Þjóðviljinn - 15.07.1986, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriftjudagur 15. júlí 1986
Svarfaðardalur:
Einhverjir
verða að
bregða búi
Rabbað við Jón Hjaltason um riðu,
refarœkt og réttaböll
Svarfaðardalur er falleg sveit
og þar hefur lengi verið rekinn
blómlegur búskapur. Nú eru
ýmsar blikur á lofti yfir svarf-
dælskum bændum, sumpart af
sömu ástæðum og allir íslenskir
bændur eiga við að glíma um
þessar mundir og á ég þar að
sjálfsögðu við skerðingu á fram-
leiðslu í hefðbundnum búgrein-
um. Við það bætist svo annað
vandamál sem Svarfdælingar
hafa glímt við um árabil, nefni-
lega riðuveiki í sauðfé. Margir
hafa brugðist við með þeim hætti
að snúa sér að loðdýrarækt og
ég heimsótti eitt refabúið í daln-
um og hitti þarfyrir Jón Hjaltason
sem býr að Ytra Garðshorni í fé-
lagi við föður sinn, Hjalta Har-
aldsson.
„Við búum nú aðallega með
loðdýr, erum með rúmlega 200
refalæður," sagði Jón. „Við vor-
um áður með sauðfé en seldum
hérumbil allan kvótann fyrir
tveimur árum. Pó höldum við um
100 kindum eftir. Það var komin
hérna bullandi riða þannig að það
var lítill grundvöllur fyrir því að
halda fjárbúskapnum áfram. Við
erum að vísu að reyna að rækta
riðuna úr fénu en vitum ekkert
um það hvort það tekst.“
Hálfragur í fyrstu
Jón sagði að þeir hefðu verið
með annað af tveimur stærstu
fjárbúunum í dalnum áður en
þeir skiptu yfir í loðdýrarækt. En
hvernig hefur refaræktin gengið?
„Hún hefur gengið ágætlega.
Maður var hálfragur við að fara
út í þetta en það hefur ræst ágæt-
lega úr hjá okkur. Maður hefur
það líka nokkuð í hendi sér hver
útkoman verður því gæðin segja
allt um það hvaða verð maður fær
fyrir skinnin. Við verkum öll
okkar skinn sjálfir og höfum bara
komið nokkuð vel út í verði. Við
erum a.m.k. töluvert yfir lands-
meðaltali. Því kom það víða
harðar niður en hjá okkur, verð-
fallið sem varð á refaskinnum í
vetur. Við höfum a.m.k. fyrir
fóðri og kostnaði þó að launin
verði ekki há þetta árið.“
Gotið gekk vel í vor og sagði
Jón að þeim hefðu nú fundist að
þeir ættu það inni þar sem gotið
gekk illa í fyrra. Nú eru að með-
altali rúmlega 7 hvolpar á hverja
læðu sem er vel yfir meðaltali og
tveim hvolpum fleira en í fyrra.
- Hvað verður um túnin, getið
þið selt af þeim heyið eða leigt
þau?
„Það eru nú svo margir í daln-
um sem ekki ætla að nýta tún sín
sjáifir að ég er hræddur um að
eitthvað af túnum í sveitinni verði
ekki hirt. Við megum ekki selja
hey úr dalnum þar sem menn ótt-
ast að riðusmit geti borist með
heyinu á ósýkt svæði. Þetta er
slæmt því túnin fara í órækt á
nokkrum árum ef þau eru ekki
hirt. Við gátum þó selt dálítið hey
í minkabúið á Böggvistöðum í
fyrra. Þeir nota töluvert hey þar
undir minkinn.
Maður sér ekki fram á annað
Þeir feðgar eru með um 200 refalæður og halda eftir um 100 kindum. Refa-
ræktin gengur vel og þeir fá rúmlega 7 hvolpa á hverja læðu sem þykir mjög
gott.
Jón ásamt föður sínum Hjalta Haraldssyni en þeir búa saman í félagsbúi að Ytra Garðshorni. Myndir -yk.
en að einhverjir verði að bregða
búi ef þessum kvóta verður hald-
ið fram af kappi þó að maður eigi
reyndar bágt með að trúa að það
verði látið gerast. Það er þegar
verið að leggja niður eitt stórt bú
hér í dalnum og mig grunar að
fleiri fari sömu leið.“
Þægileg vinna
- En hvað réði því að Jón ákvað
að búa áfram í sveitinni í stað þess
að fara að dæmi margra jafn-
aldra sinna og flytja á malbikið?
„Ég ákvað að prófa þetta með
refínn og sjá hvernig það gengi.
Ef það hefði ekki gengið hefði
ekkert verið eftir fyrir mig að
gera hér og þá hefði það verið
sjáifgert að flytja. Þetta er nokk-
uð þægileg vinna að hirða refina
og með því að verka skinnin sjálf-
ir getum við haft nóg að gera allt
árið.“
Ég spurði Jón hvort þeir væru
nokkuð með hesta. Jú, einhverja
hesta eiga þeir sem fyrst og
fremst eru notaðir til að komast í
göngur. Jón kvaðst halda að þó
að ekki yrði ein einasta kind eftir
í dalnum myndu Svarfdælingar
samt halda áfram að fara í göngur
ánægjunnar vegna. Þar er líka
haldið víðfrægt réttaball á hverju
hausti. Ballið er haldið í gömlu
samkomuhúsi sem ekki er lengur
notað til annars og er því haldið
við eingöngu vegna réttaball-
anna. Húsið rúmar ekki nema fáa
tugi manna en ævinlega mæta
nokkur hundruð og gefur að
skilja að ballið fer ekki bara fram
í húsinu heldur líka á hlaðinu í
kring.
-yk./Akureyri
„Maður hefur það nokkuð í hendi sér hver útkoman verður því gæðin segja allt
um það hvaða verð maður fær fyrir skinnin."