Þjóðviljinn - 27.03.1986, Blaðsíða 3

Misskildar
mannætur
Hinir illræmdupiranha fiskar íAmazon eru
ekkiþeir skaðrœðisgripir sem haldið erfram í
heimsbókmenntunum
Mannætufiskarnir í Amazonfljót-
inu í Brasilíu koma víöa viö í
heimsbókmenntunum og þykja
hinar mestu skaðræöisskepnur.
fyluniö þiö ekki eftir því úr Andrési
Önd þegar sá seinheppni fugl
datt í fljótið og komst viö illan leik
á þurrt aftur, allur útbitinn af
grimmum smáfiskum?
Nú liggja höfundar undir grun
um svívirðilegar staðreyndafals-
anir því vísindamenn hafa komist
að því að mannætufiskarnir eru
alls engar mannætur nema þá í
algerum undantekningartilvikum
og hörðustu hallærum. Flestir
þeirra eru mas. grænmetisætur!
í Amazon lifa tugir tegunda af
þessum misskilda fiski og eru þær
allt frá 10 sm upp í hálfan metra
aðlengd. Sumarþeirralifaájarð-
arávöxtum, aðrar á skelfiski og
fiskhræjum og örfáar slá upp
veislu ef girnilegt smádýr á leið
hjá þeim. Annars segja vísinda-
menn að erfitt sé að greina teg-
undir í sundur eftir matarvenjum
því þær eru mjög svipaðar hjá
þeim flestum.
í bókmenntunum birtast
mannætufiskarnir oftast sem
gráðugir og grimmir fiskar sem
éta allt sem að kjafti kemur
Þessu er þveröfugt farið í veru-
leika fljótsins. Sumir fiskar eiga
það til að bíða þolinmóðir tímun-
um saman við árbakkann eftir því
að ofþroskaðir ávextir falli af
trjánum. Og þegar vísindamenn
sprettu upp kviðnum
illræmdustu tegundinni, svörtum
piranha, kom í ljós að þessi vel
tennti fiskur nærðist á fjöl-
breyttum kosti, blöndu af fiski,
kjöti og ávöxtum. Sögðu þeir að
margir matsóðar af mannkyni
mættu taka sér borðsiði mannæt-
ufiska til fyrirmyndar.
—ÞH (Byggt á Illustreret Videnskab)
Þótt mannætufiskarnir svonefndu séu vel tenntir nota þeir eggvopnin uppi í sér aðallega til að saxa niður ávexti.
THiW
Ofarlega á þessu korti má sjá hin
fornu landamæri Afríku og Ameríku.
Flórída
var hluti
af Afríku
Það er sannað mál að fyrir
margt löngu voru heimsálfurnar
sameinaðar í einu stóru megin-
landi. Fyrir 100 miljónum ára
losnuðu þær í sundur og „flutu“
hver í sína áttina. Nú telja jarð-
vísindamenn í Bandaríkjunum
sig hafa fundið hin gömlu „landa-
mæri“ Norður-Ameríku og Afr-
íku norðan við Flórídaskaga.
Vísindamenn hefur lengi grun-
að að Flórída hefði í árdaga verið
hluti af Afríku. Steingervingar og
samsetning bergs líkist mun
meira því sem gerist í Afríku en
afganginum af Ameríku. t3eir
hafa hins vegar átt í brösum með
að finna hvar landamærin lágu.
Með nýrri tækni í bergmálsmæl-
ingum telja þeir sig nú hafa fund-
ið þessi fornu landamæri heims-
álfanna. Liggja þau frá fylkinu
Alabama, þvert yfir Georgíu og
út í Atlantshafið. Þarna er um að
ræða 70 km breitt belti sem nær
niður á 5-35 km dýpi. Ekki hefur
þeim enn tekist að rannsaka
bergtegundirnar á þessu belti en
telja ekki ósennilegt að þar sé
einkum grjótmulningur frá því
heimsálfurnar rákust saman af
feiknaafli fyrir 300 miljónum ára.
Drekkum mjólk á hverjum degi
’ Mjólk: Nýmjólk, létfmjólk, eða undanrenna.
Allt frá því að tennurnar
byrja að vaxa þurfa þœr
daglegan kalkskammt,
fyrst til uppbyggingar og
síðan til viðhalds
Rannsóknir benda til að
vissa tannsjúkdóma og
tannmissi á efri árum
megi að hluta til rekja til
langvarandi kalkskorts.
Með daglegri mjólkur-
neyslu, a.m.k. fveimur
glösum á dag, er
líkamanum tryggður
lágmarks kalkskammtur og
þannig unnið gegn hinum
alvarlegu afleiðingum
kalkskorts.
Tennurnar fá
þannig á hverjum degi þau
byggingarefni sem þœr
þarfnast og verða sterkar og
fallegar fram eftir öllum aldri.
Gleymum bara ekki að bursta
þœr reglulega.
Helstu heimildir: Bæklingurinn Kalk og beinþynning eftir dr. Jón Óttar Ragnarsson og
Nutrition and Physical Fitness, 11. útg., eftir Briggs og Calloway. Holt Reinhardt and
Winston, 1984.
Aldurshópur Ráðlagður dagskammtur af kalki ímg Samsvarandi kalk- skammtur í mjólkur- glösum (2,5 dl glös)* Lágmarks- skammtur í mjólkurglösum (2,5 dl glös)**
Böm 1-10 ára 800 3 2
Unglingarll-18ára 1200 4 3
Ungtfólk og fullorðið Ófrískar konur og 800*“ 3 2
brjóstmœður 1200"“ 4 3
• Hér er gert ráð fyrir að allur dagskammturinn af kalki komi úr mjólk.
" Að sjálfsögðu er mögulegt að fá allt kalk sem likamlnn þarf úr öðnjm matvœlum en mjálkumnat
en slfkt krefst nákvœmrar þekkingar á nœrlngarfrœði. Hér er mlðað vlð neysluvenjur elns og
þaer ttðkast t dag hér á landl.
"• Margir sérfrœðlngar telja nú að kalkþörf kvenna efllr ttðahvörf sé mun melri eða 1200-1500
mg á dag.
"“ Nýjustu staðlar fyrir RDS t Bandartkjunum gera ráð fyrir 1200 tll 1600 mg á dag fyrir þennan höp.
lyóLK
ÉRMÍWTIIR
MJÓLKURDAGSNEFND
Mjólk inniheldur meira kalk en nœr allar aðrar fœðutegundir og auk
þess B-vttam(n, A-vítam(n, kalíum, magn(um, zink og fleiri efni.
Um 99% af kalkinu notar Kkaminn til vaxtar og viðhalds beina og tanna.
Tœplega 1 % er uppleyst í Itkamsvökvum, holdvefjum og frumuhimnum,
og er það nauðsynlegt m.a. fyrir blóðstorknun, vöðvasamdrátt,
hjartastarfsemi og taugaboð. Auk þess er kalkið hluti af ýmsum
efnaskiptahvðtum.
Til þess að Ifkaminn geti nýtt kalkið þarf hann D-vítamín, sem hann fœr
m.a. með sólböðum og úr ýmsum fœðutegundum, t.d. lýsi. Neysla
annarra fœðutegunda en mjólkurmatar gefur sjaldnast meira en
300-400 mg á dag, en það er langt undir ráðlögðum dagskammti. Úr
mjólkurmat fœst miklu meira kalk, t.d. 800 mg úr u.þ.b. þremur glösum
af mjólk.