Þjóðviljinn - 09.10.1987, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 09.10.1987, Blaðsíða 9
HEIMURINN HEIMURINN Dounreay og geislamengunin Síðbúið svar til Páls Theódórssonar eðlisfrœðings Páli Theódórssyni eðlisfræð- ingi virðist af einhverjum ors- ökum uppsigað við það sem við Þjóðviljamenn höfum að segja um umhverfismál, einsog lesend- ur hafa ekki farið varhluta af. Hann hefur áður birt grein til að lýsa óánægju sinni með stefnu blaðsins í hvalveiðimálinu, og nú fyrir skömmu birti hann athuga- semdir við grein sem ég hafði áður skrifað um kjarnorkuverið í Dounreay á Skotlandi. Honum fannst ekki allt í greininni byggt á traustum rökum og sendi mér því smákveðju. Nú er það í sjálfu sér ánægju- efni, þegar gott fólk getur leiðrétt það sem í asa blaðamannsins kann að vera ekki nógu ná- kvæmt. Grein Páls var mér þó ekki mikið ánægjuefni að því leytinu. Hún var nefnilega sjálf fráleitt byggð á nægilega traustum rök- um, og á köflum beinlínis vill- andi. Ef ég vissi ekki betur, þá hefði ég jafnvel freistast til að halda að Páll hefði skrifað hana í einhverju ólundarkasti. Dæmi um vægast sagt vafa- saman málflutning eðlisfræðing- sins er til að mynda þegar hann fjallar um þau orð mín að geisla- virki úrgangurinn frá Dounreay verinu eyðist ekki nema á þús- undum ára. Þetta verður honum tilefni til að koma með ásökun, sem mér finnst illt að sitja undir. Hún felst í eftirfarandi staðhæ- fingu Páls: “Fullyrðingin um að geislavirkni úrgangsins eyðist ekki nema á þúsundum ára er mjög villandi.“ 24 þúsund ára helmingunartími Þennan málflutning á ég bágt með að sætta mig við frá hendi vísindamanns einsog Páll er. Mér nægir að vísa í rannsóknir dr. R.F. Wheaton (Edinburgh Radi- ation Consultants - Specialists in Environmental Radioactivity Surveys) á úrganginum frá Do- unreay verinu. Samkvæmt þeim er í honum að finna þrjár geisla- virkar samsætur af Úraníum. Ein þeirra er Úraníum-239. Það er staðreynd, sem vísindamenn deila ekki um, að helmingunar- tími Úraníum-239 eru 24 þúsund ár. Hvað í ósköpunum getur þá réttlætt þá fullyrðingu Páls Theó- dórssonar, að það sé “mjög vill- andi“ að halda því fram að það taki þúsundir ára fyrir úrganginn að eyðast í náttúrunni? Fullyrðingu vísindamannsins um þetta hlýtur því að mega snúa upp á hann sjálfan og kalla “mjög villandi". í annan stað kveður Páll al- rangt, að geislavirki úrgangurinn fari “rakleiðis norður um Skot- land upp að fslandi...“ Ég skal Það getur vel verið að eðlis- fræðingurinn Páll Theódórsson uni glaður við sitt og veigri sér ekki við að halda því fram að hætta af mengun frá Dounreay sé lítil. Hann er kjarkmaður. Ég er það ekki. Ég tel að hættan sé ekki viðunandi, - ekki heldur fyrir okkur íslendinga eina. Páll Theódórsson telur, að ís- lensku hafsvæði stafi “margfalt meiri ógn“ af kjarnorkuknúnum kafbátum með kjarnorku- sprengjur, sem séu á stöðugu sveimi kringum landið, heldur en losun geislavirkra efna frá kjarn- orkuverum til hafs. Þetta er í sjálfu sér rétt. En þarmeð er á engan hátt hægt að fallast á, að íslendingar leyfi erlendum þjóð- um átölulaust að menga íslensk hafsvæði. Við hljótum að andæfa hvorutveggja. Þessi orð Páls gefa hins vegar tilefni til að ætláV að honum sé ekki fylliíega kunnugt hvers kon- ar 'framleiðsla muni fara fram í Dounréay verinu. Þar mun plút- óníum, hráefni í kjarnorku- sprengjur, verða framleitt úr not- uðu kjarnorkueldsneyti frá kjarnorkuverum annars staðar í Evrópu. Það er engin trygging fyrir því, að þessar þjóðir muni ekki nýta sinn skerf af plútóníum- inu til framleiðslu kjarnavopna. Þvert á móti, yfirlýsingar Jean Thiry, fransks hershöfðingja sem er sérstakur ráðgjafi franskra stjórnvalda í málefnum kjarn- orkunýtingar, auk yfirlýsinga úr franska þinginu, gefa sérstakt ti- lefni til að ætla að Frakkar að minnsta kosti hyggist nýta plút- óníum úr verksmiðjunni þann veg. fúslega gangast við því, að hér hefði vitaskuld mátt orða hlutina miklu ítarlegar. Ég hefði ef til vill fremur átt að að segja, að hluti af úrganginum frá Dounreay færi með straumum norður um Shet- land og nálægar eyjar, sem liggja austur af Dounreay verinu. Hluti bærist jafnframt með straumum austurmeð norðurodda Skot- lands, og út í Norðursjó. Þaðan norður í átt að Noregsströndum, síðan í átt að Grænlandi og áfram austureftir fyrir norðan ísland og loks áleiðis til Færeyja. Án efa hefði það verið ná- kvæmar. En ég var ekki að skrifa vísindaritgerð um hátterni norð- lægra hafstrauma. Ég var einfald- lega að koma á framfæri til al- mennra lesenda Þjóðviljans þeirri vitneskju, að hluti úrgangs- ins frá Dounreay verinu lendir um síðir inn á íslenskum hafsvæð- um. Um þá staðreynd verður ekki deilt. Páll staðfestir það sjálfur í grein sinni. Hvort straumarnir fari áður um Norðursjó, Noregsstrendur eða eitthvað annað finnst mér ekki skipta meginmáli enda er ég að skrifa fyrir lesendur á íslandi. Sjálfum finnst mér hér furðu langt seilst til ásteytings hjá Páli. En hann hefur vafalaust sínar ástæður. Dounreay kjarnorkuverið á norðurodda Skotlands. Mengunarhættan Síðar í grein sinni segir Páll: “í hreinsistöðinni í Dounreay verð- ur unnið með vatnslausnir við til- tölulega lágt hitastig og á næsta hefðbundinn hátt. Hætta af mengun frá slíkri stöð er því lítil.“ í framhaldinu bætir Páll við, að rétt sé að “fylgjast með þeirri mengun sem þaðan kemur og vinna af alefli að því að henni sé vel haldið innan skaðleysis- rnarka." Nú er ég viss um að eðlis- fræðingurinn Páll veit miklu meira en ritstjórinn Össur um hvernig nýting kjarnorku fer fram með “hefðbundnum hætti“. En svo vill til, að ég er líka líf- eðlisfræðingur. Og sem lífeðlis- fræðingur get ég ekki fallist á beitingu hugtaka á borð við “skaðleysismörk“ þegar rætt er um kjarnorku og geislamengun. Notkun hugtaka á borð við “skaðleysismörk“ felur sjálfkrafa í sér að til sé eitthvert stig geislamengunar, sem hægt er að skilgreina sem skaðlaust. Hvers konar geislun er skaðlaus? - Mér þætti fróðleikur í því ef Páll eða aðrir góðir menn gætu fært mér órækar sannanir fyrir einhverju sem má kalla “skaðleysismörk" geislamengunar. Mér er nefnilega ekki kunnugt úm að óhrekjanlegar sannanir fyrir tilvist þessa skaðleysisstigs séu nokkurs stáðar til. Á meðan má deila um vísindalega réttlæt- ingu þess að beita hugtakinu “skaðleysismörk". Enda eru þau fyrst og fremst hugsmíð kjarn- orkuiðnaðarins, sem þarf á slík- um hugtökum að halda til að rétt- læta tilveru sfna. Til skýringar má geta þess, að á síðustu árum hefur æ meiri at- hygli beinst að svokallaðri lág- geislun (background radiation), - geislun af mjög lágu stigi. Dr. Alice Stewart, vísindamaður sem starfar að rannsóknum á krabba- meini við Birmingham Univers- ity Cancer Epidemiology Rese- arch Unit hefur látið svo um mælt, að “lággeislun sé mjög mikilvæg orsök krabbameina í börnum, ef til vill eina orsökin... og sé svo, þá mun allt sem eykur á lággeislunina óhjákvæmilega auka tíðni barnakrabbameina, sem og erfðagalla.41 Það er auðvitað alveg ljóst, að losun geislavirks úrgangs eykur þessa lággeislun, hversu mikið eða lítið sem menn vilja gera úr svokölluðum “skaðleysismörk- um“. Einnig hér norðurfrá, ekki síst með tilliti til langlífis sumra hinna geislavirku efna. Frá siðf- ræðilegu sjónarmiði ætti það eitt að nægja til að menn berjist af móð gegn stækkun Dounreay versins. Eða, svo vitnað sé í orð dr. Robin Russels-Jones, sem er sérfræðingur í krabbameinssjúk- dómum barna við þrjá spítala í Lundúnum: “...allar tillögur sem geta leitt til aukinnar losunar geislavirkra efna frá Dounreay kjarnorkuver- inu ber að skoða sem læknis- fræðilega vanrækslu (medically negligent).“ Meðal annars af þessu hafna ég hugtakinu „skaðleysismörk" þegar menn fjalla um geisla- mengun og kjarnorku. Að því leytinu er djúpur ágreiningur með mér og Páli. Sömuleiðis finnst mér fráleitt að tala um að hætta á mengun sé lítil frá stöðvum á borð við Do- unreay. Gleymir ekki Páll þeim möguleika sem felst í slysi? Hvað gerist verði slys í kjarnorkuveri á borð við Dounreay? Hafa menn gleymt Tsjernóbyl? Three Mile Island? „Næstum-slys“ Tii upplýsingar má geta þess, að árið 1984 urðu 194 óhöpp í Dounreay verinu, þar af átta sem talin voru alvarlegs eðlis. Á árun- um 1976 - 1984 urðu samtals 1262 slys, þar af 41 sem teljast alvar- leg. Þjóöviljann vantar dugmikið sölufólk til starfa. Vinnutími erákvöldinogum helgar. Góö laun fyrir duglegt fólk. Hafiö samband viö Hörð í síma 681333. þlÓÐVILJIHN Næststærsta sjónvarpssam- steypa í Bretlandi, ITV, upplýsti á síðasta ári, að í apríl 1985 hefði legið við að í Dounreay hefði orð- ið “mesta slys í sögu bresks kjarn- orkuiðnaðar“. Samkvæmt stöð- inni söfnuðust saman 25 kíló af plútóníumi í vinnslurás, og við borð lá að kjarnorkusprenging yrði. Það er í sjálfu sér eigingjarnt sjónarmið að ætla að velta vöng- um yfir áhrifum slíks slyss fyrir Össur Skarphéðinsson skrifar. íslendinga, þegar ljóst er að aðr- ar þjóðir færu mun ver út úr slík- um atburði. En það er ljóst, að þó engin skjót hætta myndi skapast hér við land vegna flutnings efna með hafstraumum, þá gætu loft- straumar borið hingað á stuttum tíma skaðlegt magn geislavirkra efna. „Sömuleiðis finnstmér fráleittað tala um að hœtta á mengun sé lítil frá stöðvum á borð við Dounreay. Gleymir ekki Páll þeim möguleika sem felst í slysi? Hafa menn gleymt Tsjérnóbyl? Three Mile Island?u Dounreay verið getur því vel orðið uppspretta hráefnisins í kjarnorkusprengjurnar sem Páll Theódórsson vill að menn berjist fremur gegn. Með hliðsjón af hans eigin rökum ættu því að vera margfaldar ástæður til að berjast gegn stækkun. versins. Vísindaleg nákvæmni? Það er ævinlega jákvætt þegar góðir menn koma með grundaðar ábendingar. Að þessu leyti varð ég fyrir verulegum vonbrigðum með grein flokksbróður míns. Ég fæ ekki betur séð, en það sé hann en ekki ég, sem á köflum fari með “mjög villandi" staðhæfingar og skorti „traustari" rök. Það má raunar tína til fleiri smærri dæmi úr grein Páls, sem bera merki um leiðinlega efnis- lega ónákvæmni. Þanríig ræðir hann óhikað um kjarnorkuverið í Windscale „á vesturströnd Skot- lands“. Þetta er helst merkilegt fyrir þá sök, að áður en Páll flutti Windscale verið til Skotlands var það staðsett í Englandi! Útaf fyrir sig skiptir svona óná- kvæmni í grein eðlisfræðingsins litlu máli. En óneitanlega er það nokkuð skondið, að maður sem sest niður til að skrifa heila grein um ónákvæmni annarr^ skuli ekki kanna sannleiksgildi staðhæfinga sinna betur en svo, að með einu pennastriki tekst honum að flytja heilt kjarnorku- ver á milli landa. Hvað segja landfræðingar um það? Össur Skarphéðinsson 8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. október 1987 ástudagur 9. október 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9 Háir vextir Grunnvextir á Kjörbók eru nú 24% á ár/ og leggjast þeir við höfuðstól tvisvar á ár/. Ef innstæða, eða hluti hennar, hefur legið óhreyfð í 16 mánuði hækka vextir í 25,4% og í 26% eftir 24 mánuði. Þrepahækkun þessi er afturvirk, hámarks ársávöxtun er því allt að 27,7% án verðtryggingar. Verðtrygging Á 3ja mánaða fresti er ávöxtun Kjörbókarinnar borin saman við ávöxtun 6 mánaða bundinna verðtryggðra reikninga. Reynist ávöxtun verðtryggðu reikninganna hærri ergreidd uppbót á Kjörbókina sem því nemur. Örugg og óbundin Þráttfyrirháa vexti og verðtryggingu er innstæða Kjörbókar alltaf laus. Vaxtaleiðrétting við úttekt er 0,8%, en reiknastþó ekkiafvöxtum tveggja síðustu vaxtatímabila. Kjörbókin er bæði einfalt og öruggt sparnaðarform. Landsbanki íslands Banki allra landsmanna

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.