Þjóðviljinn - 28.12.1985, Page 9

Sjónvarp
Þegar kœrleikurinn
verður
fjarstœðukenndur
Bleikar slaufur eftir Steinunni Sigurðardóttur
1
Dásamlegt sakleysi, peningar eru bara bréf. Guðlaug María Bjarnadóttir og
Eggert Þorleifsson.
Hvernig getur vel meinandi
kristilegur náungakærleikur
getiö af sér morð og upplausn
fjölskyldunnar? Hann getur
það því miður í þjóðfélagi þar
sem harðduglegt fólk á það á
hættu að verða geggjað af því
að reyna að byggja sér þak
yfir höfuðið. Hann getur það í
þjóðfélagi þar sem peninga-
hyggjan er allsráðandi og hef-
ur síðasta orðið um það hvort
fólk á einhvern möguleika á
því að lifa mannsæmandi lífi
og halda sjálfsvirðingu sinni.
Þessum boðskap tókst
Steinunni Sigurðardóttur og
kompaníi að koma til skila á
snjallan hátt í sjónvarpsleikritinu
Bleikum slaufum sem frumsýnt
var á annan dag j óla í sjón varpinu
okkar.
Með því að stilla saman
tveimur andstæðum í þeim fjöl-
skyldum sem voru í leikritinu
tókst að sýna hvernig kristilegur
náungakærleikur, í orðsins fyllstu
merkingu, getur orðið fjarstæð-
ukenndur við vissar aðstæður.
Tvenn ung hjón flytja inn í nýj-
ar íbúðir verkamannabústaða.
Fjölskyldurnar eru stórar og fara
stækkandi. í öllu því brjálæði sem
fylgir því að kaupa íbúð verður
önnur fjölskyldan heppin. Hún
vinnur stóra vinninginn í happ-
drættinu. Hjónakornin, Helgi og
Margrét, hafa haldið sinni sak-
lausu barnatrú og eru yfirgengi-
lega góðhjörtuð. Þeim finnst því
ekkert annað koma til greina en
að gefa þeim Guðmundi og Erlu
væna sneið af kökunni. Einsog
Helgi segir þegar hann afhendir
Erlu þykkt seðlabúntið, „Þetta er
fundið fé.“ Þau eigi ekkert meiri
rétt á þessu en Erla og hennar
fjölskyida.
En þessi gæska hefur afdrifa-
ríkar afleiðingar. Guðmundur er
á sjúkrahúsi og Erla ræður ekki
við það að fá slíkar fjárhæðir upp
í hendurnar. Allt það sem býðst
fyrir peninga gerir hana ringlaða.
Og það bætir ekki úr skák að Erla
er dálítið fyrir sopann.
Þarna eru sem sagt tvenn
gjörólík hjón, Helgi og Margrét
með grátkíökkar Jesúmyndir upp
á vegg og síðan Erla og Guð-
mundur sem eru hert í eldi hvers-
dagsleikans. Auðvitað eru per-
sónur og atburðarás dálítið ýkt en
ýkjurnar falla vel saman við boð-
skap verksins. Þær aðstæður sem
fólkið er í eru fjarstæðukenndar.
Það er fjarstæðukennt að þurfa
að vinna þrefalda vinnu til þess
að halda uppi heimili.
Og leikararnir fara geysilega
vel með þessi erfiðu hlutverk.
Það er vitað mál að eitt erfiðasta
hlutverk sem nokkur leikari get-
ur fengið er að leika algóða
manneskju. Algott fólk er yfir-
leitt hræðilega leiðinlegt og svip-
laust. En sú lúmska hæðni sem er
í verkinu hjálpar leikurum mikið.
Eggert Þorleifsson og Guðlaug
María Bjarnadóttir fara með
hlutverk englabossahjónanna
Helga og Margrétar sem geta
ómögulega séð neitt vont í fólki,
fyrirgefa allt. Þegar Erla (Edda
Björgvinsdóttir) forfærir þannig
sakleysingjann, Helga á
billjarðborðinu getur Margrét
ekki annað en vorkennt hennu
Erlu sem á svo erfitt með sig.
Edda Björgvinsdóttir og Harald
G. Haralds leika harðsoðnu
hjónin og þau mynda svo til
fullkomið mótvægi við yfirgengi-
legt sakleysi og góðmennsku
Eggerts og Guðlaugar. Edda
leikur mátulega groddalega og
Harald nær góðum tökum á
þreytta eiginmanninum, Guð-
mundi. Eggert Þorleifsson sýnir
stöðugt á sér nýjar hliðar. Að-
lagar sig nýjum miðlum og ólík-
um leikaðferðum eins og ekkert
sé. Það sama má eiginlega segja
um alla leikarana. Þeir hafa allir
verið í gjörólíkum hlutverkum
upp á síðkastið en laga sig ein-
staklega vel að þeim hófstillta
leikmáta sem leikrit Steinunnar
krefst. Ekki má gleyma Soffíu
Jakobsdóttur í gervi hinnar
snobbuðu systur Helga. Hressi-
legt innlegg hennar gefur
ádeilunni á peningahyggjuna og
það tvöfalda siðgæði sem hún
leiðir af sér, aukið vægi.
Þá er það leikstjórinn, Sigurð-
ur Pálsson sem á auðvitað mestan
heiðurinn af því að kaldhæðni
Steinunnar kemst svo vel til skila.
Hann á heiðurinn af því að
leikritið leiðist ekki út þann farsa
sem íslensk gamanleikrit í sjón-
varpi lenda svo oft í. Þessi hóf-
stillta leikaðferð á mikið undir
því að vel sé farið með tímasetn-
ingu, að jafnvægi haldist í verk-
inu. Sá þáttur tókst afskaplega
vel. Sigurður stýrði öðru verki
eftir Steinunni í sjónvarpinu fyrir
nokkrum árum, Líkamlegt sam-
band í vesturbænum, þar sem
einmitt þetta tókst svo vel.
Þessi taktur. að leyfa hófstilltri
kaldhæðninni að njóta sín, áltón-
listinni og tónlistarvalinu mikið að
þakka. Það var t.d. ótrúlega vel
til fundið að nota, „Guð vill að ég
sé honum sólskinsbarn" til að
undirstrika yfirgengilega góð-
mennsku þeirra Helga og Mar-
grétar. Tónlistin öll undirstrikaði
reyndar allan tímann hina marg-
umtöluðu kaldhæðni.
Efnisþráðurinn er að sumu
leyti dálítið farsakenndur en
leikarar fara aldrei út í farsastíl-
inn. Halda sig yfirleitt á lágu nót-
unum og þannig fellur uppsetn-
ingin vel að boðskap verksins,
gengur upp.
En eitt er það í byggingu verks-
ins sem gengur ekki alveg upp.
Þegar Guðmundur kemur heim
af spítalnum gengur hann inn í
íbúð sem er á hvolfi. Erla hefur
um nóttina verið með mikið
sukksamkvæmi og ókunnugt fólk
liggur sofandi um alla íbúð. Uppi
í hjónarúminu liggur eiginkonan
sofandi, hálfnakin, og par með
henni. Guðmundi er auðvitað all
nokkuð brugðið, dregur fram
hníf og leggur í konu sína. Málið
er að dramatískur atburður sem
þessi hefur ekki fengið næga
undirbyggingu. Athyglinni hefur
lyrst og fremst verið beint að
íbúðakaupaveseni þeirra hjóna,
og tónninn hefur verið kald-
hæðnislegur. Með þessu ástríð-
umorði er dramatíkin skyndilega
keyrð af stað. Að þessu leyti
kemur morðið eins og skrattinn
úr sauðarlegggnum. Slíkur at-
burður hefur ekki verið undir-
byggður sem skyldi. Það verður
því nokkuð tómarúm í kringum
þetta atriði. Leikritið endar síðan
með því að Guðmundur er lagður
inn á geðdeild og Helgi og Mar-
grét taka að sér börnin. Þetta
dramatíska morð skekkir nokkuð
hlutföllin í verkinu. Boðskapur
verksins sem hafði fram að þessu
verið borinn fram með hófstilltri
kaldhæðni verður skyndilega
undir í þeirri snöggsoðnu dra-
matík sem kemur fram undir lok
leikritsins.
Þessi dálítið brengluðu hlutföll
breyta hins vegar ekki því að boð-
skapurinn kemst til skila. Þegar
Erla segir Guðmundi eignimanni
sínum frá þeirri peningagjöf sem
þau hafa fengið hefur Guðmund-
ur það eitt að segja um það, að
þau Helgi og Margrét séu einfald-
lega klikkuð. Svona geri enginn
og það sé best að halda þessu
leyndu. Þetta kallar maður vel-
heppnaða samfélagslýsingu.
-IH
Idór Ásgrímsson * Jón Helgason
Ragnhildur
Helgadóttir
Árni Johnsen
Sverrir
Hermannsson
Guðmundur J,
Þorsteinn Pálsson
Geir
Hallgrímsson