefði nú einmitt verið að
hugsa um að fara í bæinn og
kaupa stígvél á stelpurnar. Og
þetta stóðust auðvitað engin
hjörtu, hvorki uppalenda né ólát-
aseggja. Eins var þegar við
höfðum verið þægar og góðar, þá
átti hann til að rétta að okkur
krónupening, sem við auðvitað
áttum að nota skynsamlega þó
svo að ætíð væru keyptar karam-
ellur fyrir.
Það var ævintýri líkast fyrir
okkur systurnar, þá fjögurra og
fimm ára, að fá að sitja inni hjá
honum á kvöldin og teikna með
honum, eða hlusta á hann segja
frá. Hann hafði farið víða um
hinn stóra heim og kunni frá
mörgu að segja. Og hvernig hann
sagði frá! Góðlátleg kímni ríkti í
öllu hans málfari og háttum,
kímni sem kom öllum til að líða
vel í návist hans. Herbergi hans
var fullt af alls kyns dularfullum
hlutum, í auga barnsins. Málara-
penslar, strigi, alls kyns undar-
íegar reglustikur, pappír úti um
allt, pennar og olíulitir með
undarlega angan. Hér og þar
myndir sem hann hafði málað,
alls staðar voru fjársjóðir.
Yngvi frændi var mjög list-
rænn, notaði flestar frístundir til
þess að sinna sínum aðal áhuga-
málum, myndlistinni og bókum.
Ber heimili Yngva og Guðrúnar
ríkulega merki þessara áhuga-
mála, málverk Yngva frænda
prýða alla veggi og bókmennta-
menn gætu fundið margan fjár-
sjóðinn í bókahillum hans.
Elsku Guðrún, Oddný, Gunn-
Iaug, Gestur Karl, Yngvi Gunnar
og Bjarni. Við vottum ykkur alla
okkar samúð. Elín og Jóna
18 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 10. desember 1985