Þjóðviljinn - 27.08.1987, Side 8

Sigurður Erlingsson, upprennandi leiðsögumaður og söngstjóri, á bökkum Hluti hópsins á áningarstað í drögum inn af Kiðagili.
Svartár. ____________
Sumarferð AB Norðurlandi eystra
Hátíð í Bárðardal
Dagana 7.-9. ágúst sl. héldu
Alþýðubandalagsmenn á Norð-
urlandi cystra sína árlegu sumar-
samkomu. Að þessu sinni var
mótið haldið í Bárðardal og var
vist á ágætis tjaldstæði við barna-
skólann. I húsnæði barnaskólans
reka nokkrar vaskar konur úr
dalnum sumarhótelið Kiðagil og
nutu mótsgestir góðs af nálægð-
inni við hótelið. Starfsfólki þess
eru hér með færðar bestu þakkir
fyrir greiðvikni og hjálpsemi.
Mótsgestir söfnuðust saman á
föstudagskvöld og voru menn að
tínast saman fram í rökkurhúm
ágústnæturinnar. Veður var
þungbúið en þurrt að mestu og
vindur hægur.
Á laugardagsmorgni vöknuðu
menn upp við þokuslæðing á
fjöllum og fáeina regndropa. Um
kl. 10.30 mætti rúta frá Birni Sig-
urðssyni á Húsavík og var síðan
haldið á Sprengisand. Á Bólstað
var komið við og bættist þar í
hópinn Héðinn Höskuldsson
bóndi sem tekið hafði að sér far-
arstjórn og leiðsögn yfir daginn.
Héðinn reyndist ekki aðeins
kunnugur öllum staðarháttum
svo sem vænta mátti, heldur einn-
ig margfróður um menn og mál-
efni, lt'f og starf í Bárðardal og
eyðibyggðum inn af dalnum.
Auk Héðins var Erlingur Sigurð-
arson atkvæðamikill við leiðsögn
og fræðslu. Fleiri lögðu hönd á
plóginn, svo sem Líney Helga-
dóttir skólastjóri á Raufarhöfn
sem greindi án vafninga flestar
þær plöntur sem urðu á vegi
hópsins í ferðinni og fræddi menn
um náttúrur þeirra.
1 ferðinni var komið við hjá
Aldeyjarfossi, horft yfir ísólfs-
vatn af góðum stað. Áð var í
Kiðagilsdrögum að sjálfsögðu
stoppað við fjórðungsvatn og
víðar og ekki létt ferðinni fyrr en í
Jökuldal eða Nýjadal og urðu á
þeim slóðum gagnmerkar um-
ræður um örnefni og nafngiftir.
Úr Jökuldal var haldið með
litlum viðkomum til baka og
komið á mótsstað á skikkan-
legum kvöldmatartíma.
Veðrið var þungbúið framanaf
og ský á fjöllum en létti til er á
daginn leið og var sólskin og hið
fegursta veður er komið var í
Jökuldal og eftir það.
Síðan leið kvöldið við matseld,
leiki og söng sem var undir
traustri stjórn Björns Vals sem
kom gagngert á staðinn til að
stjórna þeim málum. Var mál
manna að dagur þessi, laugarda-
gurinn 8. ágúst hefði heppnast
með afbrigðum vel og gengu
menn þreyttir en ánægðir til
náða.
Sunnudagurinn rann upp
bjartur og fagur og gaf þá að líta
Bárðardalinn í enn nýju ljósi bað-
aðan morgunsól. Undir hádegi
var farið í hópferð uppúr Bárðar-
dal að austan og komið við hjá
Ullarfossi og víðar. Lengst var
staðið við á háásnum norðan
Svartárkots og dáðst að útsýninu
sem óvíða mun fegurra af einni
heimreið.
Upp úr hádegi tóku svo flestir
saman föggur sínar og tygjuðu sig
tíl heimferðar.
Voru menn almennt hinir
ánægðustu með ferðina og sam-
Líney Helgadóttir og Guðmundur
Lúðvíksson frá Raufarhöfn tylla sér á
steina á Sprengisandi og urðu
væntanlega tvisvar fegin.
Páll Hlöðversson formaður kjördæmisráðs t.v. og Héðinn Höskuldsson bóndi og leiðsögumaður t.h. Myndin er tekin í Jökuldal og sér
í hornið á einum skálanum.
mála um að Bárðardalur og
Öræfin þar suður af hefðu uppá
margt að bjóða til að skoða,
fræðast um og njóta. Kæmi ekki á
óvart þó einhverjir mótsgesta
legðu fljótlega leið sína aftur í
Bárðardal.
Að lokum skulu þakkir ítrek-
aðar til stúlknanna á Hótel Kið-
agili, til Héðins bónda á Bólstað
og allra annarra sem lögðu hönd
á plóginn og áttu sinn þátt í að
gera sumarhátíðina að þessu
sinni að „vel heppnaðri uppá-
komu“ eins og þær hafa reyndar
alltaf verið.
Blaðafulltrúi kjördæmisráðs
Rétfurinn til að semja
og brjóta alþjóðalög
í allri umræðunni um hval-
veiðar fslendinga að undanförnu
hefur Halldór Ásgrímsson sjáv-
arútvegsráðherra og erindrekar
hans sífellt talað um rétt íslend-
inga til hvalveiða. Hvaða rétt
eiginlega? Er þessum mönnum
alvara í að hunsa öll loforð og
alþjóðasamninga sem íslending-
ar hafa gefið og staðfest marg-
sinnis varðandi verndun hvaldýr-
anna í höfunum? Að ekki sé nú
minnst á sjálfan Hafréttarsátt-
mála Sameinuðu þjóðanna varð-
andi þetta alvarlega mál.
Vorum upphafsmenn
Hafréttarsáttmála SÞ
Svo kaldhæðnislegt sem það nú
annars er, þá voru íslendingar ein
þeirra þjóða sem voru upphafs-
menn að Hafréttarsáttmála Sam-
einuðu þjóðanna á sínum tíma.
Það var fyrst árið 1967 þegar 30
þjóðir hófu undirbúning að stofn-
un sáttmálans með störfum sín-
um í hinni svokölluðu Hafsbotns-
nefnd Sameinuðu þjóðanna, sem
síðar þróaðist í Hafréttarráð-
stefnu S.Þ. Afrakstur allrar
þeirrar vinnu varð síðan Hafrétt-
arsáttmáli S.Þ., sem langflest ríki
heims voru og eru aðilar að. ís-
land var síðan eitt þeirra ríkja
sem fyrst urðu til að staðfesta og
fullgilda sáttmálann fyrir hönd
þjóðar sinnar.
Gleymum því ekki heldur að
Hafréttarsamningur þessi hefur
umfram alla aðra samninga
tryggt íslandi háan lífsstfl með
ótvíræðum ákvæðum sínum um
einkarétt okkar til fiskveiða í
efnahagslögsögu okkar.
Það tók þjóðir heims meira en
áratug að semja þennan gríðar-
lega flókna lagabálk um notkun,
nýtingu og verndun heimshaf-
anna. Samning, sem er langum-
fangsmesti sáttmáli sem þjóðir
jarðar hafa gert með sér fyrr og
síðar.
Varðandi takmarkalausan
„rétt íslendinga til hvalveiða” eru
því hér allstórir hnökrar á, sem
betur fer. Saga okkar í gegnum
tíðina í umgengni okkar við
landið og fiskistofnana er hreint
ekki til fyrirmyndar. Greinar 64,
65 og 120 ásamt 1. viðauka í Haf-
réttarsáttmálanum kveða skýrt á
um nýtingu hvala og ákvarðanir
og rétt allra ríkja jarðar í því
flókna máli.
Skyldur aðildarríkjanna
gagnvart hvölum
Hafréttarsáttmálinn segir það
berum orðum að fiskistofnar við
strendur ríkja séu eign viðkom-
andi ríkja en þó með tveimur
undantekningum. Geti ríkin ráð-
stafað þeim að eigin vild innan
vissra takmarkana þó, fyrir utan
þessar tvær undantekningar.
Undantekningar eru:
1) Fiskistofnar sem flakka á milli
ríkja og efnahagslögsagna
tveggja eða fleiri ríkja.
2) Miklir flökkustofnar, þ.á m.
hvalir. (64., 65. og 120. greinar
og I. viðauki Hafrsm. S.Þ.)
Það fer líka ekki framhjá
neinum manni sem les Hafrétt-
arsáttmálann að alls staðar blasir,
beint og óbeint, við sá andi sátt-
málans að hvalirnir í höfunum
séu eign alls mannkyns en ekki
aðeins þess strandríkis sem hval-
irnir dvelja við þá og þá stundina.
Því er síðan við þetta að bæta
að skv. sáttmálanum skuldbinda
öll ríki sig til að stuðla að verndun
hvalanna í höfunum. En ekki
bara sum eins og virðist mega
skilja á Halldóri ráðherra og
legátum hans. Og þar að auki
erum við líka búin að lýsa því yfir
að við munum taka þátt í alþjóð-
asamstarfi um verndun hvalanna.
(64. grein Hafrsm. S.Þ.). Svo ég
veit ekki hvað þessar klassísku og
núorðið árvissu úrsagnarhótanir
íslands úr Alþjóðahvalveiði-
ráðinu eiga að þýða.
Tökum dæmi úr 64. grein Haf-
réttarsáttmálans um „miklar far-
tegundir”:
„Strandríkið og önnur ríki sem
ríkisborgarar frá veiða á svæðinu
hinar miklu fartegundir sem tald-
ar eru upp í I. viðauka, skulu
starfa saman, beint eða á vett-
vangi viðeigandi alþjóðastofn-
ana, með það í huga að tryggja
verndun og stuðla að því að náð
verði markmiðinu um bestu nýt-
ingu þessara tegunda á öllu svæð-
inu, bæði í sérefnahagslögsög-
unni og utan hennar ...”
Og úr 65. grein Hafréttarsátt-
málans um „sjávarspendýr”:
„... Ríki skulu starfa saman
með verndun sjávarspendýra í
huga og skulu, hvað hvali snertir,
einkum starfa á vettvangi við-
eigandi alþjóðastofnana að
verndun og stjórnun þeirra og
rannsóknum á þeim”.
„Réttur okkar”
Hvað eru menn síðan að tala
um að veiða hvali óheft, eða eins
og það hét á máli íslenska sjávar-
útvegsráðherrans á fundi Alþjóð-
ahvalveiðiráðsins í Bournemouth
í júní sl.: „að halda áfram að nýta
hvali innan efnahagslögsögu ís-
lands” hvað sem hver segði?
Ráðherrann bætti við að ísland
væri að íhuga að segja sig úr Al-
þjóðahvalveiðiráðinu - atriði
sem er orðið eitt af föstum dag-
skráratriðum ársfunda ráðsins -
og stuðla að stofnun nýrra sam-
taka hvalveiðiríkja (þ.e.a.s. vís-
indahvalveiðiríkja) til höfuðs Al-
þjóðhvalveiðiráðinu.
Til hvers eru menn eiginlega að
skrifa undir samninga á samninga
ofan á alþjóðavettvangi ef þeir
ætla síðan að.fara fram með valdi
og veiðivopnum með alla sínu ítr-
ustu hagsmuni gegn öllu og öllum
í hvert sinn sem eigin gróði
skarast við einhvern samninginn?
Er ekki miklu hreinlegra að
ganga hreint fram fyrir skjöldu og
lofa engum neinu? Taka hér upp
ómengaða suður-afríska utan-
ríkisstefnu og gefa öllu alþjóða-
samstarfi langt nef? Það væri að
minnsta kosti miklu heiðarlegra
en að standa í þessum feluleik og
hóta öllu illu gangist ekki allir við
vægast sagt hæpinni túlkun fs-
lendinga á mörgum þeim alþjóð-
asamningum sem í gildi eru.
Lögleysa, siðleysi og
heimsvaldastefna
Eða hvernig halda menn að
samskipti ríkja jarðar væru færu
öll ríki svona frjálslega með túlk-
anir samninga sinna eins og ís-
land gerir í þessu máli? Þetta er
bæði siðleysi og lögleysa á háu
stigi, hvernig sem á það er annars
litið. Og líklega ekki síður angi af
heimsvaldastefnu líka þótt færri
geri sér grein fyrir þeirri hlið
málsins. Hvalirnir eru ekki
einkaeign íslendinga, þótt flestir
íslendingar tali oft þannig. - Það
er svo aftur annað mál, en enginn
getur „átt” né „á” hvalina auðvit-
að nema þeir sjálfir.
Magnús H. Skarphéðinsson
fyrrverandi vagnstjóri SVR
Gullgrafarar
á hafsbotni
Ævintýralöngun, gróðafíkn og út-
smoginfjárfesting - allt blandast þetta
saman í kappsamri leit að sokknum
skipum sem nú fer víða fram
Það er nú í tísku að grafa gull úr
sjó, og einn hvatinn á þá iðju er sú
staðreynd að fyrir tveim árum
fundu menn flakið af frægasta
slysaskipi sögunnar, Titanic.
Frá því í lok mánaðarins sem
leið hefur franskur leiðangur
unnið að því að klófesta sitthvað
verðmætt og minnisvert úr flaki
þessa lúxusskips, sem nú liggur á
3800 metra dýpi. Leitarmenn
hafa til umráða djúpbát með
þriggja manna áhöfn, Nautile,
sem þegar á fýrsta degi krækti í
fyrstu gripina - disk, bolla og silf-
urskál með merki útgerðarfyrir-
tækis Titanic, White Star- ásamt
vínflösku fullri. En náttúrlega
vonar þessi dýri leiðangur fyrst
og sfðast að hann finni fjárhirslur
skipsins, en þar grunar menn að
fullt sé með gull og eðalsteina.
Margir leita
Það er ekki nýtt að menn vilji
leita að fornum fjársjóðum í jörð
og á hafsbotni. Margir sem slíkt
hafa reynt hafa fyrst og síðast ver-
ið taldir skrýtnir menn, en á síð-
astliðnum árum er þessi iðja orð-
in að útsmoginni fjárfestingu.
Fjársterkir aðilar láta reikna út
fundarlíkur og telja einatt að það
sé góð ráðstöfun á áhættufé að
leggja peninga í að leita að
flökum löngu sokkinna skipa.
Margir leitarflokkar eru nú að
störfum. Um 80 km frá strönd
Massachusettes er t.d. verið að
leita að skipinu Republic sem
sökk þar árið 1909. Um borð í því
er gull það sem Frakkar höfðu
slegið hjá bönkum í New York
handa Nikulási Rússakeisara.
í East River í sjálfri New York
leita kafarar að leifunum af enska
herskipinu Hussar, sem sökk þar
árið 1780 meðan á stóð sjálfstæð-
isbaráttu Bandaríkjanna. Um
borð var gull handa breska hern-
um og vona menn að hægt sé að
hafa ca 570 miljónir dollara upp
úr því krafsinu.
Hundrað kflómetrum fyrir
Flakið af Titanic og djúpbáturinn franski, Nautile
austan strönd Florida er verið að
leita að spænsku skipi sem sökk
árið 1656, Nuestra Senora de la
Maravilla, en leitarmenn telja að
þar hafi farið eiti mesta gullskip
allra tíma. Margir aðrir leiðangr-
ar eru reyndar í gangi við strend-
ur, rif og eyjar Karíbahafsins, þar
sem spænsk skip, hlaðin silfri,
smarögðum og gulli, fórust
unnvörpum á stórveldisdögum
Spánar. Eina slíka galeiðu fann
Mel Fisher, fyrrum hænsna-
bóndi, eftir tuttugu ára leit. Fish-
er þessi taldi sig geta reiknað það
nokkurnveginn út hvar skipið
Nuestra Senora de Atocha væri
að finna, en menn töldu hann
ruglaðan. Ekki síst eftir að hann
hélt áfram sinni þrjósku eftir að
sonur hans og tengdadóttir druk-
knuðu við köfun í einum leiðang-
rinum.
En árið 1985 fann hann svo
skipið, sannkallaða gull- og silf-
umámu á hafsbotni, og hefur
þegar komið á land góðmálmum
úr því fyrir um það bil 200 miljón-
ir dollara. Og telur sig eiga annað
eins eftir.
Þessi saga - og ýmsar aðrar -
hefur svo mjög kveikt í fjárfest-
ingarspekúlöntum. Þeim mun
frekar sem árangur er mjög hag-
stæður þeim sem em í feluleik við
skattakerfin. Það má afskrifa
kostnað og tap og á þau verðmæti
sem finnast er lagður aðeins 20 %
skattur í Bandaríkjunum.
áb tók saman
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. ágúst 1987
Fimmtudagur 27. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9