Þjóðviljinn - 07.12.1986, Blaðsíða 12

Ég varð
aðfá útrás
Þegar ég gekk úr Alþýöu-
bandalaginu langaði migtil
þess að gera upp mín mál við
flokkinn og verkalýðshreyf-
inguna. Ég fann að ég var sár
og reið og mér fannst ég
verða að fá útrás, segir Bjarn-
fríður Leósdóttir þegar hún er
spurð hvers vegna bókin „í
sannleika sagt“ varð til.
„í sannleika sagt“ lýsir upp-
vaxtarárum Bjarnfríöar á Akra-
nesi, hlutskipti drykkjumanns-
konunnar, áhuga hennar á verk-
lýðsbaráttu og stjórnmálum, en
kannski fyrst og fremst því hvern-
ig hún að lokum gafst upp á því að
starfa í Alþýðubandalaginu og
verkalýðshreyfingunni. Og
verkalýðsforystan fær mörg
óvægin skeyti frá Bíu í þessari
bók.
Enfyrst, hvernig varð þessi bók
til? Hvernig gekk ykkur Elísabetu
Þorgeirsdóttur að koma þessu
saman?
„Ég hafði stundum talað um að
ég ætlaði að skrifa mína pólitísku
sögu og strax eftir að ég gekk úr
flokknum fór Elísabet að hafa
orð á því að ættum að gera þetta.
Við hófumst svo handa af alvöru í
vor og þetta samstarf gekk mjög
vel.“
Þú lýsir þarna þínum uppvexti
á Akranesi, erfiðu hjónabandi og
svo framvegis, en tilefni þess að
bókin er skrifuð er auðvitað fyrst
ogfremst þitt pólitíska líf. Og það
kemur fram í bókinni að þú ert
mjög andvíg samstarfi Alþýðu-
bandalagsins við Sjálfstœðis-
flokkinn í verkalýðshreyfingunni,
þjóðstjórnarfyrirkomulaginu.
„Ég er mjög andvíg þessari
þjóðstjórn í verkalýðshreyfing-
unni og held því miður að með
þeirri forystu sem nú er við völd í
verkalýðshreyfingunni, sem al-
þýðubandalagsmenn stjórna, sé
verkalýðshreyfingin að festa sig
enn frekar í þessu fyrirkomulagi.
Mér sýnist þeir vera þeirrar skoð-
unar, t.d. Þröstur Ólafsson, að
svona skuli þetta vera.
Það er alveg augljóst að ef þessi
forysta situr áfram verður ekki
um neina róttæka verkalýðsbar-
áttu að ræða. Það er aftur annað
mál að mér sýnist vera farið að
hitna dálítið undir rassinum á
þeim sumum. Það munaði til að
mynda ákaflega litlu að þessi
verkalýðsforysta fengi þá áminn-
ingu sem hún þarf í forvali Al-
þýðubandalagsins í Reykjavík.
Ég vonaði nú fram á síðustu
stundu að sú yrði raunin, og þeir
fengu skell. Én ekki nógu mik-
inn.“
Að villast
í Garðastrœtinu
Hver er þín skoðun á því sem er
að gerast niðri í Garðastrœti þessa
dagana?
„í fyrra var gerð krafa um að
lágmarkslaun yrðu 30 þúsund
krónur, og nú hlýtur lágmarkið
að vera 36 þúsund krónur. Ekki
treysti ég mér til þess að lifa af
lægri launum.
Þannig að ég held að aumingja
mennirnir séu að villast eitthvað
þegar þeir eru að tala um lág-
markslaun upp á innan við 30
þúsund krónur.“
Þú segist hafafundið þér starfs-
vettvang í Samtökum kvenna á
vinnumarkaði. Hvaða framtíð
eiga þau fyrir sér?
„Það er ómögulegt að segja.
Samtök kvenna á vinnumarkaði
eru auðvitað fyrst og fremst í
andófi. Það er það eina sem við
höfum ráð á. Við getum gagnrýnt
og við getum upplýst fólk. Ég
verð að vona að það breytist, en
það gerist ekki nema þannig að
núverandi verkalýðsforysta ann-
að hvort hrökklist frá eða hrein-
lega sjái að sér.“
Hvað með stöðu kvenna í
verkalýðshreyfingunni og í
stjórnmálaflokkunum? Finnstþér
hún hafa breyst á einhvern hátt
síðan þú byrjaðir að starfa þar?
„Nei, fjandakornið, hún hefur
ekkert breyst.“
En hefur þá andóf þitt og ann-
arra engu breytt?
„Ég fullyrði að vísu og hef
alltaf gert að á tímabili tókst að
ná fram breytingum í verkalýðs-
hreyfingunni og flokknum. Það
var þegar órólega deildin var sem
öflugust. 1977 voru sólstöðu-
samningarnir gerðir, sem eru
einu samningarnir sem eitthvað
kvað að svo ég muni. Og í fram-
haldi af þeim var ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar felld vegna bar-
áttu verkalýðshreyfingarinnar og
A-flokkarnir voru rétt búnir að
ná meirihluta á þingi. En það var
brotið á bak aftur eins og hvert
annað óþurftarverk. Og nú tala
menn á þeim nótum að manni-
skilst bara að það sé stórhættu-
legt að fólk fái almennilegar
kauphækkanir.“
Gef aldrei
upp vonina
Þú segist ekki hafa gengið sjálf-
HOfft
til
baka
Hér á eftir fer hluti úr kaflanum
Horft til baka, sem er næst síðasti
kafli bókarinnar, en í þeim kafla
tekur Bjarnfríður saman helstu
atriði sem urðu til þess að hún
sagði skilið við Alþýðubandalag-
ið. Einsog sjá má af kaflanum var
þettasárviðskilnaðurogelur
Bjarnfríður enn þá ósk í brjósti að
hún geti aftur gengið til liðs við
flokkinn og það fólk, sem starfar í
honum.
Þegar ég horfi á hlutina úr fjar-
lægð og reyni að meta stöðu
kvenna innan Alþýðubandalags-
ins, finnst mér að karlarnir verði
hræddir við konur um leið og þær
eru orðnar eins duglegar og
standa sig eins vel og þeir. Þegar
þeir ráða ekki lengur við þær, er
þeim ýtt í burtu. Sama er að segja
um konur í verkalýðshreyfing-
unni. Ég hef horft á hvernig þeir
hafa valið konur til að vera með, í
nefndum og ráðum, en ef þær
hafa ætlað sér eitthvað og þóst
geta eins vel og þeir, þá er þeim
ýtt í burtu. í Alþýðubandalaginu
hafa konur komist inn í æðstu
valdastofnanir, svo sem fram-
kvæmdastjórn, miðstjórn og
stjórn flokksins, en þegar ég velti
fyrir mér hvort þær hafi verið
teknar fullgildar, er ég í vafa. Ef
ég hugsa til dæmis um allar þær
ályktanir sem ég hef tekið þátt í
að undirbúa á þingum flokksins
og verkalýðshreyfingarinnar og
hafa fengist samþykktar en reyni
svo að meta hvað gert var við
þær, þá sé ég að stór hluti þeirra
var hunsaður. Þeir sem með vald-
ið fóru gerðu ekkert í málunum
þó fólkið sem sat þingin sam-
þykkti þau og þetta væru stefnu-
mótandi tillögur.
Slík vinnubrögð eru auðvitað
til þess að draga trú úr fólki og
drepa í dróma þrótt þess. Mér
fannst þetta stundum vera bar-
átta við vindmyllur, en það sem
bjargaði því lengst af að ég missti
ekki trúna, var samkennd mín
með því fólki sem kom utan af
landi á landsfundi og flokksráðs-
fundi. Það gaf mér trúna og vilj-
ann til að vinna áfram. Hins veg-
ar varð ég mjög fljótt vör við að
svokölluð verkalýðsforysta huns-
aði mig og hlustaði ekki á það
sem ég sagði. Þeir hafa sjálfsagt
hugsað sem svo: „Látum fólkið
rökræða og gera samþykktir. Við
gerum ekkert með þær.“ Hið
raunverulega vald Iiggur hjá
þingflokki og verkalýðsforystu.
Þar hafa til dæmis þær ályktanir
sem gerðar hafa verið um kjara-
mál síðustu ár, verið þverbrotn-
ar.
Ástæðan fyrir linkind forystu-
manna okkar er sjálfsagt marg-
þætt, en mér virðist hætta á spill-
ingu fylgja öllum félagsmála-
hreyfingum. Þegar fjármagnið er
annars vegar vilja hugsjónirnar
gleymast. Ég hef getað verið ó-
vægin í baráttu minni gegnum tíð-
ina, vegna þess að ég hef aldrei
átt afkomu mína undir þessu. Ég
hef litið á mína félagsmálaþátt-
töku sem hugsjón og þar af leið-
andi verið miklu frjálsari að segja
það sem mér býr í brjósti.
1 því uppgjöri sem ég hef átt að
undanförnu við flokkinn, hef ég
hugleitt það sem stundum er sagt,
að ég sé einföld og þröngsýn. Eg
viðurkenni að ég er mjög íhalds-
söm á vissum sviðum, til dæmis á
gömul gildi sem hafa fylgt þjóð-
inni frá.landnámsöld, Foreldrar
mínir gætu til dæmis verið fædd á
landnámsöld og ég er fædd inn í
samfélag sem hafði sáralítið
breyst í þúsund ár. Móðir mín dó
í sumar, á nítugasta aldursári, og
þá hugleiddi ég líf hennar og lífs-
viðhorf. Hún stóð bjargföst á
sinni rót, í gegnum þær breyting-
ar og það öldurót sem varð í sam-
félaginu. Ég var henni nátengd,
enda hef ég búið í rúm sextíu og
tvö ár á sama stað og hún og finn
að ég er líka föst á þessari rót, hef
aldrei bifast þrátt fyrir öldurótið.
Inn í sósíalisma minn blandast
líklega þessi voðalega íhalds-
semi, þetta einfalda lífsviðhorf
sem gerir mig ef til vill þröng-
sýna. Ef ég gengst inn á einhverja
skoðun gem tengist réttlætis-
kennd minni, er ómögulegt að fá
mig ofan af henni. Það má kalla
það þrjósku. En þrátt fyrir að
þessi þáttur í mér hafi ef til vill
orðið til þess að ég komst ekki
eins langt í pólitík og ég óskaði,
er ég hamingjusöm að hafa staðið
með henni mömmu. Finna mig
blýfasta á sömu rót og í sömu
mold og hún.
Móðir mín var alþýðukona og
gerði aldrei kröfur til að vera
neitt annað. Þar var hún örugg og
bjargföst. Ég er líka alþýðukona,
og vil reisa stétt mína við og þá
menningu þjóðarinnar sem býr í
svikalausri alþýðu. Sá menning-
ararfur kennir fólki að hreykja
sér ekki. Hann er samofinn sál
þeirrar þjóðar sem hefur byggt
landið okkar. Flokkurinn minn
hélt á lofti gildi þessarar menn-
ingar, en heldur sér æ minna við
það. Undanfarin ár, þegar mér
fannst allt vera að gliðna undir
fótum mér, fann ég að flokkurinn
var að hverfa frá þessum uppruna
sínum. Einhverjum finnst þetta
kannski gamaldags lífsviðhorf,
12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. desember 1986