Þjóðviljinn - 22.06.1986, Side 17

LEIÐARASIÐA
WHO-ráðstefnan
Island einna
lengst komið
Hrafn Friðriksson segir frá árangri ráðstefnunnar,
framkvœmd forvarnarstarfsins og séreinkennum íslands
á sviði heilsugœslumála
Ráðstefna Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar, WHO, um
forvarnir langvinnra sjúkdóma
lauk í gær. Eins og fram hefur
komið í fréttum er forvarnarverk-
efnið liður í áætlun WHO sem
nefnd hefur verið „Heilbrigði allra
árið 2000“ en verkefnið miðar að
því að útrýma að mestu langvinn-
um sjúkdómum á borð við hjarta-
og æðasjúkdóma og krabbamein
fyrir tiltekinn tíma. Að sögn
Hrafns Friðrikssonar yfirlæknis
og verkefnastjóra fyrir hönd ís-
lands, hafa rannsóknir sýnt að
með öflugu forvarnarstarfi er
hægt að vinna gegn sjúkdómum
sem þessum.
Á nýafstaðinni ráðstefnu voru
fulltrúar frá alls 10 Evrópuríkjum
auk Kanada. Kanada, Tékkósló-
vakía og England eru ekki form-
legir aðilar að verkefninu en
sendu fulltrúa á fundinn engu að
síður þar eð þessar þjóðir eru nú
að íhuga aðild. Eftir að ráðstefn-
unni var slitið í gær hittum við
Hrafn Friðriksson að máli og
spurðum hann hvernig ráðstefn-
an hefði til tekist.
„Ráðstefnan tókst í alla stað
mjög vel. Þetta er í fjórða skiptið
sem fundur af þessu tagi er hald-
inn og hingað til hafa fundirnir
skilað góðum árangri. Þessi fund-
ur hefur t.d. orðið til þess að
Kanada bætist að öllum líkindum
í hóp þeirra sem standa að verk-
efni. Þeir telj a sig hafa gagn af því
og hinar þjóðirnar munu tví-
mælalaust hafa gagn af þátttöku
Kanada vegna þeirrar reynslu
sem þeir hafa í forvarnarstarfi."
Er þátttökufjöldi þjóöa mikil-
vægur í verkefni sem þessu?
„Já, hann getur verið það að
því leyti að þá eru það fleiri aðilar
sem bera saman bækur sínar um
aðferðir og árangur. Markmiðið
með samstarfi sem þessu er að
þátttökuþjóðirnar geti hagnýtt
sér reynslu hverrar annarrar og
unnið sameiginlega að skipulagn-
ingu forvarnaraðgerða m.a. á
grundvelli þeirrar reynslu sem
liggur fyrir. Með þessu móti verð-
ur verkefnið líka ódýrara en
ella.“
Þið hafið lagt áherslu á að inn-
an hverrar þjóðar verði að sam-
hæfa aðgerðir á mörgum sviðum
þjóðfélagsins svo að markmiðinu
verði náð. Hvernig er þetta í
framkvæmd?
„í framkvæmd verður
heilbrigðisþjónustukerfið sú
stofnun sem stýrir verkefninu en í
mikilli samvinnu við aðra aðila.
Þar má t.d. nefna samstarf við
fjármálaráðuneytið um að tollar
á heilsuspillandi vörum eins og
tóbaki og áfengi verði hækkaðir
og samtímis tollar á hollustu-
vörum lækkaðir. Það hefur sýnt
sig að verðlag hefur áhrif á neys-
luna og þess vegna geta aðgerðir
sem þessar verið mikilvægur liður
íverkefninu. Aðrir aðilar sem við
komum til með að eiga samstarf
við er landbúnaðarráðuneytið en
það ráðuneyti getur haft áhrif á
framleiðslu landbúnaðarins með
því að stýra í auknum mæli gæði
framleiðslunnar og hvað sé fram-
leitt. T.d. með því að hafa áhrif á
það að magnið af harðri fitu í
kjöti sé minnkað og aö meira sé
framleitt af grænmeti. Sömu-
leiðis munum við eiga samskipti
við iðnaðarráðuneytið bæði með
tilliti til almennra umhverfismála
og eftirlits með framleiðslu mat-
væla á íslandi. Viðskiptaráðu-
neytið getur orðið okkur að liði
með því að setja auknar kröfur
um hollustu innfluttra matvæla
auk þess að fylgjast með því að á
vörunum komi innihaldsupplýs-
ingar skýrt fram. Síðast en ekki
síst má nefna félagsmálaráðu-
neytið en undir það fellur málefni
fatlaðra og vinnuverndarmál.
Auk þessara aðila taka þátt í
verkefninu ýmis félagasamtök
s.s. Rauði krossinn, Kvenfé-
lagasamband íslands, Hjarta-
varnd, Krabbameinsfélagið, ÍSÍ
og aðilar vinnumarkaðarins.“
A ráðstcfnunni kom fram að
auk forvarnarstarfs gegn þeim
langvinnu sjúkdómum sem al-
gengir eru í öllum þátttökulönd-
unum, s.s. krabbameins og
hjarta- og æðasjúkdómar, þurf-
um við Islendingar að leggja sér-
staka áherslu á forvarnarstarf
gegn tannskemmdum, gigt og
öðrum vöðva- og slitsjúkdómum.
Stöndum við öðrum þátttöku-
löndum langt að baki hvað varð-
ar árangur á þessum sviðum?
„Tannskemmdir á íslandi og
sérstaklega meðal barna eru með
því hæsta sem gerist í heiminum.
Vöðva- og slitsjúkdómar virðast
líka vera mun algengari hér en
annars staðar sé miðað við kvart-
anir og læknisvitjanir af þeim
sökum, en aðrar upplýsingar hef
ég því ekki til staðfestingar.“
Skapast þessi munur af ólíkum
Hrafn Friðriksson: Sjúkdómar eins og vöðva- og slitsjúkdómar og heyrnar-
skerðing vegna hávaða á vinnustað virðast vera algengari á íslandi en annars
staðar.
atvinnuháttum íslendinga?
„Já, en það má segja að þrennt
komi til. í fyrsta lagi almennar
vinnuaðstæður, í öðru lagi vinnu-
aðferðir og í þriðja lagi umhverf-
isatriði eins og raka- og hitastig á
vinnustað og hvort fólk vinni við
trekk, en á íslandi vinna margir
við þessar aðstæður t.d. við fisk-
vinnslu og í útivinnu. Auk þess-
ara atriða getur streita einnig
komið til. Orsakirnar eru marg-
víslegar en þær þurfum við að
kanna til hlítar og beita okkur
gegn þeim af besta mætti.“
Einn algengasti atvinnusjúk-
dómur á íslandi er heyrnarskerð-
ing vegna hávaða á vinnustað.
Heldur þú að þessi sjúkdómur sé
jafn algengur hjá hinum þátt-
tökulöndunum?
„Án þess að ég hafi nokkrar
áreiðanlegar samanburðartölur
um það held ég að hér sé um enn
eitt séreinkennið að ræða.“
Hvernig er staða íslendinga í
forvarnarstarfi þegar á heildina
er litið í samanburði við hin þátt-
tökulöndin?
„Fulltrúar þátttökulandanna
hrifust mjög að því hvað íslend-
ingar væru búnir að ná langt á
þessu sviði. Við erum um sumt
komin mun lengra en aðrar þjóð-
ir. Ungbarnadauði á íslandi er
t.d. sá lægsti í heimi, mæðradauði
er nánast óþekktur og meðal lífs-
líkur eru með því hæsta sem ger-
ist í heimi. Ásamt Finnum telj-
umst við reyndar hafa náð einna
lengst af þátttökuþjóðunum í
forvarnarstarfi, en auðvitað
eigum við enn langt í land. Skipu-
lögð leit Krabbameinsfélagsins
vakti líka gífurlega athygli. Full-
trúi WHO á ráðstefnunni sagði
að það starf væri með því besta
sem þekktist. Þá vakti starfsemi
Hjartaverndar einnig mikla at-
hygli. Það kom fulltrúunum
mikið á óvart hversu langt við
höfum náð í uppbyggingu heilsu-
gæslustöðva, en þeim fannst
skipulagið með eindæmum gott
og rómuðu hversu virkt starfslið
heilsugæslustöðva er í almennu
forvarnarstarfi."
—K.Ól.
LEHDARI
Veiðidagur fjölskyldunnar
Veiðidagur fjölskyldunnar er í dag að tilstuðl-
an Landssambands veiðifélaga. Ef að líkum
lætur munu fjölmargir notfæra sér daginn til að
draga fram stöng og flugu og leita á vit vatns og
fiska. Stangveiði er hraðfluga að verða ein
vinsælasta íþrótt landsmanna. Það er ekki síst
vegna árangursríks kynningarstarfs veiðifélaga
um land allt. Framsýnir forystumenn í sam-
tökum þeirra hafa gert sér grein fyrir, að hlut-
verk þeirra er ekki aðeins að rækta upp ár og
vötn og efla fiskgengd, heldur líka að kynna
þessa einföldu og skemmtilegu íþrótt fyrir öllum
almenningi. Þess vegna hafa veiðifélögin nú
beitt sér reglulega fyrir aðgerðum einsog veiði-
degi fjölskyldunnar og orðið meir en vel ágengt.
Stangveiði, einsog hún er iðkuð af öllum
þorra fólks, hefur þann kost, að hún er dæmi-
gerð fjölskylduíþrótt. Það er fátt sem eykur
meira á jákvæða spennu og tilhlökkun einsog
sameiginlegur undirbúningur fjölskyldunnar
fyrir veiðiferð helgarinnar. Þá skiptir heldur
fengurinn ekki mestu máli þegar heim er komið,
heldur samveran og ekki síst návistin við náttúr-
una. Glitrandi silungar á vatnsbakka eftir
snarpa viðureign kitla að vísu veiðieðlið sem
enn býr í mannskepnunni. Hitt er þó staðreynd,
að veiðiferð hinnar dæmigerðu íslensku fjöl-
skyldu er fyrst og fremst tilefni til að njóta saman
útivistar og fagurrar náttúru.
Venjulegir Islendingar veiða sjaldan lax,
heldur láta sér nægja að egna fyrir sprettharðar
bleikjur og urriða. Það er nefnilega löngu þekkt
staðreynd, að kringum laxveiðarnar er búið að
byggja óviðfelldna sölustarfsemi sem gerir það
að verkum, að venjulegir íslendingar komast
aldrei í kastfæri við hinn tiginbornasta vatnabú-
anna, laxinn sjálfan. Það eru forréttindi spreng-
ríkra útlendinga, sem einir geta keypt sig í ís-
lenskar ár á besta veiðitímanum, og utan hans
eru það fyrst og fremst nýríku nonnarnir sem
geta egnt fyrir lax. Þettaer óheillavænleg þróun,
en erfitt að benda á ráð sem gætu breytt henni.
Á fáum stöðum í veröldinni eru aðstæður til
laxveiða jafn góðar og á íslandi og auðvitað ætti
alþýða manna að geta notið þeirra einsog ann-
arra kosta landsins.
Peningarnir í kringum laxveiðarnar hafa
sömuleiðis haft aðrar óheillavænlegar afleið-
ingar, sem alltof hljótt hefur farið um. í gróða-
skyni hafa menn keppst við að rækta upp lax
hvar sem er, einnig í straumvötnum þar sem
lífsskilyrði fyrir hann eru einfaldlega ekki nógu
góð. Oftar en ekki er þetta á kostnað annarra
tegunda laxfiska sem lifa í sömu ám. Þannig er
ekki ólíklegt að sleppingar á laxi hafi sums stað-
ar orðið til að tegundir einsog urriði hafa farið
halloka. Það er staðreynd að sjóbirtingur, hin
sjógengna tegund urriðans, hefur verið á und-
anhaldi um langt skeið. Sama gilti raunar um
sjóbleikjuna sem þó virðist nú góðu heilli vera á
hægri uppleið aftur. Það ætti að verða verkefni
veiðifélaga að reyna af fremsta megni að efla
viðgang þessara tegunda, en einblína minna á
laxinn. Bleikjan og urriðinn eru þeir fiskar sem
alþýðan veiðir.
Veiðifélögin eiga lof skilið fyrir framtak sitt til
kynningar á stangveiðinni. Hún er almennings-
íþrótt sem öll fjölskyldan getur notið saman. Þau
hafa jafnframt brýnt fyrir fólki að vanda um-
gengnina við landið. Það er vert að taka undir
það heils hugar. Hinn sanni veiðimaður skilur
ekki eftir sig nein ummerki. ÖS
Sunnudagur 22. júní 1986 ÞJÓÐVILJINN - SIÐA 17