Þjóðviljinn - 27.03.1986, Qupperneq 8

miklu máli, er að í kjarasamning-
unum felst ákveðin neitun við
frjálshyggjuna. Henni er hafnað
með ákveðnum hætti í verð-
lagsmálum og í gengismálum sér-
staklega. Hið svokallaða
„frjálsa" verðlag sem allt átti að
leysa breyttist í álagningaokur
gagnvart vinnandi fólki í landinu.
Þessi stefna er í raun og veru
kveðin í kútinn. Viðskiptaráð-
herra íhaldsins er á harðahlaup-
um eftir aðilum sem eru að
hækka verðlag umfram það sem
að forsendur samninganna
byggja á. Það eru settar skorður
við frjálshyggjunni.
í fjórða lagi má nefna það að
þegar samningarnir voru gerðir
þá var gífurlegur bati í þjóðarbú-
inu að koma fram, en það var
ekki orðið ljóst held ég, hjá stór-
um hópi fólks, að þessi bati hefði
átt sér stað. Menn voru orðnir
svo vanir kreppurausinu og
svartsýninni, að þeir áttuðu sig
ekki á því að það væri til í dæminu
að ná hér upp kaupi. Þeir héldu
að þjóðarbúið væri dæmt til
versnandi kjara um langa fram-
tíð.
Þjóðin er að fá inn hvern stór-
happdrættisvinninginn á fætur
öðrum. Ytri aðstæður eru svo
hagstæðar. Afurðaverð erlendis
hækkar og olía lækkar í verði
stórkostlega frá því sem var.
Þessar ytri aðstæður skapa mögu-
leika til hærri launa og betri lífs-
kjara en hér hafa verið um nokk-
urra ára skeið. Þetta á að blása
kjarki í brjóst fólks sem hefur í
raun og veru trúað því að ísland
og íslendingar væru dæmdir til fá- •
tæktar til margra ára.“
Sættum okkur ekki
við fátæktina
- Þrátt fyrir þessar hagstæðu
ytri aðstæður er samið um kjara-
bætur sem ná ekki að lyfta stórum
hluta launafólks yfír fátæktar-
mörk.
„Okkur er fullljóst að hlutur
launafólks í þjóðarframleiðsl-
unni hefur ekki verið leiðréttur
að marki. Hér er um að ræða
hróplegt misrétti í þjóðfélaginu
og kaupmáttur launa er ennþá
svívirðilega lélegur. Þetta kom
mjög vel fram í erindum Sigurðar
Snævars, Stefáns Ólafssonar og
Ara Skúlasonar, á ráðstefnunni
um Fátækt á íslandi sem ég sótti
einn alþingismanna. Þar kom í
ljós að 20.000 fjölskyldur á ís-
landi af 70.000 séu undir því sem
á alþjóðlegum mælikvörðum eru
kölluð fátæktarmörk.
Á ráðstefnunni kom fram að
vinnuþrældómurinn hefur aukist,
nauðungaruppboðin hafa leitt af
sér stórkostleg félagsleg vanda-
mál. Það er talað um að eitur-
lyfjasala hafi færst í vöxt, hjón-
askilnuðum fjölgar, sagt að hér sé
stundað vændi, en allt eru þetta
afleiðingar af þessari siðlausu
stefnu peningahyggjunnar sem
hér hefur verið fylgt. Fyrir mína
hönd og Alþýðubandalagsins
skal því verða lýst yfir í eitt skipti
fyrir öll: Alþýðubandalagið mun
aldrei sætta sig við þennan veru-
leika hvað sem öllum kjarasamn-
ingum líður. Gagnvart þessum
veruleika dugir engin sáttfýsi af
neinu tagi. Alþýðubandalagið
hefur það hlutverk að segja þessu
siðleysi, þessum mannfórnum
auðhyggjunnar, stríð á hendur.
Það ætlum við að gera og það
munum við gera, einsog við höf-
um gert.“
Skatta á stór-
eignir og hátekjumenn
- Ef við snúum okkur aftur að
kjarasamningunum, þá ætlar rík-
issjóður sér að mæta kostnaðin-
um af niðurfærslunni með lán-
tökum, en hugmyndum um stór-
eignaskatt og launaskatt á banka
og þjónustu var hafnað.
„Það er rétt og það er áhyggju-
efni að ríkisstjórnin skuli ætla að
fjármagna niðurfærsluna með
lántökum. Það er ljóst að ríkis-
sjóður mun eiga í vaxandi erfið-
leikum og átök næstu mánaða
verða um það, hvernig þeim erf-
iðleikum á að mæta. Við höfum
okkar svör á reiðum höndum.
Þessum erfiðleikum á að mæta
með skattlagningu á hátekju- og
stóreignamenn og fjármagns-
gróðann, sem er til staðar í
þjóðfélaginu núna og er skatt-
frjáls. Alþýðubandalagið mun
þessvegna berjast gegn tilraunum
íhaldsins sem munu koma upp
þegar líður á árið, til að skera
niður félagslega þjónustu og
mæta þannig vanda ríkissjóðs.
Við erum reyndar eini flokkur-
inn sem hefur sett sér það mark-
mið að verja samneyslu og félags-
lega þjónustu. Bæði kvennalist-
inn og kratarnir hafa tekið undir
nauðsyn þess að skera niður ríkis-
umsvifin. Sú krafa er ekki um
neitt annað en að skerða félags-
lega þjónustu. Bæði í heilbrigð-
ismálum, skólamálum og menn-
ingarmálum, en þau eru líka Iífs-
kjör.
Þetta er eitt af því sem er slæmt
við þessa kjarasamninga. Það er
líka ljóst að þegar kemur fram á
árið munu framleiðsluatvinnu-
vegirnir verða reknir með vax-
andi halla. Þeir leggja fram pen-
inga vegna þessara kjarasamn-
inga og þegar líður á árið munu
þeir krefjast gengisfellingar. Þar
með væri verðbólguspanið farið
af stað á nýjan leik.
Okkar tillögur í þessu eru
skýrar. Við segjum: niður með
vextina, niður með tilkostnað
framleiðsluatvinnuveganna, til
þess að þar verði hægt að hækka
laun og koma í veg fyrir gengis-
fellingu.
Neikvæðu þættirnir í framhaldi
kjarasamninganna eru því
kaupmátturinn, ríkissjóður og
staða útflutningsatvinnuveg-
anna.“
Stærsti
ávinningurinn
- Hvað með húsnæðismálin?
Hafa menn trú á að nýtt húsnæð-
iskerfi nái í gegnum þingið fyrir
þinglok?
„Það er algjört skilyrði og það
væru svívirðileg svik ef það verð-
ur ekki gert. Eg er þeirrar skoð-
unar að þessi þáttur sé lang
stærsti ávinningur kjarasamning-
anna. Ég var á fundi með íslensk-
um námsmönnum í Lundi og
Kaupmannahöfn fyrir nokkrum
vikum og þeir sögðu: Við
treystum okkur ekki til að flytja
heim vegna þess hve kaupið er
lágt en einnig vegna ástandsins í
húsnæðismálum, við ráðum ekki
við að ganga inn í það dæmi. Ég
held að með þessu nýja húsnæð-
islánakerfi sé verið að færa ísland
nær öðrum siðmenntuðum þjóð-
um í húsnæðismálum.
Það eru ýmis tæknileg vanda-
mál, sem verður að leysa við út-
færslu þessara hugmynda. En
það er ljóst að eftir að nýja hús-
næðislánakerfið er orðið að
lögum, mun engin ríkisstjórn
þora að brjóta það niður, hvað
sem öllum vaxtamun líður.
Fyrsta vandamálið sem kemur
upp er vaxtamunurinn sem ríkis-
sjóði er ætlað að borga. Nú er
ljóst að raunvextir verða ekki 9%
til frambúðar, slíkt stangast á við
allar efnahagslegar og umfram
allt mannlegar forsendur. Þrátt
fyrir það verður vaxtamunurinn
talsverður um skeið og þeirra
peninga á að afla með stóreigna-
sköttum á þá sem hafa grætt og
sölsað undir sig eignir á tíma
hinna neikvæðu vaxta og hinnar
gífurlegu verðbólgu.
Útfærslan á húsnæðisafslættin-
um verður einnig mjög flókin.
Menn munu fá fastan frádrátt á
sköttum en það á eftir að útfæra
það og verður eflaust pólitískt á-
takaefni.
Þriðja atriðið sem kallar á nán-
ari útfærslu er spurningin um
sambýli hins nýja húsnæðislána-
kerfis og félagslega íbúðakerfis-
ins. Það verður jafnvel hagstæð-
ara fyrir ungt fólk sem er að byrja
búskap, að kaupa gamalt á frjáls-
um markaði en nýtt í verkamann-
abústað. Það þarf því að breyta
áherslunum í verkamannabú-
staðakerfinu og flytja þær í
auknum mæli yfir á leiguhúsnæði
og húsnæðissamvinnufélög með
búseturéttarfyrirkomulagi. Nýja
húsnæðislánakerfið kallar því á
lagfæringar á verkamannabú-
staðakerfinu. Ég tel samt að við
eigum að halda okkur við það
markmið, að þriðjungur allra
bygginga í landinu, verði á félags-
legum grundvelli."
- Er líklegt að núverandi ríkis-
stjórn geti staðið við þær skuld-
bindingar sem hún hefur tekið á
sig? Kalla samningarnir ekki á
nýtt stjórnarform einsog bent hef-
ur verið á?
„Til þess að svara þessum kjar-
asamningum, til þess að halda
verðbólgunni niðri, til þess að
hækka kaupmáttinn, til þess að
auka hina félagslegu þjónustu, þá
verður auðvitað ríkisstjórnin að
fara frá. Það er þegar uppgjafar-
tónn í ráðamönnum.“
Hinn þríeini flokkur
- Þýðir það þá kosningar í
haust?
„Þetta gæti þýtt kosningar í
haust. Það er kosningahljóð í
stjórnarflokkunum. Það er alveg
greinilegt, vegna þess að þeir
halda að þeir geti látið kjósa áður
en vandinn kemur í ljós, sem
hlýst af þeirra stefnu í sambandi
við þessa kjarasamninga.“
- Eitt af því skoplega í kjölfar
þessara samninga er, að komið
hafa upp deilur um hver sé höf-
undur þeirra?
„Það er aumkunarvert þegar
stjórnarflokkarnir eru að reyna
að slá sig til riddara á hinum já-
kvæðu þáttum þessara kjara-
samninga. Afhverju voru þeir
ekki búnir að gera þetta fyrir
löngu? Þeir eru með 37 menn á
þingi. Eftir hverju voru þeir að
bíða? Staðreyndin er auðvitað sú
að ríkisstjórnin var sett út í horn á
mörgum sviðum í sambandi við
þessa kjarasamninga. Ef það er
einhver einn maður sem á hug-
myndina að þessum samningum,
þá er það Þröstur Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Dagsbrúnar."
- Er Alþýðubandalagið þrí-
klofíð einsog andstæðingarnir
segja, þar sem flokksforræðisöfl
skipa einn hóp, lýðræðisfylking
annan og verkalýðsforystan hinn
þriðja?
„Ihaldið er alltaf að búa til
svona kenningar um Alþýðu-
bandalagið. Það er alltaf verið að
skipta Alþýðubandalaginu í ein-
hverja hópa. Stundum var talað
um ráðherraliðið, stundum gáfu-
mannafélagið o.s.frv. Ég held að
allar þessar tilraunir Sjálfstæðis-
flokksins og Morgunblaðsins að
draga Alþýðubandalagsmenn í
dilka, séu að meira og minna leyti
skáldskapur og tilraun til að
breiða yfir vandamálin í eigin
flokki. Það eru hvergi aðrar eins
andstæður innan nokkurs
stjórnmálaflokks einsog innan
Sjálfstæðisflokksins. Þar eru t.d.
heiftarlegar andstæður milli ráð-
herra í máli eftir máli. Þetta krafs
Þrosteins Pálssonar er aumkun-
arverð tilraun til að breiða yfir
eigin vanda.
Hinsvegar er Alþýðubandalag-
ið Iifandi flokkur og það eru uppi
mismunandi sjónarmið um hin
ýmsu mál. Það er eðlilegur
hlutur. Alþýðubandalagið er stór
stjórnmálaflokkur, þar sem
menn sýna hver öðrum umburð-
arlyndi og þó að mismunandi
sjónarmið komi upp þá þarf það
ekki að vera óheillamerki. Menn
ræða hlutina opinskátt út á við.
Það er örugglega hægt að ganga
of langt í því að bera ákveðin
vandamál á torg, en við verðum
að gera okkur grein fyrir því að
flokkarnir hafa breyst, að
minnsta kosti Alþýðubandalag-
ið, það er opinn stjórnmálaflokk-
ur, sem vill hafa lifandi umræðu
um hlutina og þessi umræða sem
hefur farið fram, m.a. um verka-
lýðsmálin, um starfshætti flokks-
ins á síðasta ári og fleira og fleira,
hún hefur gengið yfir, hún hefur
ekki orðið til að veikja flokkinn.
Flokkurinn hefur sýnt mikið
innra þrek. Þessar umræður
reyna oft á flokkinn og sérstak-
lega á forystu flokksins, en ef
unnið er skynsamlega og af heil-
indum og í samræmi við okkar
grundvallarsjónarmið þá á um-
ræða af þessu tagi að styrkja
flokkinn er fram í sækir.“
Ný nýsköpun
- H vað með þá hugmynd Þrast-
ar Ólafssonar, að eðlilegt fram-
hald af þessum kjarasamningum
sé ný ríkisstjórn Alþýðubanda-
lags, Alþýðuflokks og Sjálfstæð-
isflokks?
„Þessi hugmynd Þrastar er
ekki ný. Hún hefur heyrst áður
frá honum. Þessi hugmynd er
m.a. sett fram í Ijósi reynslunnar
af nýsköpunarstjórninni, sem var
góð stjórn. En sú stjórn var ekki
stjórn Sósíalistaflokksins og alls
Sjálfstæðisflokksins, verslunar-
auðvaldið í Sjálfstæðisflokknum
var á móti stjórninni, milliliða-
kóngarnir ráku opinbera stjórn-
arandstöðu, m.a. í blaði sínu Vísi
á þeim tíma. Þarna var um að
ræða stjórn Sósíalistaflokksins og
meirihluta Sjálfstæðisflokksins
sem vildi halda uppi hlut fram-
leiðsluatvinnuveganna. Nú er
ekkert slíkt í boði af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins óg hann verður
ekki samstarfshæfur um eitt eða
neitt, við einn eða neinn eftir
næstu kosningar, nema hann fái
refsingu, verði flengdur af kjós-
endum í næstu kosningum.
Ef hann færekki slíka refsingu,
þá telur hann það staðfestingu á
því, að stefnan sem fylgt hefur
verið, hafi verið rétt, stefna sem
hefur leitt fátækt yfir 20.000 fjöl-
skyldur á fslandi. Hann mun fyll-
ast hroka og sigurvissu fái hann
sæmilega útkomu úr kosningum
og telja stefnu sína og fátæktar-
innar rétta. Þessvegna er höfu-
ðatriði í næstu kosningum að
Sjálfstæðisflokkur og Framsókn-
arflokkur fái umtalsverða refs-
ingu.
Alþýðubandalagið er ekki til
viðræðu um neina þjóðarsátt um
þá þjóðarskömm sem ástandið
núna er í landinu. Það kemur
ekki til greina.
Það er hæpnara nú en nokk-
urntímann að ætla að stjórna
þjóðinni eftir meðaltölum þegar
bilið milli lífskjara láglaunafól-
ksins og lífskjara forríka feita
minnihlutans er orðið meira en
það hefur áður verið. Á milli
þessara hópa er þvílík gjá að það
hefur aldrei verið annað eins.
Sennilega eru andstæðurnar, í
þessum efnum ljósari í Reykjavík
en annarsstaðar. Hér eru einstak-
lingar með skuggalega mikla
fjármuni og hrikalega eyðslu en
hér eru einnig þúsundir einstæðra
foreldra og gamals fólks sem er
svo illa á sig komið að það á ekki
fyrir mat síðustu daga hvers mán-
aðar.
Þegar ég byrjaði að vinna í pó-
litík, þá var það okkar verkefni
að byggja upp velferðarþjóðfé-
lagið en nú stöndum við frammi
fyrir nýju verkefni, að útrýma
skortinum, sem hefur verið
leiddur til öndvegis á tugum þús-
unda íslenskra heimila. Megin-
verkefnið er því að ná í pening-
ana frá þessum lýð, sem hefur
verið að kreista blóðið undan
nöglunum á vinnandi fólki á ís-
landi.
Það er enginn flokkur sem er
tilbúinn í alhliða stríð við aftur-
haldið, nema Alþýðubandalagið.
Því miður liggur formaður Al-
þýðuflokksins á hnjánum fyrir
framan dyrnar hjá íhaldinu og
biður um að fá að komast í stjórn
með Sjálfstæðisflokknum. Al-
þýðubandalagið á sér meiri metn-
að en þetta. Alþýðubandalagið
er ekki til þess í íslenskum
stjórnmálum, að öðlast uppfyll-
ingu óska sinna í kvistherbergi í
höilum Verslunarráðsins. Við
setjum okkur það mark að henda
peningaöflunum og helst báðum
gömlum kerfisflokkunum, Sjálf-
stæðisflokknum og Framsókn, út
úr stjórnarráðinu, til þess að hér
verði hægt með pólitík að breyta
þjóðfélaginu. Það er ljóst að það
verður ekki gert öðruvísi."
A-fiokkar og
Kvennaiisti
- Hvernig ríkisstjórn vill for-
maður Alþýðubandalagsins sjá
að loknum næstu kosningum?
„Ég vil sjá stjórn þar sem pó-
litík Alþýðubandalagsins ræður
úrslitum bæði í utanríkismálum
Framhald á bls. 20
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. mars 1986