Þjóðviljinn - 15.07.1986, Blaðsíða 4

LEHDARI
Tíðindi af vinstri vængnum
Á vinstri væng stjórnmála í okkar heimshluta
hefur lengi lifaö draumur um pólitískan flokk,
sem væri laus viö miöstýringarsyndir og henti-
stefnu. Flokk sem væri traustur og óbifandi í
andstööu sinni viö kapítalismann, passaöi sig
rækilega á því aö halda sér frá freistingum
„kerfisins" - og tryggöi um leið liösmönnum
sínum fullt málfrelsi og hiö fullkomnasta lýöræöi
inn á viö.
Ein slík tilraun hefur verið VS, flokkur Vinstri-
sósíalista í Danmörku. Sá flokkur klofnaöi út úr
SF, Sósíalíska alþýöuflokknum, fyrir um þaö bil
tuttugu árum, þegar óánægja kom upp í SF
vegna stuðnings þess flokks viö efnahagsað-
gerðir ríkisstjórnar Sósíaldemókrata. (SF haföi
á sínum tíma orðið til sem samsteypa óánægð-
ra kommúnista, krata og heimilisleysingja á
vinstri væng). VS hefur síðan lengst af haft 3-
4% atkvæða sem hefur dugað til aö eiga nokkra
þingmenn. í þeirra hópi hafa verið mjög skarpir
gagnrýnendur og hugmyndaríkir andófsmenn
gegn forréttindajukki hverskonar eins og t.d.
Preben Wilhjelm. En flokkurinn hefur engu að
síöur átt í vaxandi erfiðleikum vegna þess, að
hann hefur skipst í nokkra hópa, sem hver um
sig kemur sér upp hátimbraðri fræðikenningu
og eyöir síöan mikilli orku í aö skjóta villurnar úr
hinum í kaf.
Og nú sýnast dagar Vinstrisósíalista taldir.
Tveir af fimm þingmönnum þeirra hafa sagt sig
úr flokknum og leita nú upptöku í SF, sem með
þeirra tilkomu yröi þriöji stærsti flokkur danska
þingsins meö 23 þingmenn. Annar þessara
þingmanna, Jörgen Lenger segir á þá leið, aö
flokkurinn sé útslitinn og í upplausn.
Ástæðurnar fyrir þessari þróun eru margar.
Áður voru nefndir haröír flokkadrættir innan
þessa litla flokks. í annan stað eru menn á
vinstrivæng orðnir þreyttir á því aö vera „bara á
móti“. Framgangur hægriaflanna og efnahags-
kreppan hafa eflt með vinstrisinnum í Dan-
mörku - eins og víöa annarsstaðar- skilning á
því, að nauðsynlegt er aö hafa upp á einhvern
raunhæfan valkost í pólitíkinni að bjóða. Og nú
stendur svo á í Danmörku, að verulegar líkur
eru á því, að Sósíalíski alþýðuflokkurinn og
Sósíaldemókratar geti náð hreinum meirihluta á
þingi. Og þessir flokkar hafa náð miklu lengra
en nokkru sinni áður í viðleitni til að samræma
viðhorf sín í veigamiklum málum, til að þeir geti
næst gengið fyrir kjósendur með skýr tilboð til
þeirra um „meirihluta verkamannaflokka".
Og þá efast menn um að það sé gott að hafa
VS á þingi áfram, og óttast að ef VS yrði í
oddaaðstöðu, þá mundi það verða hægrikröt-
um velkomið tilefni tíl að segja skilið við „verka-
mannameirihlutann" og leita á ný pólitísks
kaupskapar við miðjulið allskonar. Um þetta
segir Anna Grete Flolmsgaard, annar þeirra
þingmanna sem nú gengur úr VS og í SF:
„Á næstliðnum áratug var VS duglegur and-
ófsflokkur gegn ýmsum kratastjórnum. Nú
göngum við til kosninga með það fyrir augum að
verkamannafiokkarnir nái meirihluta. Nú dugar
ekki lengur að vera bara gagnrýninn. Nú verð-
um við að vinna með jákvæðum hætti að því, að
hægt sé að nýta slíkan meirihluta til einhvers.
Sá góði gagnrýnandi, Vinstrisósíalistinn, á að
vera áfram til innan raða Sósíalíska alþýðu-
flokksins."
Þótt okkar pólitíska mynstur sé um margt ólíkt
því danska er meira en full ástæða fyrir okkur að
fylgjast vel með þeim tíðindum sem þar gerast á
vinstrivæng stjórnmála og gætu m.a. þýtt að
hægristjórn yrði af stóli steypt. Fylgjast með
þeim - og læra af þeim.
KUPPT OG SKORID
DV hefur að undanförnu gert
athyglisverða úttekt á því
feimnismáli sem fjáröflun ís-
lenskra stjórnmálaflokka er.
Leiddir eru til vitnis nokkrir
gjörkunnugir, nafngreindir sem
ónafngreindir, og allir segja
sömu söguna, beint eða óbeint.
Vill tala
við formennina
Kjarni málsins er sá að fjár-
stuðningur fyrirtækja skiptir
verulegu máli þegar nær dregur
kosningum. Þessi stuðningur er
nær undantekningalaust falinn
undir öðrum heitum í bókhaids-
gögnum fyrirtækjanna, því styrk-
ir til stjórnmálaflokka eru ekki
frádráttabærir til skatts. Algeng-
asta ráðið við þessu eru happ-
drættismiðar sem flokkarnir láta
prenta og ganga síðan með milli
fyrirtækja og selja. Þessir miðar
fara síðan beinustu leið í rusla-
körfuna, enda spilar enginn alls-
gáður maður í happdrætti með
þessum hætti, að kaupa búnt af
happdrættismiðum til að hagn-
ast.
Eins og DV bendir á virðist
ábatasamasta aðferðin vera að
selja fyrirtækjunum auglýsingar
eða a.m.k. auglýsinganótur, því
oft virðist þessum auglýsingavið-
skiptum vera þannig háttað að
hinar seldu auglýsingar birtast
óeðlilega smáar ef þær þá birtast
á annað borð. Fleiri kúnstir eru
nefndar til sögunnar.
Samviska heiðviðra bisness-
manna, Davíð Scheving Thor-
steinsson, segir; „Ég kann best
við að flokksformenn hringi sjálf-
ir, ég tel það hreinlegast". Já,
auðvitað kann Davíð best við að
áhrifamestu mennirnir í flokkn-
um tali við hann svo þeir haldi nú
örugglega ekki að einhver annar
hafi borgað það sem Davíð borg-
aði. Það er auðvitað ekki nógu
hreinlegt.
„Jafnsnyrtilegt“
En af hverju eru fyrirtækin að
senda flokkunum peninga? í DV
er eftirfarandi haft eftir ónafn-
greindum en „þekktum" manni í
viðskiptalífinu: „Það hefur kom-
ið fyrir á undanförnum árum að
ég fœ skilaboð inn á fund um að
ráðherra eða Alþingi sé í síman-
um. Þegar ég tek svo upp símann
er verið að snapa styrktarlínufyrir
smáblað úti á landi. Maður gerir
þetta, en heldurðu að fyrirtœkið
grœði á þannig auglýsingu?“ Nei,
auðvitað ekki. Fyrirtækin eru að
kaupa sér velvild. Það má engan
móðga. Ef eigendur telja
hagsmuni fyrirtækisins í húfi þá
splæsa þeir bara á línuna, mest á
íhaldið og dúsu uppí hina.
Davíð Scheving er ekki á þessu
plani. Hann er að styrkja lýð-
ræðið í landinu. Hann segir:
„Þetta er borgaraleg skylda fyrir-
tœkis míns.“ Eitthvað virðist þó
þessari borgaralegu skyldu vera
misskipt því „Davíð viðurkennir
fúslega að Sjálfstæðisflokkurinn
njóti góðs af að meirihluti eigenda
fyrirtœkis hans séu honum hlið-
hollir... “
Við nefndum áðan happdrætt-
ismiða og auglýsinganótur. Kjósi
menn aðrar aðferðir þá er ekki öll
nótt úti: „Þá kaupir flokkurinn
frímerki, byggingarefni eða hvað
sem vera skal og fœr nótu sem
ekki tilgreinir kaupanda. Flokks-
maður fer til velviljaðs fyrirtœkis
°S fœr jafnháa fjárupphœð. Nót-
an fer svo inn í bókhald fyrirtœk-
isins og það er jafnsnyrtilegt eftir
sem áður“.
Bokhaldið
í dagsljósið
í nágrannalöndum okkar eru
víða mjög strangar reglur um
fjármál stjórnmálaflokka. Þar er
það talið mjög óæskilegt að
stjórnmálamenn gangi milli fyrir-
tækja snapandi peninga. Menn
viðurkenna einfaldlega að það
kostar sitt að framfylgja lýðræðis-
legu stjórnarfari og þann kostnað
verður almenningur að bera með
einum eða öðrum hætti. Að
þessu gefnu telja menn hrein-
legast að veita ákveðnum lág-
marksupphæðum úr almanna-
sjóðum til stjórnmálaflokkanna.
Með þessu er reynt að tryggja
stjórnmálamönnum meira sjálf-
stæði gagnvart þeim aðilum sem
ella þyrfti að leita til um fram-
færsluna.
Kæmist þetta á hérlendis
myndu stjórnmálaflokkarnir
kannski fást til að setja sjálfum
sér strangari bókhaldsreglur svo
mögulegt væri að sjá hvaðan
stærstu greiðslurnar kæmu í
flokkssjóði. Slíkt tekjuyfirlit gæti
orðið giska fróðlegt, þótt ekki
væri nema fyrir flokksmenn sjálfa
sem fæstir hafa grænan grun um
uppruna stærstu framlaganna.
-G.Sv.
DJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandi: Útgáfufélag fjóðviljans. Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir. Áfgreiðslustjórl: Hðrður Jónsson.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Össur Skarphéðinsson. Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson. Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson. Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson. Innhelmtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Fréttastjóri: Valþór Hlöðversson. Útbreiðslustjóri: Sigriður Pétursdóttir. Útkeyrsla, afgrelðsla, rltstjórn:
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Guðlaugur Arason (Akureyri), Ing- Auglýsingastjórl: Sigriður Hanna Sigurbjörnsdóttir. Siðumula 6, Reyk|avík, siml 681333.
ólfur Hjörleifsson, Kristín Ólalsdóttir, Lúðvik Geirsson, Magnús H. Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Porvaldsson, Olga Auglýslngar: Síðumúla 6 simar 681331 og 681310.
Gísfason, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Frið- Ciausen. Umbrot og setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
þjófsson, Víðir Sigurðsson (iþróttir), Pröstur Haraldsson. Prentun: Blaðaprent hf.
Handrita- og prótarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar. Simvarsla: Katrln Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Ljósmýndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson. i Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð. Verð I lausasölu: 40 kr.
Utlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason. Bílatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir. Helgarblöð: 45 kr.
Áskrittarverð á ménuðl: 450 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 15. júlí 1986