Þjóðviljinn - 27.02.1987, Blaðsíða 7

Bjarne Mork Eidem
sjávarútvegsráðherra Norðmanna.
Voru varaðir við fyrir sex árum.
Dauðir selir á bryggju í
Norður-Noregi. Tuttugu þúsund selir
hafa drepist í netum, - um tvö
hundruð þúsund selir sækja í
strandmiðin allt suðrí Oslófjörð.
Selirnir koma
Stórslys í vist-
kerf i noröurhafa?
Norskt blað segir ásókn selanna boðaða ískýrslufrá 1981. Sjávarútvegsráðuneytið norska
ræðstað náttúruverndarmönnum, en ber sjálftstóran hluta sakar. Ofveiði á síld og
loðnu íBarentshafiog víðarsennilega meginskýringin áselahremmingunum við Noregsstrendur
Selirnir koma! Innrás selanna á
miðin við strendur Noregs vekur
íbúum strandbyggða jafnmiklar
^hyggjur og ef það væru Rússar
eða Marsbúar. Talið er að um
200 þúsund selir af Grænlands-
stofni herji á miðin, hver selur
étur 1,5 til 2 lestir af fiski á ári,
þegar eru 20 þúsund selir dauðir í
netum, og norska sjávarútvegs-
ráðuneytið hefur borgað jafn-
virði tæpra 60 milljóna íslenskra
króna í skaðabætur til sjómanna
fyrir skemmd net. Og um síðustu
helgi upplýsti norska vikublaðið
Ny tid að innrás selanna hefði ver-
ið boðuð fyrir sex árum án þess
nokkur hefði brugðist við.
f blaðinu er rætt við fræðimenn
sem telja að ástandið sé enn al-
varlegra en virðist í fljótu bragði.
Selirnir við Noregsstrendur séu
nefnilega ekki nema aðvörun um
miklu stærri hremmingar, nefni-
lega vistfræðilegt stórslys sem
gæti tæmt matarkistuna í Norður-
Ishafi með ægilegum afleiðingum
fyrir Norðmenn, íslendinga og
aðrar þjóðir sem setið hafa við þá
kjötkatla.
Magnar Nordhaug var fyrir sex
árum umsjónarmaður um náttúr-
uverndarmál, „naturværninspek-
tör“ í umhverfismálaráðuneyt-
inu, og sat á þess vegum í nefnd
fræðinga og embættismanna sem
tóku saman skýrslu til sjávar-
útvegsráðuneytisins. Hann furð-
ar sig mjög á því að forystumenn í
ráðuneytinu skuli nú láta einsog
selaplágan komi þeim á óvart. 1
skýrslunni hafi verið sérstakur
kafli um hættu á mikilli selafjölg-
un við Noregsstrendur vegna of-
veiði á loðnu í Barentshafi. Nord-
haug er líka hissa á því að skýrsl-
an skuli aldrei hafa komist lengra
en í skjalaskápa ráðuneytisins, -
nefndarmenn hafi haldið að
skýrslunni ætti að dreifa á Stór-
þinginu - og blaðamaðurin Stein
Malkenes gefur því undir fótinn
að ráðuneytismenn hafi af ásettu
ráði stungið skýrslunni undir
stóla sína þarsem hún hamlaði
gegn sóknaráætlunum í norskum
sjávarútvegi. Og hefur sosum
annaðeins gerst.
Hingaðtil hafa norski sjávar-
útvegsráðherrann og aðstoðar-
menn hans einkum kennt nátt-
úruverndarmönnum um sela-
pláguna. Og raunar er víst um
það að illa grundaðar herferðir
Greenpeace-manna, Brigittu
Bardot og fleiri gegn selveiðum
hafa haft sitt að segja um sela-
fjölgun, þar sem þær leiddu til að
stórlega dró úr selveiði þegar
heimsmarkaðsverð á selskinnum
fór niðrað núllinu. Grænlandssel
hefur fjölgað geysilega síðustu
áratugi, úr um 200 þúsund 1965 í
um 1,5 milljón nú. En sagan er
ekki þarmeð sögð öll.
Alv Ottar Folkestad er náttúru-
verndarráðunautur í fytkinu
Mærum og Raumsdal sunnan
Þrændalaga. Hann segir fullum
fetum að selaplágan við Noregs-
strendur sé ekki að kenna of litlu
seladrápi í Norður-íshafinu.
Plágan sé þvert á móti teikn um
grundvallarbreytingar í vistkerfi
Norður-íshafsins, breytingar sem
að lokum gætu leitt til hruns þess
vistkerfis sem þar er nú við lýði.
Loðna, álkur, selir
Folkestad bendir á að í fyrra-
sumar, 1986, hafi loðnustofninn
dregist mjög saman í hafinu
norður af Noregi. Á varptíman-
um í fyrra hafi sjófugl í Norður-
Noregi lítið sem ekkert átt af ung-
um, og í vetur hafi borist fréttir
um að álka dræpist í stórhópum á
sömu svæðum. Þessar ófarir í
fuglalífi megi tengja beint við
lítið loðnuframboð í hafinu. Þeg-
ar það gerist næst að Norður-
Norðmenn verði fyrir verstu
selaplágu síðan 1903 sé of einföld
skýring að einblína á offjölgun
seísins í sjálfu sér. Það eru til
dæmis athyglisverðar upplýsing-
ar að selastofninn var um 1980
aðeins þriðjungur af stofninum
um aldamót. Það má geta þess til
að stofnstærðin skipti ekki máli í
sjálfu sér heldur samkeppnis-
staða tegundarinnar.
Folkestad telur að þessir at-
burðir geti átt sér ýmsar skýring-
ar, þar á meðal eðlilegar stofns-
veiflur, en þó sé ráð að líta betur á
gríðarlega loðnuveiði á svæðinu,
sérstaklega í Barentshafi. Fuglar
sem í hefur náðst í Barentshafi
séu grindhoraðir, alveg einsog
selurinn sem nú sækir á strand-
miðin allt suðrí Óslóarfjörð.
Norski sjávarútvegsráðherr-
ann Bjarne M0rk Eidem hvatti til
þess á Norðurlandaráðsþinginu í
Helsinki fyrr í vikunni að nor-
rænu ríkin tækju sig saman um
selrannsóknir og stæðu að auki
fyrir alþjóðlegri áróðursherferð
til að koma aftur af stað sölu á
selskinnum. Undir þetta tóku ís-
lendingar og Grænlendingar, en
Guðrún Helgadóttir og fleiri
voru ekki sein á sér að benda á að
oft hefði samstarfsvilji Norð-
manna mátt vera samur og nú, til
dæmis þegar þeir gerðu síld-
veiðisamninginn við Sovétmenn
um Barentshaf nú í vetur án sam-
ráðs við íslendinga. Sá stofn er
stundum kallaður norsk-íslenski
stofninn og vona fræðimenn að
hann muni ganga á íslandsmið
þegar hann nær ákveðinni stærð.
Mikil sókn í þennan stofn gæti því
komið í veg fyrir síldarár við ís-
land í framtíðinni og hafa íslensk
stjórnvöld þótt slök við að mót-
mæla framferði Norðmanna. Hér
gæti þó legið meira við vegna þess
að þorskurinn étur bæði loðnu og
síld, — og selurinn étur allt saman,
loðnu, síld og þorsk. Með síld-
veiðum sínum og Sovétmanna á
Barentshafi virðast Norðmenn
því vera að leggja enn meira
undir í hættuspili sínu á norður-
slóðum.
íslenskt mál?
Aðstoðarmaður Bjarne Mörk
Eidem heitir Borghild Tveit og er
krafin sagna í Ny tid. Hún segir
að ráðuneytismenn séu ekki
þeirrar skoðunar að selaplágan
stafi af loðnuhruni á Barentshafi,
- fundist hafi við Noregsstrendur
merktir selir af svæðinu við ís-
röndina norðurvið Jan Mayen, -
sem væru enn alvarlegri tíðindi
fyrir okkur íslendinga, en vekja
strax þá spurningu hjá leikmanni
hversvegna selur frá Jan Mayen
sækir ekki á íslandsmið jafnt og
Noregs.
Tveit minnir líka á að Norð-
menn séu ekki einir um að nýta
stofnana í Norður-íshafinu, -
ábyrgð á ofveiði beri aðrar þjóðir
líka. Hinsvegar viðurkennir
Borghildur að Norðmenn hafi
ekki staðið sig nógu vel í rann-
sóknum og stofnverndarmálum,
enda hafi fjármagn ekki verið
fyrir hendi, - og þau mistök gerð
á sjöunda og áttunda áratuginum
að leggja alltof mikla áherslu á
hringnótarflotann.
iiiiuna sciaima ueiur vaxio
mikla heift íNoregi gegn náttúru-
verndarmönnum af Greenpeace-
tæi, og ekki alveg að ástæðu-
lausu. Frásögn Ny Tid virðist
hinsvegar sýna að málið er miklu
flóknara, og ábyrgðin miklu frek-
ar heimamanna en einfeldnings-
legra kópavina við sólarstrendur.
Selurinn í netum norskra fiski-
manna líta út einsog rukkun sem
náttúran sendir okkur fyrir hams-
lausa ofveiði og langvinna
óstjórn við náttúrunytjar á haf-
inu, - og svo mikið virðist víst að
vinnubrögð í íslenskum hring-
ormanefndarstíl bægja hættunni
ekki frá.
- m
Geðsjúkdómar
Oflæti-
þunglyndi
arfgengt
Vísindamenn hafa komist að
þeirri niðurstöðu að geðsjúk-
dómurinn oflæti-þunglyndi geng-
ur í arf frá foreldri til barns. Ekki
mun þurfa nema eina afbrigði-
lega crfðaciningu til að svo illa
fari.
Það voru sérfræðingar sem
starfa við þrjá virta háskóla í
Bandaríkjunum sem komust að
þessari niðurstöðu eftir að hafa
rannsakað gamgæfilega í tíu ár
fólk úr Amish trúarsamfélaginu í
Pennsylvaníufylki.
-ks.
Föstudagur 27. febrúar 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7