Þjóðviljinn - 27.03.1986, Blaðsíða 14

í
r
;
I
»
í
í
i
i
i
i
i
i
i
■
Þjóðleikhússtjóri og Þjóðleikhúsið: ef fækka ætti verkefnum væri eins gott að leggja leikhúsið niður (mynd: EÓI)
Beðið um leikstjórann aftur
Gfsli Alfreðsson Þjóðleikhússtjóri erónœgðurmeð Rfkarðs-
sýningu leikhússins og telur vanta rökstuðning í íslenska
leikhúsgagnrýni
Kynlegt blaðamál verðurtil þess
að Þjóðviljinn bað Gísla
Alfreðsson Þjóðleikhússtjóra um
viðtal. Einsog lesendur blaðsins
munaskrifaðiSverrir
Hólmarsson leikdómari
Þjóðviljans um sýningu
Þjóðleikhússins á Ríkarði þriðja
undirfyrirsögninni Blóðleysi, og
fann ýmislegt að uppsetningunni
og taldi undarlegt að kalla
erlenda menn til þegar þeir leystu
sín verk jafnilla af hendi. Blaðið
vakti athygli í leikdómnum með
frétt á forsíðu undir fyrirsögninni:
LeikstjórnarhneyksU? Sverrir
leikur nú um stundir aukahlutverk
í Tomog V/VhjáAlþýðuleikhús-
inu.
Líður nú og bíður frammí fyrri
viku. LeifurÞórarinssontónskáld
sem starfað hefur með konu sinni
InguBjarnasoní
Alþýðuleikhúsinu skrifar í Mogga
um samskipti Alþýöu- og
Þjóðleikhúss í húsnæðismálum.
Þjóðleikhússtjóri svarar í
þarnæsta tölublaði, fjallar þar um
húsamál leikhúsanna, og telur að
þau hafi endað þannig að
hefndarhugur sé hlaupinn í Leif,
-sem með öðru er
tónlistargagnrýnandi Þjóðviljans.
Gísli upplýsir að Sverrir sé
leigjandi þeirra Leifs og Ingu og
telur neikvæða umfjöllun hans
sprottna af greiðvikni við þau, og
af þátttöku hans í sýningu
Alþýðuleikhússins.
Hefur síðan bæst við þessi
skrif, en því miður í önnur blöð en
Þjóðviljann. Til að lesendur missi
ekki meö öllu af þessu standi fór-
blaðamaður á fund Gísla í
skrifstofu hans.
- Pú sagðir í blaði um daginn að
sýning ykkar á Ríkarði þriðja
hefði fengið „frekar lofsamlega“
umfjöllun í flestum fjölmiðlum. í
öðrum fjölmiðlum hefur uppsetn-
ing verksins og leikstjórinn fengið
óvœgilega gagnrýni. Hver valdi
þennan leikstjóra, John Burgess,
og hvers vegna varð hann fyrír
valinu?
- Þegar ég segi það í blaði að
leiksýningin hafi fengið frekar
lofsamlega umfjöllun þá er kom-
in gagnrýni í Morgunblaðinu,
Dagblaðinu, Alþýðublaðinu, út-
varpinu, og í Þjóðviljanum og
Helgarpóstinum. í öllum þessum
fjölmiðlum fær sýningin og
leikstjórinn góða dóma, nema í
Þjóðviljanum og Helgarpóstin-
um, þannig að ég get staðið við
þau orð að sýningin hafi fengið
frekar lofsamlega umfjöllun.
- Ert þú sjálfur ánœgður með
þessa sýningu?
- Já, ég er það.
Bestu meðmceli
- Nú, það er mitt að velja leik-
stjóra. Þessi leikstjóri er valinn
vegna þess að hér hefur verið
meðal listamanna Þjóðleikhúss-
ins mikil löngun til þess að fá
góða erlenda leikstjóra til starfa.
Það var orðið nokkuð langt síðan
við fengum erlendan leikstjóra til
starfa hjá okkur, þannig að okkur
þótti við hæfi að fá góðan leik-
stjóra að utan til þessarar sýning-
ar. Þessi leikstjóri, John Burgess,
er mjög vel menntaður, einn af
fastráðnum leikstjórum við
breska Þjóðleikhúsið og fékk
bestu meðmæli. Þessvegna
ráðum við hann til starfa.
- Ég vil bæta því við að fjöl-
margir af þeim leikurum sem eru
með í þessari sýningu hafa komið
að máli við mig og sagt að þeir
hafi sjaldan unnið með erlendum
leikstjóra sem hafi verið eins vel
undirbúinn, og þeir hafi grætt
eins mikið á að vinna með, - og
beðið um að hann yrði ráðinn
sem allra fyrst aftur til að setja
upp aðra sýningu, Shakespeare-
verk eða eitthvað annað.
- Annað sem ég vil koma að í
þessu sambandi er að
gagnrýnandi Þjóðviljans sér í
dómi sínum sérstaka ástæðu til að
fara hrjúfum höndum um
leikstjórann en segir hinsvegar að
leikararnir standi sig vel. Þetta
sýnir að það er enginn rökstuðn-
ingur að baki fullyrðingum hans
um leikstjórann. Hvernig getur
leikari staðið sig vel í sýningu en
leikstjóri illa? Leikstjóri á hlut-
deild í frammistöðu leikarans. Ég
hef séð fáar sýningar hér þar sem
leikarar í heilli sýningu standa sig
allir jafn vel. Ég nefni sem hlið-
stæður dæmi úr öðrum listgrein-
um: það er ekki hægt að segja að
allir hljóðfæraleikarar í Sinfóní-
unni hafi staðið sig alveg frábær-
Iega vel en hljómsveitarstjórinn
verið alveg kolómögulegur, - eða
að málverkið sé alveg frábært en
listmálarinn ómögulegur. Þetta
er álíka gáfuleg röksemdarfærsla
og kemur fram í gagnrýni Þjóð-
viljans.
1 dómnum er raunar talað um
að leikararnir hafi „flestir lagt sig
alla fram", og „bjargað því sem
bjargað varð“. Allt um það; - nú
skilur hver maður að hingað séu
fengnir erlendir leikstjórar. Þegar
það er gert sýnist manni að annað
tveggja verði að koma til: að
leikstjórinn sé þaulvanur hefð-
bundinni uppsetningu þess verks
sem um rœðir, eða að leikstjórinn
hafi sýnt að hann er líklegur til að
taka viðfangsefnið nýjum tökum
eða óvœntum, til dœmis í stíl við
Lé konung í Pjóðleikhúsinu fyrir
nokkrum árum. - Nú virðist þessi
leikstjóri, hvaða álit sem menn
hafa á honum, hvorki vera ífyrra
hlutverkinu né hinu síðara?
Út í hött
- Þessi maður hefur sett upp
fjöldann allan af klassískum sýn-
ingum þótt hann hafi ekki sett
upp Shakespeare áður, hann hef-
ur sett upp gríska klassík, og
þýska, og hann er vel menntaður
í breskri leikhúshefð, enda held
ég að sýningin beri merki þess.
Hann hefur fyrst og fremst
leikhúshefð sína og menntun til
að leggja. Þau meðmæli sem við
fengum með honum voru að hér
væri einn af efnilegustu ungu
leikstjórum breta á ferðinni.
Þessi gagnrýni frá þínu blaði er að
mínu mati alveg útí hött og órök-
studd. Og að slá þessu upp á for-
síðu einsog gert var, það finnst
mér ekki rétt. Þegar þessi ungi
maður skrifaði og tók gagnrýni
Sverris til skoðunar, - þá hefði
eins mátt standa á forsíðu blaðs-
ins: Gagnrýnandahneyksli.
Stendurðu enn við þau blaða-
ummœli þín að meðferð Þjóðvilj-
ans á þessari gagnrýni hafi verið
sorpblaðamennska?
- Ég veit það nú ekki, það er
sagt ýmislegt í hita leiksins. Það
getur vel verið að hér sé oft sterkt
að orði komist.
Fjármál í kringum Ríkarð
þriðja?
- Það er ljóst að uppsetning á
verki einsog Ríkarði þriðja er
fjárfrek. Hinsvegar er rétt að það
komi fram að ýmislegt af því sem
lagt er í Ríkarð þriðja endist
lengur en sýningin sjálf. Til dæm-
is komum við til með að nýta
þennan hallandi pall, sem er
meginuppistaðan í leiktjöldunum
í mörg ár, og var reyndar nýttur í
Rashomon, - hann var löngu til-
búinn vegna þess að Ríkarður
tafðist sem kunnugt er við verk-
fallið um árið. Eins er með bún-
inga, þeir nýtast okkur, það hefur
sýnt sig með þa öúninga sem
gerðir eru fyrir þessi klassísku
verk. Við höfum enn ekki tekið
saman allan kostnað við þessa
sýningu og ég hef því miður ekki
á reiðum höndum tölur. Ég vil
taka það fram að þeir erlendu
listamenn sem fengust hér til
starfa, ungir og efnilegir breskir
listamenn, komu hér fyrir laun
sem á okkar mælikvarða teljast
hæfileg, svipuð og við mundum
borga íslendingum.
Að öðru. Þú hefur látið ýmis
orðfalla um „leigjandann“ Sverri
Hólmarsson í framhaldi af
leikdómi hans um Ríkarð þriðja.
Heldurðu að leikhúslíf hér á landi
vœri í þeitn blóma sem það þó er
ef leiklistargagnrýni væri skrifuð
af þeim hvötum sem þú hefur
eignað leikdómara Þjóðviljans?
- Þetta er svolítið snúin spurn-
ing, - ég sé ekki samhengið. Hér
hafa gilt vissar siðareglur um það
hverjir eiga að skrifa gagnrýni.
Þeir sem hafa verið við störf í öðr-
um leikhúsum hafa ekki skrifað
leikdóma. Það hefur ekki þekkst
hér á landi. Og þetta ætti ekki síst
að eiga við þegar það leikhús sem
leikdómari Þjóðviljans starfar
við telur sig eiga í útistöðum við
Þjóðleikhúsið, sem mér var
reyndar grunlaust um.
Sleggjudómar
- Annað er það að við höfum
hér lengstaf verið fátækir að
gagnrýnendum sem kunna þá list
að rökstyðja sitt mál, færa rök
fyrir sinni gagnrýni, bæði lofi og
lasti, og vera þannig leikurum, og
öðrum listamönnum, sá brunnur
leiðbeiningar sem gæti leitt til
þróunar í leiklistinni. Þetta hefur
byggst of mikið á því að
gagnrýnendur eru með órök-
studda sleggjudóma þegar þeir
eru neikvæðir. Og gagnrýnendur
eru í of miklum mæli að reyna að
slá sjálfa sig til riddara með
hressilegum og djörfum setning-
um, og vera með allskonar yfir-
lýsingar í fyrirsögnum á
gagnrýninni, - tíska sem var inn-
leidd hér fyrir svona um fimmtán
árum, einsog í Þjóðviljanum,
Blóðieysi varþar sagt um Ríkarð
þriðja. Og gjarna birta þeir mynd
af sjálfum sér, eða blöðin þá
mynd af þeim. Gagnrýnin virðist
oft beinast frekar að því að slá
upp manninum sem skrifar
gagnrýnina en að vera rökstudd-
ur og leiðbeinandi dómur um það
verk sem fjallað er um.
Ríkarður þriðji fœr neikvœða
gagnrýni í Þjóðviljanum en önnur
verk í Þjóðleikhúsinu í vetur hafa
fengið öðruvísi gagnrýni og
jafnvel mjög jákvœða, til dœmis
Upphitun eftir Birgi Engilberts.
Leikhúsfólk virðist vera við-
kvæmara fyrir gagnrýni en aðrir
sem undir mega sitja.
- Já, það er ósköp eðlilegt að
leiklistarfólk sé viðkvæmara fyrir
gagnrýni en aðrir. Rithöfundur-
inn, listmálarinn, og hljómlistar-
maðurinn í mörgum tilvikum , -
þeir eiga verk sín á bókum, í mál-
verkum og hljómplötum, sem
lifa, og það er alltaf hægt að
endurmeta afstöðu sína til verks-
ins. En þegar leiksýningu er lokið
standa umsagnir í blöðunum ein-
ar eftir. Þessvegna er eðlilegt að
leikhúsfólk sé viðkvæmt fyrir því
sem þar stendur og vilji að þeir
sem um það fjalla viti í hverju þau
vinnubrögð sem viðhöfð eru í
leikhúsi séu fólgin, - að
gagnrýnin sé faglegri og skrifuð
af meiri þekkingu á leikhúsi en nú
er.
Peningar
Að lokum: á nýafstöðnu
leiklistarþingi kom fram að fjár-
veitingar hafi minnkað verulega á
undanförnum árum til menning-
armála almennt og til Þjóðleik-
hússins sérstaklega. Viðbrögð
þín?
- Því miður hefur það verið svo
að fjárveitingar hafa minnkað, til
Þjóðleikhússins í öllu falli. Það
hafa ævinlega verið nokkur átök,
en núna hefur dregið verulega úr
því sem leikhúsinu er ætlað á fjár-
lögum. Þetta hefur komið sér
afar illa, sérstaklega vegna þess
að margt í byggingunni er í niður-
níðslu. Leikhúsbyggingin er orð-
in yfir 50 ára gömul og það gefur
auga leið að margt þarf að endur-
nýja og lagfæra. Við höfum orðið
að taka fé úr rekstrinum núna til
slíkra hluta, og höfum staðið í
þeirri trú að þetta mundi verða
okkur bætt, - og ég vona svo
sannarlega að svo verði.
- Þetta hefur lækkað verulega.
Meðaltalsfjárveiting á árunum
1973 til 1983 var um 64,9 prósent
af rekstrinum en er nú tæp 48
prósent.
Hafa þessi fjármál haft áhrif á
leiklistarstefnu Þjóðleikhússins?
- Ekki ennþá. Leikárið verður
að skipuleggja með það löngum
fyrirvara að þegar verið er að
velja verkefni er ekki vitað hvort
fjármagn fæst. Ef það ætti að
breyta stefnunni þegar fjárlög
liggja fyrir yrði það dýrara en að
halda sig við áætlun. Þetta hefur
þó haft þau áhrif að verkefni
leikhússins eru eins fá og hugsan-
legt er við rekstur leikhúss af
þessari stærð. Við getum ekki
fækkað verkefnum meira. Nema
menn taki um það ákvörðun, og
þá lægi beinast við að taka þá
ákvörðun að loka Þjóðleikhús-
inu.
-m
14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 27. mars 1986