Þjóðviljinn - 22.06.1986, Side 9

Síðasti
miðalda-
kóngurinn
Hundrað ár frá því að mannafœlan og
Wagnerdýrkandinn Lúðvík annar Bœjarakóngur
drukknaði í Starnbergervatni.
Lúðvík var maður fríður sýnum.
Fyrir hundraö árum drukknaði
Lúövík annar, konungur
Bæjaralands í Starnberger-
vatni og meö honum geð-
læknirinn von Gudden. Ekki
vita menn enn með vissu,
hvernig dauða þeirra bar að
höndum: sumir telja að vit-
skertur konungur hafi kosið
að fremja sjálfsmorð og tekið
lækninn með sér- aðrirtelja
að um pólitísktsamsæri hafi
verið að ræða. Svo mikið er
víst, að Lúðvíks þessa er nú
minnst sem sannrar þjóðhetju
í Bæjaralandi, eins þótt hann
þætti á sínum tíma ónytjungur
hinn mesti, mannafælaog
eyðsluhít sem sóaði morðfjár í
undarlegarog furðu róman-
tískar byggingarframkvæmd-
ir.
Sumir segja: hann var and-
stæða fullkomin við hina iðju-
sömu og herskáu Prússa sem voru
að sameina Þýskaland undir sín-
um hatti á hans tíð. Hann vildi
sem fæst af styrjöldum vita, hann
var einskonar poppkóngur löngu
Rekkja konungs í Neuschwan-
stein.
á undan sinni samtíð, blómabarn
sem heldur vildi hlusta á sjúka
tónlist vinar síns Richards Wagn-
ers en fást við stjórnsýslu og
önnur leiðindi. Og hann var
fríður sýnum og hommi og
draumóramaður. Og þær óprak-
tísku hallir, sem hann reisti eru
nú einhver helsta túristabeita
Bæjaralands - þangað koma á ári
ráðherrar hafa stíað þeim í sund- og í þeirri sameiningarvímu og
ur: „Við þekkjum, skiljum og þjóðernisfylleríi, sem fylgdu sigri
elskum hvor um annan. Vald { þvf stríði, var Bæjarakóngur
mvrkursins hrekkur af okkar víðs fjarri. Hann fór ekki út úr
traustu brynju“. húsi og breiddi fyrir gluggana.
Neuschwanstein var eftirlíking riddarakastala.
hverju 2,5 miljónir gesta. Og
Bæjarar halda mikla hátíð í sum-
ar til að minnast þess að þeir hafa
í hundrað ár verið án þessa sér-
stæða konungs. Þeir munu safna
til sín túristum frá Bandaríkjun-
um og Japan, selja Lúðvíksdiska
og Lúðvíkssápu og efna til mikill-
ar flugeldasýningar á Starnberg-
ervatni með Wagnermúsík og
öðrum fögnuði.
Foss í svefn-
herberginu
Lúðvík var aðeins nítján ára að
aldri þegar faðir hans, Maximi-
lian annar, lést árið 1864. Hann
tók þá við konungdómi og naut
þá og furðulengi síðan mikilla
vinsælda meðal þegna sinna, eins
þótt hann gerði sér aldrei far um
að öðlast hylli þeirra. Og strax
byrjaði hann á þeim innrétting-
um sem hann varð frægur fyrir.
Hann settist að í höllinni Ho-
henscwangau og lét breyta svefn-
herbergjum þar. Við rúm sitt lét
hann koma fyrir klettaeftirlík-
ingu og gervifossi, allt í kring
voru appelsínutré í stórum pott-
um og yfir honum gervinætur-
himinn með stjörnum og tungli.
Skömmu síðar hófst sá vin-
skapur sem mikil og langvinn
áhrif hafði á hinn unga konung og
stöðu hans í Bæjaralandi. Ric-
hard Wagner hafði verið útlægur
frá Þýskalandi frá því hann var
flæktur í uppreisnir ársins 1848.
Hann var nú kominn aftur til
Þýskalands og árið 1865 var óp-
era hans, Tristan og Isolde, frum-
flutt í höfuðborg Lúðvíks, Munc-
hen. Lúðvík hafði snemma
kynnst tónlist Wagners og sökkt
sér niður í kenningar hans og fyrr
en varði hafðitekist með þeim
mikil vinátta. Kóngur vildi allt
fyrir dýrling sinn gjöra, jós í hann
fé og átti mikinn þátt í að byggja
upp þá Wagnerdýrkun sem lengi
hefur lifað síðan. En ráðherrum,
sem héldu um pyngjur ríkisins,
og góðborgurum, sem höfðu
áhyggjur af mannorði konungs,
fannst nóg um þennan vinskap,
sem hafði mjög greinilegan hóm-
ósexúaían keim, þótt flestir telji
svo að ekki megi taka hástemmt
cg innilegt orðalag bréfa sem
fóru á milli konungs og tónskálds
bókstaflega. En þar er að finna
setningu sem þessa - úr bréfi sem
Lúðvík skrifar vini sínum þegar
Faldi sig fyrir
sögunni
Á meðan þessu fór fram voru
stórtíðindi að'gerast í Bæjara-
landi og öðrum hlutum Þýska-
lands. Stjórnarbætur skertu vald
konunga, verkalýðshreyfing sótti
fram með örri iðnvæðingu. Lúð-
vík Bæjarakóngur vildi sem fæst
af þessu vita. Allra síst vildi hann
taka þátt í styrjöldum og þegar
Bæjarar fóru í stríð með Austur-
ríki gegn Prússlandi 1866 kom
hann hvergi nærri. Prússar unnu
það stríð og Bæjaraland neyddist
til að gera við þá auðmýkjahdi
varnarbandalag. Sá samningur
neyddi svo Bæjara til að marséra
með Prússum og öðrum þýskum
ríkjum gegn Frökkum árið 1870 -
Lúðvík dró aldrei dul á að hon-
um var meinilla við þau áform
Vilhjálms Prússakóngs að gerast
keisari yfir öllum Þjóðverjum.
En hann lét engu að síður hafa sig
til þess að skrifa eða skrifa undir
„keisarabréfið“ svokallaða, þar
sem hann í krafti ættemis og svo
þess að Bæjaraland var næst-
stærsta eining hins þýska veldis,
eins og fer fram á að Prússakon-
ungur gerist keisari. Ýmislegt
bendir til þess að Bismark, kansl-
ari Prússlands, hafi komið þessu
til leiðar með því að notfæra sér
skuldasúpu þá sem Lúðvík var
sokkinn í vegna hallabygginga
sinna. Verið getur að konungur
hafi fengið um sex miljónir gyl-
lina beint úr sjóðum Prússa (fram
hjá stjórn Bæjaralands) sem eins-
konar mútur. Þess skal getið, að
til eru Lúðvíksvinir í hópi sagn-
fræðinga sem harðneita því enn
í dag aö hann hafi tekið við
mútum.
Endalok
Eftir 1870 var sjálfstæði ein-
stakra ríkja innan þýska keisara-
dæmisins varla nema nafnið
tómt. Lúðvík annar dró sig nú
með öllu í hlé - kom ekki framar
til Munchen og helgaði sig alfarið
því að byggja sér eigið drauma-
ríki í Ölpunum. Hann hefur sjálf-
ur komist svo að orði, að það sé
nauðsynlegt að búa til „skáldlegt
athvarf1 þar sem menn geta
gleymt þeim viðbjóðslega heimi
sem við lifum í.
Þekktasta dæmið um þennan
lífsflótta er höllin Neuschwan-
stein sem átti að vera eftirlíking
þýskra riddarakastala miðald-
anna. Innréttingar voru þar og
annars staðar gerðar í anda
ævintýralegrar sérvisku: til dæm-
is var borðstofan í höllinni Lind-
erhof svo útbúin, að þegar kóng-
ur vildi opnaðist gólfið og upp
kom borð, hlaðið krásum og
borðbúnaði - og sökk svo í gólf
niður að lokinni máltíð. Lúðvík
lét jafnan bera á borð fyrir a.m.k.
þrjá eða fjóra gesti enda þótt
hann snæddi jafnan einn - og
taldi sig þá eiga í samræðum við
Lúðvík fjórtánda Frakkakonung
eða Lúðvík fimmtánda og frillur
hans.
Og í stað þess að ferðast og sjá
fjarlæg lönd, lét þessi rómantíski
konungur, sem smám saman var
á leið út í vitfirringu, mála undur
veraldar á veggi halla sinna.
Verður sú raunasaga ekki rak-
in hér í smáatriðum. En hitt er
víst, að árið 1886 hafði stjórn
Bæjaralands ákveðið að lýsa
Lúðvík óábyrgan gerða sinna og
loka hann inni í Berg-höll. Dró
þá að þeim sviplega dauða hans
og geðlæknisins von Gudden sem
áður var um rætt. Eftir standa
hallirnar undarlegu, minningar
um sérstæðan lífsferil, sem sífellt
freista æyisagnaritara, kvik-
myndagerðamanna og jafnvel
skálda. Allt verður þetta svo efni
í sérstæðan og söluhæfan söknuð
eftir tíma, sem ekki er langt
undan, en nógu langt samt til að
menn finni hjá sér mikla þörf að
fegra hann: allt hafði annan róm,
áður í konungdóm...
ÁB tók saman.
Sunnudagur 22. júní 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9