Þjóðviljinn - 05.04.1987, Qupperneq 6

Þetta svínarí má
ekki viogangast lengur
Ásmundur Stefánsson
forseti Alþýöusambands Is-
lands, skipar þriðja sætið á
framboðslista Alþýðubanda-
lagsins í Reykjavík fyrir al-
þingiskosningar í lok þessa
mánaðar.
Ásmundur Stefánsson er
löngu þjóðkunnur maður af
störfum sínum íverkalýðs-
hreyfingunni en þau störf
verða ekki tíunduð hér. Fram-
boð forseta Alþýðusambands
íslands fyrir Alþýðubandalag-
ið hefur vakið mikla athygli og
er það tilefni þessa viðtals
sem hér fer á eftir.
- Hvernig stendur á því að for-
seti Alþýðusambands íslands
ákveður að bjóða sig fram fyrir
Alþýðubandalagið?
- Ástæðan er einföld. Ég hef
verið félagi í Alþýðubandalaginu
síðan 1974 vegna þess að Alþýðu-
bandalagið er sá flokkur sem
stendur næst mínum viðhorfum.
Ég tel að það sé nánast nauðsyn-
legt að í þingflokki Alþýðubanda-
lagsins sé einhver sem hefur
ur góða yfirsýn yfir það sem er að
gerast í verkalýðshreyfingunni og
getur skýrt þau sjónarmið - ekki
aðeins fyrir þingflokknum heldur
fýrir þinginu sjálfu. Þá tel ég að
menntun mín og víðtæk reynsla
muni nýtast mér til að starfa vel á
Alþingi að félagslegum umbóta-
málum.
- Hægri stjórn eða vinstri
stjórn; er ekki alltaf á brattann að
sækja fyrir verkalýðshreyfing-
una?
-Munur á hægri stjórn og
vinstri stjóm er grundvallarmun-
ur á viðhorfum. Viðhorf hægri
stjórna er að styrkja stöðu þeirra
sem betur mega sín í þjóðfélag-
„Munuráhægri
stjórn og vinstrí stjórn
er grundvallarmunur
á vlðhorfum. Viðhorf
hægri stjórna erað
styrkja stöðu þeirra
sem beturmega sin I
þjóðfélaginu, þeirra
sem eru eignamenn,
þeirra sem vilja láta
féhyggjuna ráða
öHu.”
inu, þeirra sem eru eignamenn,
þeirra sem vilja láta féhyggjuna
ráða öllu. Vinstri stjórn leggur
megináherslu á félagsleg viðhorf,
reynir að tryggja á allan hátt
stöðu launafólks og þeirra sem
eru utan vinnumarkaðarins, sem
eru til dæmis börn, aldraðir og
fatlaðir. Munurinn á hægri og
vinstri stjóm held ég kæmi fram á
nánast öllum sviðum, í öllum að-
gerðum stjórnarinnar. En mun-
urinn færi Iíka eftir því hversu
sterk vinstri stjórnin væri. Það
eru til ýmiss konar vinstri stjórnir
og ef við lítum til síðustu stjórnar
sem kölluð hefur verið vinstri
stjórn þá er rétt að rifja það upp
að sú stjórn átti líf sitt undir
tveimur einstaklingum. Það var
sama hvaða mál komu upp á
stjórnartíma þeirrar ríkisstjóm-
ar, það voru ávallt tveir einstakl-
ingar sem réðu því hvort hún lifði
eða yrði ekki eldri. Þessir ein-
staklingar voru Eggert Haukdal
og Albert Guðmundsson. í þessu
ljósi verður maður að meta þessa
síðustu „vinstri” stjórn.
Núna þurfum við að mynda al-
vöm vinstri stjórn flokka sem
hafa félagsleg viðhorf í heiðri og
eru reiðubúnir að leggja eitthvað
á sig fyrir þau.
- Hverjir eiga þá að mynda rík-
isstjórn?
- Sú ríkisstjórn sem ég sé fyrir
mér er stjórn Alþýðubandalags,
Alþýðuflokks og Kvennalista.
Og þrátt fyrir þau upphlaup sem
verið hafa hér síðustu daga tel ég
að það sé fullkomlega raunhæft
að telja að þessi aðilar geti saman
myndað meirihluta. Það er það
sem þjóðin þarf.
- Hægri menn eru þessa dag-
ana uppteknir við að segja þjóð-
inni að helsti draumur vinstri
manna sé að komast í stjórn til að
rústa fyrirtæki og þar með
atvinnulífið í landinu. Og sömu-
leiðis vilja sjálfstæðismenn halda
því fram að enginn nema þeir
kunni ráð til að halda verðbólgu
niðri...
- Það gefur auga leið að það er
engum í hag, og allra síst laun-
þegum að rústa fyrirtækin í land-
inu og hleypa verðbólgunni upp
úr öllu valdi. Það er mál vinstra
fólks og launafólks að fyrirtækin
standi föstum fótum, að öflug at-
vinnuuppbygging eigi sér stað,
þannig að við eigum góða vinn-
ustaði sem geti greitt gott kaup í
framtíðinni - og að sjálfsögðu
líka að verðbólgan minnki frá því
sem hún er núna.
Vinstri menn eru ótvírætt lík-
legri til að efla atvinnulífið en nú-
verandi stjórnarflokkar sem hafa
setið hjá og og horft á atvinnulífið
með hendur í skauti. Árferði hef-
ur verið gott en það hefur ekkert
verið gert af hálfu stjórnvalda til
að tryggja áframhaldandi at-
vinnuuppbyggingu. Þetta er farið
að segja mjög til sín úti á lands-
byggðinni og getur farið að segja
til sín fyrr en varir, einnig hér á
höfuðborgarsvæðinu.
Þessu þarf að snúa við með
öflugu frumkvæði hins opinbera.
Stjórnin þarf að gangast fyrir at-
vinnuuppbyggingu. Ekki bara í
fiskeldi og loðdýrarækt eða hin-
um svo nefndu nýju atvinnu-
greinum heldur, einnig í hinum
hefðbundnu atvinnugreinum
okkar, sem eiga margar hverjar
undir högg að sækja. Það þarf
fumkvæði af hálfu hins opinbera
”Þaðþarfaukið
frumkvæði afhálfu
hins opinbera tilað
tryggja aukna tækni-
þróun, tilaðeflamark-
aðssókn þannig að
við komum fram-
leiðslu okkará er-
lenda markaði. Það
þarf stuðning við fyr-
irtækin, það þarfað
ýta við þessum litlu ís-
lensku fyrlrtækjum. ”
til að tryggja aukna tækniþróun
og efla markaðssókn þannig að
við komum framleiðslu okkar á
erlenda markaði. Það þarf að ýta
við þessum litlu íslensku fyrir-
tækjum.
- Þú talar um „góða vinnustaði
sem geti greitt há laun“; þú talar
um „frumkvæði hins opinbera” -
hvað áttu við? Ertu að ýja að
haftastefnu og ríkisrekstri?
- Nei ég er hvorki að ýja að
haftastefnu né ríkisrekstri. Eins
og málin standa tel ég ólíklegt að
ríkisrekstur verði vaxtarbroddur
atvinnulífsins. Og ég er ekki að
ýja að haftastefnu - heldur þvert
á móti. Ég er að tala um að ríkis-
stjórnin ýti við atvinnulífinu,
dragi fram möguleika og skipu-
leggi nýtingu þeirra.
Tökum dæmi. Loðdýraræktin
hefur verið mjög vaxandi síðustu
árin en ekki undir nægilega sam-
ræmdu skipulagi. Þar skiptir
máli, að það séu byggðar fóður-
stöðvar sem frá upphafi séu vel
nýttar. Dreifingarkerfið frá þeim
sé samræmt, þannig að hver
framleiðandi njóti góðs af nábýl-
inu við hina. Þannig er þetta
auðvitað í ótal greinum öðrum.
Mannaflaaukningin verður í
tiltölulega litlum fyrirtækjum og
slík fyrirtæki hafa ekki þá burði
hvert í sínu lagi að þau geti staðið
straum af því rannsóknarstarfi
sem nauðsynlegt er, né heldur
geta þau annast upp á eigin spýt-
ur nauðsynlega markaðsöflun.
Þar þarf hið opinbera að beita
sér.
Það er einn höfuðveikleiki
hægri aflanna í dag að þau þora
ekki að viðurkenna að afskipti
hins opinbera séu nauðsynleg í
atvinnulífinu. Þess vegna er það
ljóst að hægri stefnan er hemill á
þróun atvinnulífsins.
Þú minntist á það áðan að
hægri menn héldu því fram að
þeim væri einum treystandi til
þess að leggja til atlögu gegn
verðbólgunni. En hvað hefur
þessi ríkisstjórn gert til að takast
á við verðbólguna?
Þegar hún kom fyrst til valda
var hennar fyrsta verk að taka
fjórðung af kaupi fólks til að
„Þaðer einn höfuð-
veikleiki hægri
aflanna I dag að þau
þora ekki að viður-
kenna að afskipti hins
opinbera séu
nauðsynleg í atvinnu-
lífinu. Þess vegnaer
það Ijóst að hægri
stefnan er hemill á
þróun atvinnulífsins. ”
niðurgreiða verðbólguna.
Auðvitað lækkaði verðbólgan
við þetta. En það er engin lausn
að láta fólkið sjálft borga hana
niður því að þar með er búinn til
annar vandi sem getur verið öllu
stærri og alvarlegri. Allir voru
látnir borga að jöfnu þannig að
láglaunafólk bar mesta þungann.
Á síðasta ári var svo tekið ann-
að skref til að ná niður verðbólg-
unni. Og það er rétt að minna á
að eina frumkvæði ríkisstjórnar-
innar þá fólst í því að láta fara lítið
fyrir sér.
Ríkisstjórnin lagði engar hug-
myndir fram, engar tillögur og
gerði ekkert, alls ekkert, annað
en að taka þakksamlega við því
sem kom frá öðrum. Og það var
bæði eitt og annað:
í fyrsta lagi utanaðkomandi
góðæri. Hækkun á fiskafurðum,
góður afli, lækkun á olíuvörum -
og ákvörðun verkalýðshreyfing-
arinnar um að nýta þetta góðæri
til að ná verðbólgunni niður.
Samningur hennar við ríkis-
stjórnina um að genginu skyldi
haldið óbreyttu, þjónustugjöld
hins opinbera lækkuð og fleira í
þeim dúr knúði ríkisstjómina til
aðgerða sem hún hafði ekki sjálf
Iátið sér til hugar koma.
Ég held að nauðsynlegt sé að
halda áfram að tryggja að verð-
bólgan hjaðni. Þá er eðlilegt að
maður spyrji sem svo: Er það að
gerast þessa stundina? Og svarið
er: Verðbólgan stefnir að öllum
líkindum til öfugrar áttar. Það er
líklegt einfaldlega vegna þess að
það er mikill fjárlagahalli og
þensla í peningamálum.
Fjárlagahallinn er upp á tæpa
þrjá milljarða og þá tökum við
ekki tillit til þess að í þinglok var
samþykktur nánast milljarður í
viðbót til að greiða „Hafskips-
halla” Útvegsbankans, átta
hundmð milljónir úr ríkissjóði og
tvöhundruð milljónir úr fisk-
veiðasjóði.
Það blasir skattahækkun við
eftir kosningar. En við getum val-
ið um hvers konar skattahækkun
við viljum.
í grandvallaratriðum era tveir
möguleikar: Við höfum lagt
áherslu á að þær skattaívilnanir
til fyrirtækja sem gerðar hafa ver-
ið í tíð þessarar ríkisstjórnar - og
fróðir menn meta að muni spara
vel reknum fyrirtækjum tvo
milljarða á þessu ári - verði
dregnar til baka. Og þá er ég að
tala um þau fyrirtæki sem skila
hagnaði og hafa burði til að borga
til sameiginlegra þarfa.
Annað atriði sem verður að
taka föstum tökum eru skattsvik-
in. Það verður að stemma stigu
við skattsvikum, bæði vegna þess
að ríkiskassinn þarf á þessum
fjármunum að halda og ekki
síður þar sem enginn getur borg-
að skattinn sinn með glöðu geði,
horfandi á manninn í næsta húsi
sem allt getur, sleppa við skatt-
greiðslur. Þetta svínarí má ekki
viðgangast lengur.
Hin leiðin í skattamálum er sú
sem stjórnarflokkarnir vilja fara.
Ríkisstjórnin hefur lagt fram
framvörp um virðisaukaskatt
sem fela í sér að söluskattur verð-
ur lagður á allt, hvort sem við
tölum um matvöra, sem nú er
undanþegin söluskatti og mundi
hækka um tuttugu prósent ef
framvörpin yrðu að lögum.
Byggingarkostnaður mundi
hækka um meira en tíu prósent.
„Það blasir við skatta-
hækkun eftir kosning-
ar. En viðgetum valið
umhverskonar
skattahækkun við vilj-
um u
Menningarstarfsemi mundi
hækka um tuttugu prósent en hún
er nú í flestum tilfellum undan-
þegin söluskatti.
Það era að vísu uppi tillögur
um að milda þennan virðis-
aukaskatt með barnabótum,
hækkunum á niðurgreiðslum,
með sérstökum byggingarstyrkj-
um og slíkum aðgerðum, en ég
held að reynslan hafi sýnt okkur
að ólíklegt væri að slíkar
greiðslur stæðu mjög lengi. Allra
síst núna þegar tómahljóð er í
ríkiskassanum.
Þetta er stórmál sem við eigum
óuppgert við Alþýðuflokkinn,
sem er hallur undir þessar hug-
myndir, þannig að ekki mundi
stefnan í þessu máli þvælast fyrir
krötum á leið þeirra upp í eina
sæng með íhaldinu.
Eitt af því sem fólkið í landinu
kýs um 25. apríl næst komandi er
þetta: Ætlum við að láta fyrir-
tæki, sem hafa góða afkomu, og
auk þeirra skattsvikarana borga
hallann á ríkissjóði? Eða á al-
menningur að borga þennan
halla með því að greiða meira
fyrir matvöra og aðrar nauðsynj-
ar? Um þetta er kosið. Og eftir
afstöðu sinni til þess arna skiptast
menn til vinstri og hægri.
Fólk uggir ekki að sér vegna
þess að Sjálfstæðisflokkurinn,
Framsóknarmenn og kratar
þegja nú sem fastast yfir því að
eftir kosningar sé meiningin að
hækka nauðsynjavörar um tutt-
ugu prósent. En við skulum
muna að stjórnarflokkarnir
þögðu líka yfir því fyrir síðustu
kosningar að ætlunin væri að
skerða iífskjör fólksins um tutt-
ugu og fimm prósent. Þeir sögðu
aldrei: Við ætlum að taka fjórða
partinn af kaupinu ykkar eftir
kosningar. En þeir gerðu það nú
samt. Hegðunarmunstrið núna er
alveg það sama og fyrir síðustu
kosningar og afleiðingarnar fyrir
lífskjör fólks verða alveg jafn-
hrikalegar.
- „Þjóðarsátt” er hugtak sem
komst í almennt brúk núna seint á
kjörtímabilinu. Þú segir að ríkis-
stjórnin hafi setið ráðalaus þegar
inn á borð til hennar voru lagðar
lausnir á ýmsum málum. Þetta
hefur verið kallað „þjóðarsátt.”
Ef hægri stjórn verður mynduð
eftir kosningar stendur henni þá
slík „þjóðarsátt” til boða?
- Það er rétt að ítreka það að
ríkisstjórnin tók einfaldlega við
því sem að henni var rétt og hún
hefur farið fram með hluta af því.
En hún hefur hins vegar ekki
megnað að búa til þær aðstæður
að öðru leyti að forsendurnar séu
uppfylltar. Þetta kemur meðal
annars fram í því að það er mjög
„ Við skulum muna
að stjórnarflokkarnir
þögðu yfirþví fyrir
síðustu kosningarað
ætlunin væriað
skerða lífskjör fólks-
ins um tuttugu og
fimm prósent.”
mikil óvissa um verðbólguþróun-
ina nú á næstu mánuðum - og enn
meiri óvissa ef við horfum alveg
fram til hausts, þannig að sá hluti
verksins sem ríkisstjórnin átti að
vinna stendur illa.
Það er kannski alltaf vafasamt
að tala um „þjóðarsátt” í sam-
bandi við samskiptin á vinnu-
markaðinum. Kjarasamningar
eru niðurstaða sem næst við
ákveðnar aðstæður út frá ák-
veðnum forsendum, sem bæði
geta verið félagslegar innan
hreyfingarinnar og efnahags-
legar. Niðurstaða kjarasamninga
er aldrei endanlegt réttlæti. í
hverjum samningum kemur að
því að menn ákveða að láta stað-
ar numið, en það er jafnframt
augljóst að í næstu lotu ætla menn
sér að ná lengra. Sættin hverju
sinni gildir aðeins þann tíma sem
samningurinn tiltekur, sé skilyrð-
um hans fullnægt.
Varðandi febrúarsamningana
vora ýmsir í Alþýðubandalaginu
6 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Sunnudagur 5. apríl 1987