Þjóðviljinn - 16.07.1987, Qupperneq 4

_______________LEIÐARI___________
Umhverfisvemd og þjóðarstolt
Állmikil umræða hefur átt sér stað á síðum
Þjóðviljans um hvalveiðar íslendinga. Margvís-
leg rök með og móti hvalveiðum hafa sést hér í
blaðinu og víðar, því að ýmsir hafa orðið til að
leggja í púkkið. Þátttakendur í rökræðunni eru
að sjálfsögðu misjafnlega rökfimir og hjá
sumum þeirra vottar fyrir þeirri rökleysu að
halda því fram, að íslendingum beri að stunda
áfram hvalveiðar af þjóðernisástæðum.
Þessi röksemdafærsla er einhvern veginn
þannig, að íslendingar eigi að skella skolla-
eyrum við viðskiptahótunum Bandaríkjamanna
vegna hvalveiða. í fyrsta lagi vegna þess að
Bandaríkjamenn séu einlægt að setja sig á
háan hest gagnvart minnimáttar aðilum, og í
öðru lagi vegna þess að Bandaríkjamenn láti
sig ekki muna um að standa að manndrápum í
stórum stíl og eigi þess veana ekki að vera að
skipta sér af hvalveiðum íslendinga eða ann-
arra þjóða; og því sé það undirlægjuháttur að
hlusta á bandarísk rök um hvalfriðun. Auðvitað
er það rétt að sá ofurþungi sem Bandaríkja-
menn leggja á hvalfriðun ber vott um slæma
samvisku þjóðarinnar í umhverfismálum, en
batnandi manni er best að lifa.
Hvalveiðar hafa aldrei verið undirstöðuat-
vinnuvegur á íslandi, og ef menn vilja fara að
blanda þjóðarstolti í þessi mál nægir að benda
á, að þjóðarstolt okkar íslendinga hefur verið
fólgið í því að hafa forustu um friðun fiskistofna
og skynsamlega nýtingu náttúrulegra auðlinda.
Þjóðarstolt okkar er að búa í fögru landi og að
umgangast náttúru þess með virðingu og þakk-
látssemi. Og þjóðarstolt okkr er líka að bjóða
erlenda gesti velkomna til okkar og sýna þeim
óspjallaða náttúru landsins, hreint loft og tært
vatn.
Áhugamenn um hvalveiði eru sumir hverjir
hræddir um að á bakvið þau samtök umhverfis-
verndarmanna, sem nú vilja að hvalveiðum
linni, dyljist eitthvert alþjóðlegt leynifélag
grænmetisæta, sem eigi sér það markmið að
banna íslendingum með tíð og tíma að veiða
þorsk og ýsu og síðan allar aðrar fisktegundir.
Auðvitað er þetta fjarstæða. í umhverfis-
verndarsamtökum er að sjálfsögðu misjafn
sauður í mörgu fé, en hin margvíslegu samtök
eiga það helst sameiginlegt, að þau berjast fyrir
því að opna augu fólks fyrir nauðsyn þess að
mannkynið lifi í friði innbyrðis og í friði við um-
hverfi sitt. Friðarmál eru nauðsynlegur þáttur í
umhverfismálunum, og í þeim málaflokki er
margt sem við þurfum að taka til athugunar.
Hvalveiðarnar eru orðnar svartur blettur á
mannorði okkar í umhverfismálum. Bandaríska
herstöðin og dugleysi okkar í baráttunni gegn
kjarnorkuvopnum er líka blettur á mannorði
okkar. Skeytingarleysi okkar um uppblástur á
stórum landsvæðum og tómlæti varðandi land-
græðslu er okkur til vansa. Umgengni um landið
er mjög ábótavant, bæði koma þar til fjórhjól og
torfæruleikföng ýmiss konar, og eins hirðulaus
umgengni ferðamanna, sem hættir til að
gleyma því, að hvert sem þeir fara um landið eru
þeir staddir heima hjá sér og eiga því að sýna
sömu snyrtimennsku og þeir gera á heimilum
sínum.
í þéttbýliskjörnum landsins er umgengnin
misjöfn. Sumsstaðar er erfitt að skilja, hvernig
íbúarnir virðast hafa gert um það þegjandi sam-
komulag að breyta bæjarfélaginu sínu í allsherj-
ar öskuhauga. Annars staðar er umgengnin
betri, en alls staðar væri hægt að benda á
eitthvað sem betur mætti fara og hæglega væri
hægt að lagfæra með samstilltu átaki án mikils
tilkostnaðar.
Kostnaðarsamara átak þarf þó að gera í land-
græðslu. Nauðsynlegt er að snúa við þeirri þró-
un að fyrir hverja tvo hektara lands sem græddir
eru upp, breytist þrír í eyðimörk.
Sauðkindinni hefur löngum verið kennt um
mestalla þá landeyðingu sem orðið hefur, en á
síðasta áratug hefur beitarálag þó minnkað um
ein 20%, þegar þess er gætt að 1977-78 var
sauðfjárstofninn um 900.000 fjár en er nú
670.000.
Hrossin hafa líka verið talin sökudólgar í
þessu máli, en á undanförnum árum hefur þeim
fjölgað nokkuð. En þá er þess að gæta, að nú
tíðkast það í ríkari mæli en nokkru sinni fyrr að
hross séu höfð á gjöf, auk þess sem vetrarbeit
sauðfjár og hrossa er nú hverfandi lítil miðað við
það sem áður var.
Ef blanda á þjóðarstolti íslendinga inn í um-
ræðu um umhverfismál er hyggilegast að þjóð-
arstoltið felist í því að vera í fararbroddi með því
fólki sem komið ertil meðvitundar í þeim málum
- í stað þess að standa á því fastar en fótunum,
að það sé sáluhjálparatriði fyrir þjóðina að gera
sig að viðundri í augum umheimsins vegna vís-
indalegs áhuga á að drepa hvali.
- Þráinn
nú skyldugir að verja
55% ráðstöfunarfjár
til kaupa á skulda-
bréfum Húsnæðisstofn-
unar ríkisins, sem
endurlánar féð til
húsbyggenda. Margir
hafa látið í Ijósi
efasemdir um að þetta
fyrirkomuiag sé lands-
hlutanum hagstsett. Hér
fylgir á eftir lausleg
úttekt sem blaðið lét
gera til að svara þeirri
spumingu.
Yfir 50 millj. gegnum
3 sjóði
Afar erfill er að áætla
hversu mikið fí hefur farið
suður í gegnum nýja húsnæðis-
lánakerfið. Auðvell reyndisl
að komast að þvi hve miklu
llfeyrissjóðirnir þrir. sem
stjórnað er úr kjördxminu,
vörðu lil skuldabrffakaupa,
en erfiðleikarnir hefjasi þegar
lekið er að fásl við þá sjóði
sem höfuðslöðvar hafa i
Reykjavik.
Ufeyríssjóður verkamanna á
Jóhönnu-
væntingar
Það er þreytulegur svipur á
nýju ríkisstjórninni og almenn-
ingur hefur ekki tekið henni með
neinum fögnuði. Þó er sennilega
óhætt að fullyrða að við störf eins
ráðherrans eru bundnar nokkrar
vonir í stórum hópi, - menn
vænta sér nokkurs af Jóhönnu
Sigurðardóttur í stóli félagsmála-
ráðherra.
Jóhanna hefur þótt vinna vel á
þingi, hún hefur verið ötull máls-
vari félagshyggju, og hún var á
liðnu kjörtímabili meðal fremstu
talsmanna stjórnarandstöðu-
flokkanna í húsnæðismálum, sem
henni gefast nú tækifæri til að
laga að sínu höfði. Að vísu innan
þeirra marka sem hægrimengað-
ur þríflokkurinn setur henni.
Efasemdir um
nýja kerfið
Allt frá því nýja húsnæðis-
kerfið var tekið upp hafa heyrst
ýmsar efasemdir um gagnsemi
þess og virkan, grunnhugsun og
framkvæmd. Enda getur nýja
kerfið varia verið annað en skrít-
ið, komið á að frumkvæði
alþýðusamtakanna, en verið
mótað og framkvæmt af hægris-
innaðri helmingaskiptastjórn.
Þessi tvíkynja uppruni hefur svo
einnig gert að verkum að það hef-
ur gætt óeðlilegrar viðkvæmni
fyrir allri gagnrýni á húsnæðism-
ál, af hvaða tæi sem er.
Landsbyggðin
Margir hafa talið þann einn af
helstu göllum nýja kerfisins að
það dragi fé til Reykjavíkur úr
KUPPTOO
lífeyrissjóðunum á landsbyggð-
inni, og fjármunir landsbyggðar-
manna í sjóðunum nýtist því
landshlutunum enn verr en áður.
Fréttablaðið Feykir, sem kemur
út á Sauðárkróki og er útbreitt
um allt Norðurland vestra, reynir
að kafa oní þetta mál í fyrsta júlí-
tölublaðinu.
Feykir segir að sjóðirnir þrír
sem starfa innan kjördæmisins
hafi á síðasta ári keypt skuldabréf
af Húsnæðisstofnun fyrir rúmar
50 milljónir. Sumir viðmælenda
blaðsins telja að Húsnæðisstofn-
un fái annað eins frá Norðurlandi
vestra gegnum sjóði með höfuð-
stöðvar í Reykjavík, - lífeyris-
sjóðum SÍS, verslunarmanna,
bænda, ríkisins osfrv., - en um
það eru upplýsingar ekki til, — á
fæstum sjóðanna hafa menn haft
fyrir því að skipta aðföngum eftir
kjördæmum.
40 milljónir
suður?
Lánsloforð Húsnæðisstofnun-
ar á þessu ári til Norðurlands
vestra eru uppá 86 milljónir, en af
79 umsækjendum ætla 23 að fjár-
festa utan kjördæmisins. Feykir
áætlar að fjármagn sem skilar sér
til húsbygginga eða -kaupa í kjör-
dæminu sé milli 60 og 70
milljónir, sennilega nær 60. Þessi
takmarkaða könnun bendir því
til þess að íbúar Norðurlands ve-
stra hafi á síðasta ári lánað Hús-
næðisstofnun stóran skammt af
lífeyrisfé sínu til uppbyggingar í
öðrum kjördæmum, aðallega á
höfuðborgarsvæðinu, vísast sjö
stafa tölu, jafnvel um 40
milljónir.
„Hroðalegt slys“
Ummæli forystumanna á
Norðurlandi vestra um þessa
virkan húsnæðiskerfisins hljóta
að verða Jóhönnu ráðherra
nokkurt umhugsunarefni.
„Hroðalegt slys,“ segir Hilmar
Kristjánsson á Blönduósi. „Við
erum að vinna á móti okkur sjálf-
um,“ segir Ingólfur Guðnason á
Hvammstanga: „Núverandi kerfi
veldur aukinni spennu á höfuð-
borgarsvæðinu, sem leiðir til
aukinna flutninga þangað, sem
aftur leiðir til að minna er byggt
úti á landi, sem stefnir enn meira
fjármagni suður í gegnum hús-
næðiskerfið.“
Flókið mál
Allir Feykisviðmælendur vilja
snúa af þessari braut, en þeir gera
sér grein fyrir að á brattan er að
sækja, því að á nokkurn hátt
endurspeglar þetta húsnæðis-
klandur annan landsbyggðar-
vanda. Björg Jónsdóttir á
Sauðárkróki og Ingólfur á
Hvammstanga segja málið flókið
og erfitt viðfangs, til dæmis óvíst
að allir landsbyggðarsjóðirnir
hafi sömu hagsmuni og samstaða
þeirra því ekki gefið mál.
Haukur Sigurðsson á Blöndu-
ósi talar um breytt hugarfar, fólki
verði að geta treyst því að pening-
ar sem það festi út á landi haldi
verðgildi sínu. „Ef sveitarstjórn-
um tækist að ná upp dampi og
koma á stöðugri uppbyggingu
myndi fólk smám saman fara að
þora að koma út á land, ekki ein-
ungis til að vinna heldur einnig til
að setjast að og fjárfesta í hús-
næði. Það þarf sumsé að sprengja
upp núverandi vítahring og skapa
aðstæður til að hvað hjálpi öðru í
uppbyggingarþróun. “
Ef saumastofa
fer á hausinn...
Haukur leggur enn orð í belg:
Það ástand sé algerlega óviðun-
andi - og á við fleira en lífeyris-
sjóði og húsnæðismál - að fé safn-
ist af öllu landinu á einn stað og sé
síðan dreift út aftur. Nauðsynlegt
sé að einstök sveitarfélög hafi
sjálf yfirráð yfir eigin fjármun-
um. Og hljóma hér enn einu sinni
kröfur um heimastjórn og hérað-
svöld.
Feykir segir að sennilega sé
„stærsti ókostur þessa kerfis sá
hvernig það stýrir peningum. Ef
korka kemst í atvinnulíf einhvers
staðar, ef saumastofa fer á haus-
inn eða togari strandar, og minna
er byggt í plássinu af þeim
SKORIÐ
sökum, sogast fjármagn burt af
staðnum einmitt þegar bærinn
þarf mest á því að halda til að rífa
sig upp úr kreppunni.“
Leigulausnin
Feykisúttektin gefur á ýmsan
hátt ágæta sýn í vanda lands-
byggðarinnar, sem samsetning
nýju stjórnarinnar lofar ekki
góðu á næstunni.
Og að lokum Feykisgreinar-
innar er „ekki síður í gamni en
alvöru" bent á leið til að bæta úr
hvorutveggju í senn, leigukreppu
syðra og tilgangslitlu fjárstreymi
úr héraðinu.
„Húsaleigumarkaðurinn í
Reykjavík er að stórum hluta
borinn uppi af landsbyggðarfólki
sem stundar nám í höfuðborginni
eða vinnur þar yfir vetrarmánuð-
ina,“ segir Feykir. „Ef það fjár-
magn sem nú rennur suður í
gegnum húsnæðiskerfið væri not-
að til að byggja húsnæði í Reykja-
vík, í eigu hinna ýmsu lands-
byggðarlífeyrissjóða eða sam-
taka þeirra, ættu að komast upp
nokkrar sæmilegar blokkir á
fáum árum. Það húsnæði mætti
svo nota til að leigja landsbyggð-
arfólki á sanngjörnu verði. Við
þetta ynnist tvennt: Það fjármagn
sem landsbyggðarfólk greiðir nú í
húsaleigu nýtist annaðhvort líf-
eyrissjóðunum eða vetursetu-
fólkinu sjálfu, vegna lægri húsa-
leigu. Hitt yrði þó mun stærra í
sniðum, að verðhrun yrði á húsa-
leigumarkaðnum reykvíska.
Fasteignamarkaðurinn mundi að
öllum líkindum fylgja á eftir og
þar með væri búið að leysa hús-
næðisvandann.“
Kannski ekki alveg svona ein-
falt, en ekki útí hött að þeir
Feykismenn geri Jóhönnu að
heiðursáskrifanda hjá sér. -m
þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritotjórar: Ámi Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: GarðarGuðjónsson, Guðmundur RúnarHeiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjörnsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristín Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson
(íþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita-og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlltatelknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjórl: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýalngastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Unnur Agústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símvarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbrei ðsl u- og afgreiðslustjóri: Hörður Oddf ríðarson.
Afgrelöslo: Bára Sigurðardóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ölafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, síml 681333.
Auglýaingar: Sfðumúla 6, sfmar 681331 og 681310.
Umbrotog setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 55 kr.
Holgarblöö: 60kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 550 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 16. júlí 1987