Þjóðviljinn - 02.09.1987, Blaðsíða 4

LEHÐARI
Sinnuleysi lækna og atvinnurekenda
Vinnuslys eru illu heilli ótrúlega tíð á íslandi,
og miklu útbreiddari en flesta órar fyrir.
Samkvæmt lögum um öryggi á vinnustað ber
að tilkynna vinnuslys til lögreglustjóra og Vinnu-
eftirlits ríkisins, eins fljótt og kostur er. Orðrétt er
svofelldum orðum farið um þessa skyldu at-
vinnurekandans: „Komi fyrir eitrun eða slys á
vinnustað, skal atvinnurekandi eðafulltrúi hans
á vinnustað tilkynna það lögreglustjóra og Vinn-
ueftirliti ríkisins svo fljótt sem unnt er og eigi
síðar en innan sólarhrings“.
Þessi lög brjóta hins vegar atvinnurekendur
hver um annan þveran, einsog þær alltof fáu
kannanir sem á þessu hafa verið gerðar, bera
órækt vitni um.
Árið 1982 bárust þannig ekki nema 253 til-
kynningar til Vinnueftirlitsins um vinnuslys. Á
pappírnum lítur því ástandið næsta vel út, - 253
slys á ári er ótrúlega lág tala miðað við þær
tugþúsundir sem lifa af sölu vinnuafls síns.
Enda er þessi tala hreint rugl. Hana er ekkert
að marka. Það sannast glögglega þegar hin
253 vinnuslys, sem atvinnurekendur tilkynntu
1982, eru borin saman við skýrslur Slysa-
varðstofunnar í Reykjavík. En forráðamenn
hennar hafa af stakri natni skráð um árabil or-
sakir þeirra slysa, sem þar koma til meðferðar.
Á því svæði sem Slysavarðstofan þjónar eru um
60 þúsund starfandi einstaklingar og þar eru
samtals unnin um 50 þúsund ársverk.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 2. september 1987
Á þessu svæði skráir Slysavarðstofan árlega
um 6-6,5 þúsund slys, sem eiga sér stað við
vinnunna. Með öðrum orðum: að meðaltali
verður að minnsta kosti rúmlega eitt vinnuslys
árlega í sérhverjum tíu manna hópi á þessu
svæði. Atvinnurekendur tilkynntu hins vegar til
Vinnueftirlitsins ekki nema um rösklega 250
slys á ári.
Þetta skýrir betur en flest annað, hvernig at-
vinnurekendur þverbrjóta lög og reglur um til-
kynningaskyldu vegna vinnuslysa.
Læknar sinna engu betur þeirri upplýsinga-
skyldu sem lög leggja þeim á herðar. í lögunum
er þó kveðið upp úr með ábyrgð þeirra: „Læknir,
sem kemst að því eða fær grun um, að einstak-
lingar eða hópar manna hafi orðið fyrir skað-
legum verkunum vegna vinnu sinnar skal tafar-
laust tilkynna það Vinnueftirliti ríkisins."
En, ef frá eru taldar tilkynningar um heyrnar-
tap vegna vinnu, þá tilkynntu læknar árið 1982
ekki nema um 40 tilfelli af meintum atvinnusjúk-
dómum.
Þessi tala er vitaskuld víðs fjarri hinu sanna.
Það kom berlega fram í vandaðri skýrslu, sem
Vinnuverndarhópurinn.svokallaði vann, og birt
var 1984 á vegum Verkamannsambands ís-
lands.
Könnunin var gerð á meðal fiskvinnslufólks.
Niðurstöðurnar sýndu, að fólk í fiskvinnu, eink-
um þeir sem unnu í ákvæðisvinnu, þjáðust af
margs konar sjúkdómum, sem mátti rekja beint
til vinnunnar.
Þannig kom fram, að þriðjungur kvenna í fisk-
vinnu hafði neyðst til að leita sér lækninga
vegna vöðvabólgu. Niðurstaða læknanna var
sú, að fimmtungur fiskvinnslukvenna þjáist af
vöðvabólgu, sem stafar af vinnunni.
Frekari eftirgrennslan á meðal kvenna í fisk-
vinnslu af hálfu Vinnuverndarhópsins leiddi í
Ijós, að helmingur þeirra kvenna, sem leitar til
læknis, þjáist af sjúkdómi, sem læknarnir sjálfir
telja orsakaða af vinnunni.
Þessari niðurstöðu koma læknarnir hins veg-
ar alls ekki á framfæri til Vinnueftirlitsins, einsog
lögin fyrirskipa. Þeir vanrækja fullkomlega lög-
bundna tilkynningaskyldu sína.
Þessi sameiginlega vanræksla atvinnurek-
enda og lækna hefur miklu alvarlegri afleiðingar
í för með sér en sést fljótt á litið. Hún felur
vandann. Umfang hans kemur ekki upp á yfir-
borðið. Raunveruleg tíðni atvinnusjúkdóma og
vinnuslysa liggur því gleymd og grafin í skýrsl-
um læknanna og fyrirtækjanna. Og fyrir bragðið
verður miklu erfiðara um vik að höggva að rót-
um vandans, - menn gera sér einfaldlega ekki
grein fyrir hversu hrikalega stór hann er.
Læknar og atvinnurekendur bera mikla
ábyrgð á þessu ástandi, - og tímabært að
verkalýðshreyfingin skeri upp herör gegn
sinnuleysi þeirra. ^
KUPPT OG SKORIÐ
Bannað að
tala móðurmálið
Á mánudagskvöldið sýndi
sjónvarpið ágæta mynd frá Wal-
es, Æskuminningar skóladrengs.
Hún minnti á það, sem ekki er of
oft gert, að vel er hægt að búa til
ágætt sjónvarpsefni með hó-
gværri aðferð, án þess að fors-
krúfa mannlífið með æsilegum
atvikum og langsóttum flækjum.
Og í Ieiðinni fengum við að heyra
velsku, eina keltneska málið sem
enn í dag er með sæmilegu lífi -
þ.e.a.s. er notað í byggðum sem
daglegt mál af hundruðum þús-
unda manna - sem fer þó fækk-
andi.
Myndin gerist að verulegu leyti
í skólastofu. Gaman væri að vita
hvort margir hefðu tekið eftir því
hve alvarlegir hlutir voru að ger-
ast einmitt í þeim salarkynnum í
Wales ekki alls fyrir löngu - allt
bendir til þess að endurminning-
arnar um þann elskulega skóla-
tossa og hetju hinna kúguðu,
Villa Sex, séu frá því á fjórða ára-
tug þessarar aldar. Alvaríegir
hlutir, segi ég: það kemur fram
hvað eftir annað að barnaskólinn
er til þess að ala börnin upp í
ensku, það er sú tunga sem þau
eiga að tileinka sér, annars kom-
ast þau ekkert áfram í heiminum,
segir skólastjórinn. Og til að reka
á eftir þessu er börnunum bannað
að tala móðurmál sitt í skólanum
og í frímínútum og liggur refsing
við ef upp kemst. Annað mál er
svo það, að einn kennarinn svík-
ur lit, talar við börnin velsku þeg-
ar hann á að vera að kenna þeim
að stafsetja rétt ensk orð - og
skiptir svo um tungumál snarlega
þegar skólastjóraófétið rekur inn
nefið.
Líklega halda menn að slíkar
aðferðir hafi einkum verið stund-
aðar af einræðisherrum af ýmsum
lit. Fólk hefur ekki áttað sig á því,
að virðulegar lýðræðisþjóðir,
sem svo vilja heita, hafa verið að
fremja „menningarleg þjóðar-
morð“ á smærri þjóðum hér í ná-
munda við okkur allt fram á okk-
ar dag. Nefnum skoska gelísku,
velskuna og bretónsku í Frakk-
landi.
Svo er allt
um seinan
Og mættu menn þá segja enn
og aftur: það var mikið lán í óláni
að það skyldu vera Danir sem hér
fóru með yfirvald en ekki stærri
þjóð og vissari um að eigin tunga
væri hin sanna boðleið
heimsmenningarínnar.
Sem betur fer hefur á seinni
árum verið gert sitthvað til að
bæta lífsskilyrði velsku og nokk-
urra annarra minnihlutamála í
Evrópu. Og sjónvarpsmyndin á
mánudagskvöldið var einmitt
gott dæmi um það. En hitt er svo
lakara að oftar en ekki er það
svo, að samviskubit yfirvalda og
virkur áhugi minnihlutamanna
vaknar ekki að ráði fyrr en allt er
orðið um seinan. Ekki fyrr en það
ástand hefur skapast, að þeim
sem mæla t.d. baskamál eða
velsku hefur fækkað verulega,
ekki fyrr en allir sem tala minni-
hlutamálið eru í raun orðnir jafn-
vígir á tvær tungur. Þegar það
sem síðast var nefnt hefur gerst er
voðinn vís, fullkomið hrun smá-
þjóðamáls tiltölulega skammt
undan.
Við íslendingar erum að sönnu
betur settir en flestar smáþjóðir
aðrar í þessum efnum ; bæir urðu
hér ekki danskir nema að nokkru
leyti og þá skamma stund. Við
kenndum á íslensku alla hluti.
Við erum langt frá öðrum þjóð-
um. En við megum aldrei vera of
vissir í okkar sök - og eitt af því
sem getur orðið okkur hættulegt
er einmitt það að menn telji sjálf-
sagt að allir sé tvítyngdir, mæltir á
íslensku og ensku.
Rennur blóð
eftðr slóð
Uppsláttur í Tímanum eftir
helgina: „Skorinn á háls, rúður
brotnar og tennur úr“. Og undir
fyrirsögninni var rætt um þúsund-
ir ölvaðra unglinga sem voru full-
ir í bænum af því skólar eru að
byrja, rétt eins og þeir eru, sagði
Tíminn, fullir þegar skólar hætta
á vorin. Og við gætum sjálfsagt
spunnið nokkra aulafyndni um
málsmeðferð og vítahring þess
skólakerfis sem hvorki má byrja
eða hætta starfi án þess að allt fari
í mask og mél. Ef ekki væri dapur-
leg alvara á ferðum: hnífsstung-
ur, manndráp.
Ritstjóri Tímans, Indriði G.
Þorsteinsson, fer í pistli í sama
blaði að leita að orsökum ofbeld-
isverka og nefnir m.a. þessa hér:
„inni á heimilum eru haldin sýni-
morð í sjónvarpi svo til á hverju
kvöldi þar sem börn alast upp við
þá tilfinningu að ekkert mál sé að
stinga menn hnífum." Hér er
komið að umræðu sem víða
skýtur sér niður og nú síðast í
Bretlandi eftir að dagfarsprúður
ungur maður breskur skaut 16
manns til bana ekki alls fyrir
löngu: spurt er hvaða áhrif það
hefur á fólk að ofbeldi og morð
verða ofur hvunndagsleg vegna
sífelldra endurtekninga í sjón-
varpsmyndum af ýmsu tagi.
Menn verða ekki á eitt sáttir
um þetta, enda verður það seint
sannað að tiltekin bíómynd til
dæmis kveiki hugmynd að glæp í
kolli tiltekins manns - þótt slík
dæmi hafi verið rakin. Og vitan- •
lega verða menn ekki illvirkjar á
því einu að horfa á ofbeldisverk í
sjónvarpi - þar kemur fleira til.
En hvað sem þeim fyrirvörum
Iíður: það væri mjög undarlegt ef
það hefði ekki mikil áhrif á upp-
vaxandi kynslóð hve sjálfsögð
og auðveld ofbeldisverk eru á dag-
skrá kvöldsins, að ekki sé talað
um framboð myndbandaleiga.
Það stóð í Morgunblaðinu að
nú ætluðu Bretar að herða á eftir-
liti með sjónvarpsefni. Og þá
munu menn rísa upp galvaskir og
mótmæla, ekki í nafni tjáningar-
frelsis listamanna, heldur munu
þeir væla yfir því að nú eigi að
„hafa vit fyrir fólki,“ ganga á
„það sem fólk vill sjá.“
Sú afsökun og réttlæting er
mikið notuð um þessar mundir,
og ekki síst hér heima. Og þá
alltaf í sama tilgangi: að skera
heldur utan af þeim mannsbrag
sem á okkur er, þrátt fyrir allt.
Gáum að þessu. ÁB
þlÓÐV ILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphóðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Garðar Guðjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjörnsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristín Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson
(fþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karisson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkaiestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlitsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifatofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýslngastjóri: Siaríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Unnur Agústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símvarsla: HannaÓlafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiðslu-og afgrelðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, OlafurBjörnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýaingar: Síðumúla 6, aímar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 55 kr.
Holgarblöð: 60kr.
Áakriftarverð á mánuði: 550 kr.