Þjóðviljinn - 30.06.1987, Blaðsíða 9

Popplag í G-dúr
Engin leið að hætta
Hvorki sættir né klofningur á miðstjórnarfundiAlþýðubandalagsins um helgina, heldur lokið öðrum áfanga í
endurhæfingarverkinu, vandamálin römmuð inn og stefnan tekin útúrfortíðarsárindum inní framtíðina.
Mildari samrœðutónn en búist var við, ágreiningur um tilvist ágreinings. Forustumál aðallega rœdd annarsstaðar en í
rœðustól
Textinn í sumarsmelli Stuð-
manna - Popplag í G-dúr - á ekki
illa við um miðstjómarfund Al-
þýðubandalagsins í Reykjavík
um helgina: Engin leið að hætta.
Það kemur í ljós að það er eng-
in leið að hætta þeirri hringferð
sem flokkurinn ákvað að leggja í
um sjálfan sig eftir kosningaó-
sigurinn í vor; á þeirri leið táknar
miðstjómarfundurinn annan
áfanga af fjórum og ferðalagið
virðist um það bil hálfnað. í ann-
an stað komust menn almennt að
þeirri niðurstöðu að þrátt fyrir
erfíðleikana væri engin leið að
hætta að vera til sem stjórnmála-
flokkur. Menn virðast fúsir til að
leggja saman í stefnumótunar-
vinnu og ef aðstæður krefjast
þess em menn fúsir til að axla
ábyrgð og vinna að málefnum
flokksins í ríkisstjóm. í þriðja
lagi er ennþá engin leið að hætta -
að rífast, þótt deilur á þessum
fundi hafi verið málefnalegri og
skipulegri en fyrr í sumar. Þeirri
spurningu skal svo ósvarað hér
hvort að lokum fínnst leið til að
hætta átökum á grunni niðurfros-
inna arma, og hvort forystumenn
flokksins finna sér leið til að
hætta í þeim valdastöðum sem
flokksmenn kunna að finna út að
þurfi að skipa uppá nýtt til að
hefja sókn útúr pattstöðunni.
Miðstjórnarfundurinn hófst á
föstudagskvöldið með ræðum
skýrsluhöfundanna sex, nema
hvað Ólafur Ragnar talaði á
laugardagsmorgun, nýkominn
frá Þýskalandi. Eftir þá ræðu
settust niður starfshópar og töl-
uðu, um kjaramál, flokkinn og
samtök launafólks, um flokkinn
og fjölmiðla, aðallega Þjóðvilj-
ann, um flokkinn og stöðu
kvenna, um skipulagsmál flokks-
ins og starfshætti, um stefnuna í
atvinnu- og efnahagsmálum og í
byggðamálum. Síðan var gerð
grein fyrir umræðum í hópunum
og sjónarmiðum frá hverjum
starfshópi komið til „Varma-
landsnefndarinnar" til frekari úr-
vinnslu. Síðari hluta laugardags
og sunnudeginum öllum var síð-
an varið til almennra umræðna.
Nokkuð móður, en ósár
Miðstjórnarmenn sem Þjóð-
viljinn hefur rætt við eru almennt
nokkuð ánægðir með fundinn,
þótt gleðin sé mismikil. Ánægðir
vegna þess annarsvegar að nokk-
uð hafi þokast í áttina, hinsvegar
hreinlega vegna þess að flokkur-
inn komst yfir þennan hjalla
nokkurnveginn heill, ósár, en að
vísu ákaflega móður.
Fyrir fundinn vissu menn varla
við hverju skyldi búast, sérstak-
lega vegna þeirrar berorðu hrein-
skilni sem finna má víðast í
skýrslum þeirra Ásmundar,
Guðrúnar, Kristínar, Ólafs,
Ragnars og Svavars. Sem þau
voru í sumum ræðum skömmuð
fyrir, og nánast harmað að skýrsl-
urnar skyldu skrifaðar, að
minnsta kosti að þær skyldu gerð-
ar opinberar. Þeir voru þó fleiri
sem töldu skýrslurnar spor í átt-
ina og fögnuðu því beinlínis að
umræðan skyldi vera jafn opin og
augljós og raun hefur orðið á,
ekki síst vegna jákvæðs saman-
burðar við Sjálfstæðisflokkinn
sem læsir sínar vandamálaskýrsl-
ur inni.
Raunar er líklegt að tónninn í
skýrslunum, hvort sem hann er
kenndur við berorða hreinskilni
eða stóryrtar skammir, hafi orðið
til þess að miðstjómarfundurinn
var yfirleitt á rólegri nótunum,
þótt stundum hvessti - menn
reyndu að halda sig sæmilega við
málefni, síður einstaka sögulega
atburði eða frammistöðu forustu-
persóna.
Annar áfanginn
Það er snúið að draga eina
heildarályktun af þriggja daga
fundi sem ákvað fyrirfram að
komast ekki að neinni formlegri
niðurstöðu. En það má samt telja
líklegt að miðstjórnarfundinum
um helgina hafi tekist það ætlún-
arverk sitt að verða annar áfangi
á vegferðinni.
Fyrsta dagleiðin er samkvæmt
þessari mynd tíminn frá kosning-
um og að Varmalandsfundinum.
Þá var verkefnið nánast að blása
út, létta á sér eftir vonbrigði og
sárindi, og þetta náði bæði há-
marki og endapunkti með mara-
þonræðuhöldum á Varmalands-
fundinum. Á annarri dagleið var
verkefnið að skilgreina vanda
flokksins, finna ástæður úrslit-
anna og skýra ágreining innan
flokksins. Þetta var gert með
störfum níu manna „Varma-
landsnefndar", sem skipuð er al-
mennum flokksfélögum án þátt-
töku flokksforystu, og með
skýrslugerð sexmenninganna.
Þetta starf hefur skilað því að
nú á að vera sæmilega ljóst um
hvað málin í raun og veru snúast,
hvar ágreiningur liggur, og hvar
menn telja að mistök hafi verið
gerð á síðustu mánuðum og
árum. Á fundinum um helgina
var vísað til Varmalandsnefndar-
innar ályktunartillögu frá Pétri
Þorsteinssyni á Kópaskeri og
Starra í Garði, þarsem almennir
flokksmenn og forystumenn eru
hvattir til að setja punkt aftanvið
umfjöllun sína um fortíðina og
beina sjónum fram á veg.
Við könnumst við það, bæði úr
félagsstarfi, fræðum og vísindum,
og einkalífi, að oft er vandinn
háifur leystur með því að komast
að því hver hann er, með því að
orða hann, festa hann niður á
blað. Miðstjórnarfundurinn um
helgina komst langleiðina að
þessu marki, og fulltrúar þar voru
sæmilega sammála um að næsta
skref væri að takast á við málefn-
in, þriðji áfanginn. Sá fjórði væri
síðan að ná saman um stefnu-
áherslur og forustu á landsfundi í
haust eða vetur.
Það er til dæmis nokkuð ljóst af
skýrslunum og umræðunum að
hin svokölluðu „tengsl við verka-
lýðshreyfinguna“ er eitt þeirra
mála sem flokkurinn þarf að ræða
um áfram, og um að flokkurinn
verði að svara ýmsum grundvall-
arspurningum í kjaramálum. Er
„verkalýðshreyfingin" fyrst og
fremst ASÍ? Hvað er sérhyggja
og hvað félagshyggja hjá sam-
tökum launafólks? Á að styðja
þriggjablokkasamstarf í kjara-
málum (ASÍ-VSÍ-rikið) eða
stuðla að dreifðum samningum?
Kemur forystustarf í samtökum
launafólks í veg fyrir að menn
geti staðið í fremstu röð í flokkn-
um?
Og allir eru sammála um að
halda áfram þeirri vinnu sem haf-
in var á síðasta kjörtímabili í
efnahags- og atvinnumálum,
menn voru á einu máli um að
leggja þrótt í jafnréttisstarf, og
taka á byggðamálum með þeim
hætti að Alþýðubandalagið byði
þar skýran kost.
Fyrir fundinn gerðu fjölmiðlar
ýmsir því skóna, sérstaklega
vegna hvassra kafla í skýrslu
Svavars Gestssonar, að á fundin-
um yrði tekist á um Þjóðviljann.
Það varð ekki, og virtist sæmilega
almenn samstaða um það að
blaðið þyrfti að njóta sjálfstæðis
og móta eigin afstöðu - enda liti
það á sig sem hluta þeirrar hreyf-
ingar sem á sér Alþýðubandalag-
ið að meginkjarna.
Ágreiningur um ágreining
Það má líka segja að það hafi
verið ágreiningur um ágreining-
inn. Sumir, í verkalýðsforystu og
kringum flokksformann, telja að
stefnulegur ágreiningur sé í raun
ekki eins mikill og aðrir, sérstak-
lega í „lýðræðisfylkingunni“, vilji
vera láta. Því er haldið fram,
sagði einn ræðumanna, að flokk-
urinn hafi enga stefnu, og um leið
er því haldið fram að það sé á-
greiningur um stefnuna. Hvernig
getur verið ágreiningur um stefnu
sem ekki er til?
Þeir sem þannig tala segja
einnig að átökin í flokknum snú-
ist meira og minna um persónur,
metnað þeirra og völd, af þessum
rótum spretti síðan málefnaá-
greiningur meira og minna tilbú-
inn. Þessu er svo svarað með því
að flokksfélagar séu persónur,
einstaklingar, sem komist ekki
hjá því að stilla sér í fylkingar-
brjóst í málefnaátökum.
Og hafa hvorirtveggju nokkuð
til síns máls, enda er oftast vant
að sjá í pólitískum átökum hvar
persónunum sleppir og málefnin
taka við, ekki síst í Alþýðubanda-
laginu þegar jafnhliða málefnum
verður oft vart ágreinings um
vinnulag, starfshætti, stíl - sem
allt eru all-persónubundin mál.
Og margir spá því, á ýmsum stöð-
um í flokknum, að ef Alþýðu-
bandalaginu tekst að komast yfir
erfiðleikatímann og ná saman í
frjóu stefnustarfi muni núverandi
skipting í „arma“ riðlast, þarsem
„armarnir" hafi í rauninni enga
eina innbyrðisskoðun um til
dæmis áherslur í vaxtamálum,
lausnir í landbúnaði, æskilegasta
rekstrarform Byggðastofnunar.
En það eru nokkrar vikur pólit-
ísks sjávar í þetta.
Ef það verður nokkurntíma.
Þráttfyrir hóflega bjartsýni
flestra miðstjórnarmanna og for-
ustumanna eftir helgarfundinn á
Hverfisgötu er aðeins hálf leiðin
farin. Flokkurinn klofnaði ekki á
fundinum - og eftir hann eru
menn þokkalega sammála um að
sú hætta sé minni en áður. En það
tókust heldur engar sættir. Og
Starfshópur um flokkinn, verkalýðshreyfinguna og kjaramálin að störfuin. (Myndir: Sig.)

Mfl
44 MÉI LJt
flokksmanna bíður nú erfiðasti
áfanginn fram að næsta mið-
stjómarfundi í lok september, að
„vinna sig útúr vandanum", ná
samstöðu um ákveðin deilumál,
og búa sig undir að meirihlutavilji
skeri úr í þeim deilum sem þessa
stundina eru ekki leysanlegar
öðmvísi.
Formannsmál
Á landsfundi, sem úr þessu
verður varla fyrren á hefðbundn-
um tíma í nóvember, bíður
flokksins síðan síst auðveldara
verk, að velja sér forystu.
Þráttfyrir að allir séu á einu
máli um að taka stefnumál
frammyfir persónur, að svo
miklu leyti sem það er gerlegt, er
áhorfanda á miðstjómarfundi
augljóst að undir niðri spyrja
menn hver annan um forystuna,
fleygja á milli sín nöfnum, meta
skýrslur, ræður og aðra fram-
göngu, meðal annars í Ijósi þess
hvernig einstökum persónum
mundi hæfa formannshlutverk
eða aðrar forustustöður.
Svavar Gestsson hefur enn
ekkert látið uppi um sína afstöðu
í þessum efnum, nema þá skoðun
sína að þeir sem „merktir eru af
innanflokksátökum" eigi að
skipta um vettvang. Hann vill
ekki skýra þessi orð sín nánar, en
fagnar því að varaformaðurinn
skuli hafa tekið undir með sér.
Svavar hefur verið formaður þrjú
kjörtímabil, og til að formaður
sitji fjórða tímabilið þarf sérstaka
samþykkt landsfundar á frávik-
um frá flokkslögum. Á þessari
stundu virðist mörgum athugend-
um ólíklegt að Svavar muni láta
undan þrýstingi um að bjóða sig
fram aftur, þótt ljóst sé að ýmsir
áhrifamenn eigi erfitt með að
hugsa sér flokksframtíð án for-
ustu Svavars.
Þá sýnist Ólafur Ragnar
Grímsson vera mörgum ofarlega
í huga, og Ólafur sjálfur virðist
ekki fráhverfur þessum starfa.
Hinsvegar hefur alltaf verið and-
staða við Ólaf í flokknum, og ým-
isstaðar yrði lagst harkalega gegn
kjöri hans ef það mætti túlka sem
lokasigur „lýðræðis“-fólks gegn
öðrum skoðanahópum.
Staða Ólafs verður að teljast
sterkari en áður að lokinni
skýrslugerð og miðstjórnarfundi.
Hann virðist vera orðinn „papa-
bile“ einsog kaþólikkar segja á
ítölsku um þá kardínála sem telj-
ast verðugir til æðstu metorða í
Vatíkaninu, og það eykur á
möguleika Ólafs nú að þeir aðrir
sem síðan í vor hafa verið nefndir
í tengslum við formennskuna
hafa þokast nokkuð úr þeirri um-
ræðu, ef til vill að undanteknum
Hjörleifi Guttormssyni, sem á
vissan hátt hefur tekið sér stöðu
milli fylkinga, eða fremst í flokks-
miðjunni, - hvernig sem á að
orða það. Hann gagnrýndi á
miðstjórnarfundinum framgöngu
Ólafs Ragnars, Guðrúnar Heiga-
dóttur og sérstaklega Kristínar
Ólafsdóttur, en tók hinsvegar í
megindráttum undir afstöðu
þeirra í verkalýðs- og kjaramál-
um. Og svo má ekki gleyma því
að á fundinum sagðist Guðrún
Helgadóttir reiðubúin að taka að
sér hvert það verk sem flokkur-
inn feldi henni.
Tittlingaskítur
eða politík
En þótt margt sé rætt manna á
milli um næsta formann Alþýðu-
bandalagsins og aðra forustu-
skipan eru þau mál einfaldlega
ekki komin á dagskrána, og
verða varla í brennipunkti fyrren
í haust. Eftir miðstjórnarfundinn
á Hverfisgötunni virðast menn
staðráðnir í að leggja upp í næsta
áfanga, að ræða skipulega
ágreining um stefnu, stfl og
starfshætti, ekki síst á grunnplan-
inu, meðal félaganna. „Við í
miðstjóminni erum ekki flokkur-
inn,“ sagði einn sexmenning-
anna, og lagði áherslu á að
flokksmenn og stuðningsmenn
hefðu rétt á að vera með og fylgj-
ast með.
Og Bertold Brecht sagði á sín-
um tíma að flokkurinn væri ekki
hús með símum - ekki stofnun,
heldur lifandi hreyfing. Það er
einnig ein niðurstaða miðstjóm-
arfundarins að þessi hreyfing er í
fullu fjöri, og ætlar sér ekki að
gera Alþýðubandalagið sjálf-
dautt í stóryrðum fomstumanna.
„Ég mæti ekki hér aftur til að
deila um tittlingaskít,“ sagði Þor-
grímur Starri, sem helst má
flokka til „kommon-sens“-
armsins í flokknum, þess lang-
fjölmennasta: „ég vil að við
tölum um pólitík!“
-m
Þjóðviljinn eða Þjóðviljinn ekki. Ritstjórar og fleira fólk raaða um flokk og fjölmiðla.
Guðrún Helgadóttir kímin undir almennum ræðuhöldum.
Ihugul alvara, - byggðamálin knjfin.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Þrlðjudagur 30. Júní 1987
Þrlðjudagur 30. Júní 1987 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 13