Þjóðviljinn - 15.10.1986, Blaðsíða 13

Þjóðviljinn - 15.10.1986, Blaðsíða 13
HEIMURINN Stórveldin Vísa til framhaldsviðræðna Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, sagðistígœr myndu hitta Sévardnadze, utanríkisráðherra Sovétríkjanna í Vín í nœsta mánuði ogsovéskur embættismaður sagði ígær að haldayrði viðrœðum embœttismanna áfram Lundúnum - George Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkj- anna, sagðist í gær búast við að eiga viðræður við Eduard Sjevardnadze, utanríkisráð- herra Sovétríkjanna í Vín í næsta mánuði þegar þeir verða þar báðir til að ræða Helsinkisamkomulagið. Friðarverðlaun Nóbels Wiesel er andlegur leiðtogi Elie Wiesel, Gyðingur, banda- rískur rithöfundur hlaut friðar- verðlaun Nóbels í ár fyrir að vera einn mikilvægasti andlegi leiðtoginn og leiðsögumaður- inn á öld sem þrúguð er af of- beldi, kúgun og kynþáttahatri. Wiesel sem er 58 ára gamall, var sá maður sem kom fram með hugtakið „Holocaust“ yfir tilraun nasista til gereyðingar gyðinga á tímum síðari heimsstyrjaldarinn- ar. Wiesel hefur verið nefndur andlegur leiðtogi þeirra milljóna Gyðinga sem létust á stríðsárun- um. Hann sagði þegar hann fékk að vita um verðlaunin að minningar sæktu á hann en um leið væri þetta mjög sérstakur dagur fyrir hann. Wiesel hefur verið til- nefndur einna oftast til friðar- verðlauna Nóbels, tólf sinnum. Ekki hafði í gær borist staðfest- ing á slíkum fundi frá hendi So- vétríkjanna. Eitthvað í þessa átt hefur þó verið gefið til kynna. Talsmaður sovéska utanríkis- ráðuneytisins, Gennadí Gera- símof, sagði við fréttamenn í gær að embættismönnum beggja þjóða bæri að halda áfram að leggja höfuðið í bleyti svo takast mætti að ná árangri í afvopnunarmálum. „Dyrnar eru enn opnar og við verðum að leggjast á eitt og ná einhvers kon- ar málamiðlun. George Shultz sagði í gær að bandarísk stjómvöld horfðu nú til Genfarviðræðnanna varðandi mögulega aðskilda samninga Sjévardnadze og Shultz. Hittast líkast til í næsta mánuði í Vín. varðandi meðaldrægar kjarnork- uflaugar í Evrópu. „Eftir er að sjá hvað fer saman," sagði Shultz. Gorbatsjof Sovétleiðtogi átti að halda sjónvarpsræðu í Sovét- ríkjunum í gærkvöld og var búist við að skýrari línur fengjust þá um mögulegt framhald viðræðna. ERLENDAR FRÉTTIR hjörleífsson/R E UIER Eli Wiesel GLEYMUM EKKI Eli Wiesel bandarískur rithöf- undur sem nú hefur hlotið friðar- verðlaun Nóbcls, er fæddur í Transylvaníu, sem á stríðsárun- um tilheyrði Ungverjalandi. Hann er gyðingur alinn upp í trú- aðri fjölskyldu og lagði barnung- ur stund á Talmúd og önnur gyð- ingleg fræði. En síðan skall nóttin yfír bæinn Sighet þar sem Eliezer Wiesel átti heima - árið 1944 höfðu tekið völd í Ungverjalandi fasistar, sem voru fúsir til að sam- þykkja að ungverskir gyðingar væru sendir í útrýmingarbúðir. Þekktasta og fyrsta bók Eli Wies- el, Nóttin, sem kom fyrst út á frönsku árið 1958, fjallar um þessa skelfilegu daga, hvernig undankomuleiðir lokast, hvernig ungur drengur, fímmtán ára, kynnist þeirri fullkomnu niður- lægingu mannsins sem ríkti í dauðabúðum nasista - og týnir um leið guði sínum. í búðunum Auschwitz sér hann á eftir móður sinni og systur í gasklefann og í Buchenwald er hann vitni að skelfilegum dauða föður síns. Úr þessari skelfilegu reynslu smíðaði Eii Wiesel texta sem er göfugur og eftirminnilegur í sín- um sterka einfaldleik. Hann hef- ur síðan skrifað um 20 bækur og víða tekið til máls. Viðfangsefni hans er fyrr og síðar það, að beita minninu til að brýna fyrir fólki, að hið óhugsanlega geti gerst - eins og það óhugsanlega gerðist að nasistar útrýmdu sex miljón- um gyðinga. Eli Wiesel er ekki talsmaður hefndar, hann flytur boðskap þekkingar og skilnings, hann reynir að kveða niður of- stæki og hatur og þó ekki síst það sinnuleysi andspænis mannlegum þjáningum sem hefur orðið dýr- keypt í sögunni. Hann hefur haft sig mjög í frammi í mannréttindamálum, ekki síst í þágu „gyðinga þagnarinnar“ sem hann kallar svo, hinna sovésku gyðinga. Það fór vel á því, að einn þeirra sem lagði til að Eli Wiesel fengi friðarverðlaun Nóbels í ár er Lech Walesa, forystumaður hinna bönnuðu pólsku verkalýðs- samtaka Samstöðu. Hið ka- þólska Pólland, sem Walesa er góður fulltrúi fyrir, var því miður ekki alveg saklaus áhorfandi að helför gyðinga - tillaga Walesa er Eli Wiesel „Það sækja á mig minning- ar," sagði Wiesel í gær þegar honum voru sagðar fréttirnar af verðlauna- veitingunni. kærkominn vitnisburður um að margir ágætir Pólverjar viija ekki taka undir við þá, sem telja harm- leiki sögunnar best gleymda. ÁB Arsskýrsla Amnesty Mannréttindi á uppleið Yfirvöld víða um heim taka nú sífellt meira tillit til málflutnings mannréttindasamtaka, enn er samt löng leið ófarin varðandi almenn mannréttindi. Ársskýrsla mannréttindasamtakannaAmnesty International er birt opinberlega í dag og kennir þar margra grasa Lundúnum - Pólitískir fangar eru enn grafnir lifandi, þeim er enn misþyrmt kynferðislega, neglur þeirra rifnar burt, þeir fá rafmagnsstuð, eru hýddir og settir á geðsjúkrahús í blóra við alþjóðleg lög, segir í árs- skýrslu mannréttindasamtak- anna Amnesty International, sem gefin er út í dag. í skýrslunni segir hins vegar að þeim þjóðum fjölgi sífellt sem svari kalli samtakanna um að virða almenn mannréttindi. Amnesty nefnir í þessari árs- skýrslu sinni 128 lönd sem tengj- ast mannréttindabrotum. Þrátt fyrir það segir í skýrslunni að bar- átta Amnesty hafi borið nokkurn uppörvandi árangur varðandi dauðarefsingu og pyntingar. Á árinu 1985 voru 1125 fangar líf- látnir í 44 löndum og 1489 manns voru dæmdir til dauða í 61 landi. „Þessar tölur innihalda aðeins mál sem Amnesty eru kunnug, hinar raunverulegu tölur eru auðvitað mun hærri,“ segir í skýrslu Amnesty. 1 skýrslunni segir m.a. að í íran hafi 470 manns verið líflátnir á síðasta ári. Pólitískum föngum var einnig misþyrmt kynferðis- lega og útlimir þeirra brenndir með sígarettum. Yfirvöld í írak notuðu kerfisbundnar pyntingar og tóku fanga af lífi. Þar á meðal þá sem neituðu herþjónustu, einnig kúrdíska andófsmenn. í ársskýrslunni segir m.a. um írak að haldnar hafi verið fjöldaaf- tökur á Kúrdum eftir ofsóknir ír- anska hersins í borginni Sulaim- aniya í norður hluta fraks. I S-Afríku voru 90.000 manns fangelsaðir í samræmi við lög sem hindruðu ferðir svartra og í sam- ræmi við neyðarástandslögin. Amnesty segist hafa miklar áhyggjur af dauðarefsingum í S- Afríku, 137 manns voru hengdir á siðasta ári í aðalfangelsinu í Pretoríu. Þá voru ýmsir menn sem eru framarlega í andófi við stjórnvöld, skotnir af óþekktum mönnum. Á Sri Lanka drápu og pyntuðu hersveitir stjórnarinnar óbreytta Tamfla sem eru í minnihluta á eyjunni. í nýlegri skýrslu Amn- esty um mannréttindamál á Sri Lanka, segir einnig að mjög margir Tamflar hafi horfið spor- laust að undanförnu. í Sovétríkjunum voru andófs- menn settir á geðsjúkrahús og friðsamlegir mótmælendur stjórnvalda voru settir í vinnu- búðir. í skýrslu Amnesty Inter- national segir að 600 pólitískir fangar hafi verið í haldi í Sovét- ríkjunum á síðasta ári og 27 af- tökur voru þar í landi á síðasta ári. Þá segir að óbreyttir borgarar hafi verið drepnir á síðasta ári í Afganistan af sovéskum her- mönnum. Einnig pyntingar, þar á meðal voru neglur rifnar burt af óbreyttum Afganistanbúum, einnig rafmagnssjokk og fleiri óhugnanlegar pyntingar. í skýrslu Amnesty er bætt við að fréttir hermi að Sovétmenn hafi verið viðstaddir þessar pyntingar á Afgönum. Þá hefur Amnesty Internation- al miklar áhyggjur af því að dauðarefsingar skuli hafa verið teknar upp að nýju í Bandaríkj- unum þar sem átta manns voru teknir af lífi á síðasta ári og 1642 fangar biðu aftöku. Breskar öryggissveitir beittu fanga harðræði á N-írlandi, segir í skýrslunni. Einnig segir að ráðleggingar Amnesty til breskra yfirvalda um að þau rannsaki ólögleg morð öryggissveita,' hafi verið virtar að vettugi. Þeir sem neituðu að gegna her- þjónustu í V-Þýskalandi, A- Þýskalandi, Finnlandi Frakk- landi, Ítalíu, Noregi, Póllandi og Sviss voru settir í fangelsi, segir í ársskýrslu Amnesty Internation- al. í skýrslunni segir að fjöldi mannréttindahreyfinga í heimin- um hafi aukist að mun að undan- förnu. Þessi aukning hefur aukið mjög þrýsting á embættismanna- kerfið og gert mannréttindamál mjög áberandi miðað við það sem áður var. í skýrslunni segir að ríkisstjórnir hafi styrkt mjög alþjóðalög um þessi mál. Friðarverðlaun Nóbels Geldof of óvenjulegur Osló - Bob Geldof, írski rokk- söngvarinn sem safnaði tugum milljóna króna sem að- aldriffjöðurin að söfnun fyrir hungraða í Afríku, mun hafa þótt of „óhefðbundinn“, til að fá Friðarverðlaun Nóbels í ár. Það voru norsk blöð sem álykt- uðu á þennan veg en þau hafa að undanförnu velt mjög fyrir sér hverjir gætu mögulega fengið verðlaunin. Geldof mun hafa þótt of óvenjulegur „fyrir hina fimm ráðsettu nefndarmenn í norsku nefndinni“ sem á hverju ári útdeilir Friðarverðlaunum Nóbels. Geldof hefur hins vegar notið víðtæks stuðnings og að- dáunar fyrir framtak sitt og þótti lengi vel einna líklegastur til að fá verðlaunin, 2 milljónir sænskra króna (10,8 milljónir íslenskra króna. Mandela hjónin í S-Afríku, leiðtogar svartra í mannréttinda- baráttunni þar í landi, þóttu hvort í sínu lagi vera líkleg. Það sem þótti hins vegar koma í veg fyrir að þau fengju verðlaunin, var að Desmond Tutu fékk þessi verðlaun fyrir tveimur árum síð- an. Þar með hafði nefndin lýst yfir andúð sinni á kynþáttaað- skilnaðarstef nunni. ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.