Þjóðviljinn - 27.10.1987, Qupperneq 8

ÞAK YFIR
HÖFUÐIÐ
Átta almannasamtök efndu til fjölmennrar ráð-
stefnu á Hótel Sögu sl. föstudag, þar sem rætt var um
húsnæðismál og félagslega húsnæðisstefnu.
Samtökin sem efndu til ráðstefnunnar voru Ör-
yrkjabandalag íslands, Sjálfsbjörg-Landssamband
fatlaðra, Landssamtökin Þroskahjálp, Samtök aldr-
aðra, Stúdentaráð Háskóla Islands, Bandalag ís-
lenskra sórskólanema, Leigjendasamtökin og Bú-
seti.
Innan vébanda þessara samtaka eru 30-40 þús-
und manns.
Jóhanna Sigurðardóttir, félagsmálaráðherra,
ávarpaði ráðstefnuna og kom fram í ávarpi hennar að
hún myndi skoða fraumvarpsdrög þessara samtaka
að félagsíbúðasjóði auk þess sem hún taldi eðlilegt
að fulltrúar þessara samtaka yröu í nefnd þeirri sem á
að setja á stofn, til úttektar á félagslega hluta hús-
næðismálanna.
Þá fluttu fulltrúar þessara samtaka erindi en eftir
hádegi voru pallborðsumræður sem fulltrúar
stjórnmálaflokkanna og Alþýðusambandsins tóku
þátt í.
Ráðstefna um félagslegar íbúðir
Frá pallborðsumræðum ráðstefnunnar. Ásmundur Hilmarsson, ASÍ, bergsson, Leigjendasamtökin, Júlíus Sólnes, Borgaraflokki, Geir H.
Arnþór Helgason, ÖryrkjabandalagL,, Steingrímur J. Sigfússo'n Al- Haarde, Sjálfstæðisflokki, Guðmundur G. Þórarinsson, Framsóknar-
þýðubandalagi, Kristín Ástgeirsdóttir, Kvennalista, Magnús Magnús- fl°kki og Ómar Geirsson, Stúdentaráði. Mynd Sig.
son, Alþýðuflokki, Önundur Björnsson, umræðustjóri, Sigurjón Þor-
Frumvarp um
félagsíbúðasjóð
Á ráðstefnunni Þak yfir höfuð-
ið, sem átta almannasamtök
héldu í lok síðustu viku um hús-
næðismál og félagslega
húsnæðisstefnu, voru kynnt drög
að frumvarpi um félagsíbúðasjóð
sem á að taka við af Byggingar-
sjóði verkamanna.
Markmið þessara laga er að
stuðla að jafnrétti í húsnæðismál-
um, einkum þeirra þjóðféiags-
hópa, sem erfitt eiga uppdráttar á
almennum húsnæðismarkaði.
Einnig er tilgangurinn sá að auka
valfrelsi í húsnæðismálum, þann-
ig að leigjendum og eigendum
íbúðarhúsnæðis er gert jafn hátt
undir höfði. í þriðja lagi eiga lög-
Frumvarpsdrög átta almannasamtaka
in að auka jafnræði milli byggðar-
laga og landshluta í húsnæðismál-
um, þannig að unnt verði að
draga sem mest úr neikvæðum
áhrifum markaðssveiflna fyrir
búsetujafnvægi í landinu.
Lögin gera ráð fyrir því að
Byggingarsjóður verkamanna
breytist í félagsíbúðasjóð, sem
starfar í tengslum við Húsnæðis-
málastofnun ríkisins, sem félags-
íbúðadeild stofnunarinnar, en
málefni sjóðsins heyra undir fél-
agsmálaráðuneytið. Sjóðnum er
ætlað að starfa við hlið hins al-
menna íbúðalánakerfis, að fram-
gangi félagslegra jafnréttismark-
miða í húsnæðismálum.
Á vegum sjóðsins á að fara
fram áætlanagerð um virka upp-
byggingu félagslegs húsnæðis í
öllum landshlutum, sem byggir á
fyrirliggjandi rannsóknamiður-
stöðum um þörf einstakra
sveitarfélaga og almannasamtaka
fyrir leiguíbúðir og aðrar félags-
legar íbúðir.
Fjármögnun félagsíbúðasjóðs
er ætlað að vera mun öflugri en
nú er, þar sem lögfest verði að
þriðjungi af andvirði skulda-
bréfasölu lífeyrissjóðanna til hús-
byggingarsjóðanna renni til fél-
agsíbúðasjóðsins. Þetta þýddi að
innstreymi frá lífeyrissjóðunum í
félagsíbúðasjóð á næsta ári yrði
rúmlega 2 milljarðar króna og að
útlánageta sjóðsins yrði þá um 3
milljarðar í stað 1,2 milljarða í ár.
Á vegum félagsíbúðasjóðs
verða sex sérstakir lánaflokkar:
1: Lán til verkamannabústaða
og/eða kaupleiguíbúða.
2: Lán til leiguíbúða sveitarfé-
laga.
3: Lán til leigu- eða hlutar-
eignaríbúða í eigu húsnæðissam-
vinnufélaga.
4: Lán til námsmannahúsnæð-
is.
5: Lán til leigu- eða hlutar-
eignaríbúða fatlaðra.
6: Lán til leigu- eða hlutar-
eignaríbúða aldraðra.
Til leiguíbúða sveitarfélaga og
til íbúða fyrir námsmenn, fatl-
aðra og aldraðra er gert ráð fyrir
60 ára lánstíma á 2% vöxtum,
sem hefur í för með sér svipaða
greiðslubyrði og nú er af lánum til
kaupa á verkamannabústöðum.
Lánakjör verkamannabústaða,
kaupleiguíbúða og íbúða í eigu
húsnæðissamvinnufélaga yrðu 50
ára ián með 2,5% vöxtum.
Lánshlutfall til leiguíbúða yrði
ætíð 100%, til hlutareignaríbúða
fatlaðra 95% og allt að 90% til
hlutareignaríbúða húsnæðissam-
vinnufélaga og samtaka aldraðra.
Sjóðsstjórn skipa sjö menn
kjörnir af alþingi auk jafnmargra
varamanna. Alþingi kýs einnig
tvo endurskoðendur og tvo til
vara. Félagsmálaráðherra skipar
formann og varaformann sjóð-
stjórnar. Þá skipar ráðherra einn-
ig sérstakt samstarfsráð, er vera
skal stjórn félagsíbúðasjóðs til
ráðuneytis um starfsemi og rekst-
ur sjóðsins. í samstarfsráðinu
eiga sæti fulltrúar hagsmunaaðila
á sviði félagslegra íbúðabygg-
inga.
-Sáf
-V ^
EG A MER DRAUM
Við fæðumst öll á aðeins einn
veg
ogerekki alltafsagt
aðtækifærin séu þau sömu
og svo útílífiðerlagt.
En það er ekki rétt því ekki allir
eru með sömu kjör
þar er eitthvað sem af lagast
eitthvað sem brestur
eitthvað sem tefurför.
f því svokallaða velferðar-
þjóðfélagi sem við lifum í þurfa
allir að eiga jafnan rétt á því að
búa við þau kjör sem þeir kjósa.
Það er réttur hvers manns að eiga
sér heimili og geta skapað sér þau
tækifæri að þeir geti haft þau
þannig að vel megi við una. En
tækifæri fólks eru ekki þau sömu
til að skapa sér þessar aðstæður.
Það gefur sér enginn heilsuna
sjálfur og það metur sjálfsagt
enginn sem vert er hve dýrmætt
það er að hafa góð heilsu og geta
að mestu leyti skapað sér sjálfur
það líf sem hann helst kýs að lifa.
Þú getur líka haft góða heilsu,
hafa aflað þér góðrar menntunar
og lífið blasir við, en á einni ör-
skottstundu getur allt breyst og
þú stendur frammi fýrir bláköld-
um veruleika um að slys hafi gert
það að verkum að öllum framtíð-
arvonum er kollvarpað og leggja
verður lífsmynstrið upp að nýju
við svo breyttar aðstæður að fýrri
áform virðast aðeins vera gleymd
og gömul ævintýri. Og svo geta
sjúkdómar herjað á alla - sjúk-
dómar sem hægt og hægt breyta
lífsvenjum og öllu því sem áður
þótti sjálfsagt og eðlilegt að gera.
Og þá verður að byrja á „að
rísla sér við að raða brotunum
saman” og verður það mörgum
ofviða.
Og svo má ekki gleyma því að
við fæðumst ekki öll með sömu
tækifærin í lífínu. Við erum ekki
öll eins þegar við fæðumst þó við
fæðumst öll á einn og sama veg.
Þeir eru svo margir sem frá upp-
hafi þurfa að bera byrðar ein-
hvers konar fötlunar.
En allt þetta sem ég hef talið
upp breytir ekki þeirri staðreynd
að lífíð heldur áfram og þessir
einstaklingar þurfa að koma sér
fyrir í þjóðlífinu á sem bestan hátt
og eins og þeir, sem gæfan hefur
brosað við alla tíð.
Og þar þurfa allir að leggja
hönd á plóginn og hjálpast að við
að vinna úr málunum hvar í stétt
eða stöðu sem þeir standa. Sem
betur fer erum við ekki svo fjöl-
menn þjóð að við vitum ekki
svona nokkurn veginn um líðan
meðbræðra okkar, a.m.k. ef við
viljum leiða hugann að því. Ég
vona að það verði aldrei að þjóð-
in í heild láti sig ekki skipta neinu
máli hvernig þeim vegnar, sem
fengu ekki alveg sömu tækifærin í
lífínu.
Biðlistar lengjast
Fyrir fjórum árum hélt Ör-
yrkjabandalag íslands ráðstefnu
um húsnæðismál og þá ræddi ég
einnig um húsnæðisþörf og hús-
næðisvanda fatlaðra. Hann var
mikill þá og það sorglega er að í
raun og veru hefur það ekki
breyst nándar nógu mikið til
batnaðar. Og þó hefur svo ótal
margt jákvætt gerst á þessum
fjórum árum.
En samt lengjast biðlistarnir og
alltaf eru óleyst mörg vandamál
og sums staðar allt að því neyð.
Við höfum gengið langan veg
frá því að Samband íslenskra
berklasjúklinga hóf að kanna að-
stöðu sinna skjólstæðinga í hús-
næðismálum, frá því að Oryrkja-
bandalagið ræddi fyrst um hugs-
anlega möguleika á að koma upp
gistiheimili fyrir öryrkja, frá því
að Blindrafélagið ákvað að leysa
mál síns fólks, frá því að Sjálfs-
björg leitaði uppi sína félaga víðs
vegar á sjúkrahúsum og jafnvel
elliheimilinu og frá því styrkt-
arfélag vangefinna stofnaði sitt
fyrsta sambýli. f eigu þessara
samtaka er að mestu leyti það
húsnæði sem öryrkjum stendur til
boða í dag.
Það hefur gerst svo margt á
svona síðustu 20 árum sem allt
hefur miðað að því að reyna að
leysa vanda þeirra sem halloka
hafa farið í lífinu og það eru ekki
síst samtök öryrkjanna sjálfra
sem gengið hafa vasklega fram í
því að bæta kjörin.
En það verður að segjast eins
og er að þó mikið sé byggt af
húsnæði þá fjölgar úrræðunum
fyrir þennan þjóðfélagshóp lítið
sem ekkert. Og það verður að
segjast eins og er að það félags-
lega húsnæði sem framboð hefur
verið á síðustu árin, sem er í raun
sorglega lítið, hefur ekki komið
þessum hópum til góða að neinu
rnarki.
Að sjálfsögðu er ég kunnugust
því sem er að gerast hér á Stór-
Reykjavíkursvæðinu og það get
ég sagt með sanni að sá leigu-
markaður sem hér er rekinn er
ekki upp á marga fiska.
Sjálfsmennsku-
puðarar
Við íslendingar erum miklir
sjálfsmennskupuðarar. Við puð-
um frá unga aldri við að eignast
okkar eigið húsnæði og um það er
auðvitað allt gott að segja. En
það byggir vitanlega hver handa
sjálfum sér en ekki til þess að
leigja öðrum. Þeir sem eiga samt
íbúðir í útleigu eru margir hverjir
ekki færir um að axla þá ábyrgð
sem fylgir því að leigja öðru fólki
húsnæði. Þetta þykja kannski
stór orð, en þetta er nú samt
sannleikur, sem mér finnst blasa
við af þeim viðtölum sem ég á við
það fólk sem kemur og sest á móti
mér og tjáir mér vandræði sín.
Það er segin saga að ótal margir
öryrkjar sem leigja á ágætum
stöðum í bæ og borg og búa
jafnvel við þokkalega húsaleigu,
verða að víkja um leið og annað
hvort eigandinn þarf að nota það
sjálfur, eða ég tala nú ekki um, ef
eigandi er gamalmenni sem safn-
ast til feðra sinna. Þá er húsnæði
yfirleitt tafarlaust selt og viðkom-
andi verður að víkja. Eg veit að
það tíðkast ekki að selja leigjend-
ur með húsnæði en samt furða ég
mig oft á því að það skuli yfirleitt
aldrei gerast að góður, reglu-
samur leigjandi fylgi með í
kaupunum - ég vona að þið mis-
skiljið mig ekki. Ég veit einnig
fleiri en eitt dæmi um að þar sem
öryrki hefur búið með öldruðu
foreldri, sem síðan hefur látist -
þá vilja systkini ólm selja hús-
næðið og eru þá ekki alltaf tilbúin
til að hjálpa þessu systkini sínu að
fá þak yfir höfuðið. Því miður er
náungakærleikurinn oft víðs
fjarri þegar peningar eru annars
vegar.
Þrautaganga á
leigumarkaði
Og svo hefst þrautaganga ör-
yrkjans að reyna að útvega sér
nýtt húsnæði á þeim leigumark-
aði, ef leigumarkaður skyldi kall-
ast, þar sem frumskógalögmálið
gildir. Hvernig á manneskja með
28 þúsund krónur á mánuði að
vera samkeppnisfær um húsnæði
sem undantekningarlaust er leigt
hæstbjóðanda - hvernig á hún að
geta keppt við þá sem draga upp
veskið sitt og borga umyrðalaust
hálft til eitt ár fyrirfram þó leigan
sé svo há að hún sé nánast mán-
aðartekjur öryrkjans. Það er
sjálfsagt ekkert óeðlilegt að
húsnæði þurfi að standa undir
sér, að það þurfi að vera hægt að
greiða afborgair og vexti af lán-
um sem tekin voru til þess að
koma upp nefndu húsnæði, en í
mörgum tilfellum er verið að
nota sér neyð annarra vegna þess
að eldra húsnæði er leigt alveg
jafndýrt og það nýrra. Nú er ég
ekki að segja að það séu ekki til
sanngjarnir leigusalar en ég held
eiginlega að þeim fari fækkandi.
Það þarf sterk bein til þess að
þola þá pressu sem fylgir því að
vera boðið stórfé fyrir húsnæði
sem jafnvel er tæplega boðlegt
fólki.
Og svo er óorðheldni allt of al-
geng. Til mín kom maður sem var
að fá loforð fyrir húsnæði - það
átti bara eftir að ganga frá samn-
ingum - kvöldið áður en það átti
að gerast hringir leigusali og segir
að því miður geti viðmælandi
minn ekki fengið húsnæðið - það
kom annar og bauð miklu hærri
leigu.
Eg veit að t.d. félagsmálastofn-
anir reyna að aðstoða fólk við að
fá húsnæði á frjálsum markaði
með því að hjálpa því með við-
bótargreiðslur fyrir húsaleigunni
en þar fylgir sá böggull skammrifi
að viðkomandi þarf vitanlega
fyrst að hafa ákveðið húsnæði í
sigti og fá síðan peningana til þess
að greiða það. Þetta tekur að
sjálfsögðu einhvern smátíma og
enginn bíður með íbúð eftir okk-
ar manni meðan hann nálgast
peningana - það er annar á tröpp-
unum sem skrifar ávísunina hér
og nú.
Og svo er, eins og ég hef áður
sagt, svo allt of lítið af húsnæði í
framboði að jafnvel aðeins 1 her-
bergi með aðgangi að baði - eld-
unaraðstöðulaust - er yfirleitt ó-
fáanlegt.
Það fólk sem leitar til Öryrkja-
bandalagsins með vandamál sín
er á öllum aldri - allt frá korn-
ungu fólki sem vill gjarnan spila á
eigin spýtur og flytja úr foreldra-
húsum eða hefur verið inni á
stofnunum, til miðaldra fólks
sem aldrei hefur haft bolmagn til
að eignast eigið húsnæði eða af
einhverjum ástæðum hefur misst
það. Það er fólk sem má muna
sinn fífíl fegri og það eru líka
undirmálsmennirnir svo ekki sé
sagt utangarðsmennirnir. Það er
eitt sem flest þetta fólk á sam-
eiginlegt og þó einkum það eldra.
Það er öryggisleysi og kvíði sem
fylgir því að hafa þurft og þurfa
enn að vera að skipta um húsnæði
og vita ekki hvort nú sé aðeins
tjaldað til einnar nætur. Það að
eiga alltaf yfir höfði sér að þurfa
að skipta um búsetu og flytja
■ ■
Leigjenda-
samtök og
Búseti
Húsaleigumarkaðurinn á ís-
landi, og þá sérstaklega í Reykja-
vík, hefur frá því að þéttbýlis-
svæði tóku að myndast, ein-
kennst af ónógu framboði hús-
næðis, lélegu húsnæði, okri og ör-
yggisleysi. Stærstur hluti fram-
boðs á leiguhúsnæði hefur verið
íbúðir í einstaklingseigu. Leigu-
húsnæði í stærri einingum hefur
nær eingöngu verið byggt fyrir
einstaklinga og fjölskyldur með
sérþarfir en hinum almenna
leigjanda ávallt verið vísað út á
markaðinn.
Þegar Leigjendasamtökin voru
stofnuð 1978 var það auðvitað
m.a. von mann að með því að
berjast fyrir löggjöf sem tryggði
rétt leigjenda mætti bæta kjör
þeirra og öryggi. í húsaleigu-
Iögum sem gildi tóku 1980 voru
m.a. ákvæði um uppsagnarfrest,
takmörkun fyrirframgreiðslu og
sérstök eyðublöð fyrir húsa-
Ieigusamninga sem tryggja áttu
réttarstöðu leigjenda. Það varð
hins vegar augljóst þegar lögin
höfðu tekið gildi að þau dygðu
skammt ef ekki kæmi til aukið
framboð leiguhúsnæðis og að það
gæti einungis orðið með bygging-
um á vegum sveitarfélaga eða al-
mannafélaga. Það lá beint við að
leita til hinna Norðurlandanna
eftir hugmyndum og fyrirmynd-
um. Veturinn 1983 voru tekin
upp samskipti við sænsku
leigjendasamtökin og um vorið
sama ár fór nefnd þriggja félaga í
Leigjendasamtökunum til Sví-
þjóðar til þess að kynna sér þessi
mál og kynntust þar m.a. búsetu-
réttarfélögum. Akveðið var af
hálfu Leigjendasamtakanna að
stofna undirbúningsnefnd um
stofnun búseturéttarfélags sem
starfaði um sumarið. Til þess
undirbúningsstarfs kom fjöidi
fólks bæði úr Leigjendasamtök-
unum og víðar að og Búseti í
Reykjavík var stofnaður í nóv-
ember 1983. Fleiri félög fylgdu á
eftir á Akureyri, í Árnessýslu og í
Borgarnesi og í október 1984 var
landssamband Búseta stofnað.
Landssambandið er nú
fullgildur aðili að NBO, Norður-
landasambandi félagslegra
íbúðabygginga og á fulltrúa í
stjórn þess.
Félögin fóru strax að leita fyrir
sér um lóðir og fjármögnun og í
apríl 1985 fékk Búseti í Reykja-
vík lóð undir 46 íbúða fjölbýlis-
hús í Grafarholti og lán til bygg-
ingar 16 íbúða frá Húsnæðis-
stofnun í nóvember 1985. Nú hef-
ur frekari lánsfjármögnun fengist
og framkvæmdir hafnar og áætl-
að að þeim ljúki í desember 1988.
Það hefur sjálfsagt ekki farið
framhjá neinum að um Búseta
hefur lengst af staðið nokkur pól-
itískurstyr. Fjórum sinnum hefur
frumvarp um húsnæðissamvinnu-
félög og búseturétt verið lagt
fram á Alþingi og aldrei fengist
afgreitt. Á Búseta hefur lengst af
verið litið sem mestu ógnun við
hina séríslensku séreignarstefnu.
Sérstaklega voru þessi mál við-
kvæm á árunum eftir 1983 þegar
séreignarkerfið riðaði til falls í
kjölfar mikillar kjaraskerðingar
og verðbólgu. Augu manna virð-
ast nú hafa opnast fyrir því að
séreignarkerfið getur ekki þjón-
að nema hluta landsmanna og að
aðrir valkostir eins og leiguhús-
næði og búseturéttaríbúðir eru
nauðsynlegir til þess að húsnæð-
iskerfið getir svarað hinum fjöl-
breytilegu þörfum samfélagsins
Erindi Guðna
A.
Jóhannessonar,
formanns
Búseta
og til þess að koma í veg fyrir að
yfirþrýstingur myndist í lánakerf-
inu.
Markmið okkar eru nógu skýr:
Við viljum tryggja öllum þegnum
samfélagsins gott húsnæði á
kjörum sem taka mið af efnahag
þeirra og með skilmálum sem
tryggja öryggi þeirra. Við höfum
hins vegar úr mismunandi eignar-
og rekstrarformum að velja sem
öll hafa sína kosti og galla. Sér-
eignarkerfíð, séreignarkerfí með
félagslegum lánakjörum (verkó),
leiguíbúðir í einkaeign, leigu-
íbúðir í opinberri eigu (sveitarfé-
lög), leiguíbúðir í eigu almanna-
félaga (öryrkjabandal.), leigu-
íbúðir með hlutareign (Búseti),
kaupleiguíbúðir.
Ég vona að það geti m.a. orðið
hlutverk slíkrar ráðstefnu sem
þessarar að ræða þessi mismun-
andi húsnæðisform og hvernig
þau henta markmiðum okkar.
Við sem að Búseta stöndum
erum að sjálfsögðu þeirrar skoð-
unar að búseturéttarfyrirkomu-
lagið feli í sér mikla möguleika til
þess að gera íslenskt húsnæðis-
kerfí betra og manneskjulegra.
Erindi Asgerðar Ingimarsdóttur,framkvœmdastjóra
Öryrkjabandalags Islands
heimili sitt sí og æ er svo sálar-
drepandi að engu tali tekur.
Öryggið skiptir svo miklu máli
í lífí fólks. Það er gott að öðlast
góða menntun og atvinnu en þú
getur hvorugs notið, ef þú býrð
ekki við öryggi í húsnæðismálum.
Og þá komum við að því öryggi,
sem fylgir því að öðlast búsetu í
félagslegum íbúðum og/eða
vemduðum íbúðum. Ég hef svo
oft séð hvað fólk breytist gjörs-
amlega bara við það að það er
komið í öruggt skjól - komið á
stað þar sem því er ekki sagt upp -
þar sem ekki er tjaldað til einnar
nætur. Því miður gerist það ekki
nógu oft að einstaklingurinn öð-
list þetta öryggi og aldrei er hægt
að leysa málið hér og nú. Til þess
er ennþá of lítið framboð af íbúð-
um á þessum vettvangi og líka
mjög lítil hreyfing á þeim.
Við hjá Óryrkjabandalaginu
bindum miklar vonir við þann
fyrsta tekjustofn sem við höfum
eignast - þá á ég við þann hlut
sem bandalagið fær af ágóða ís-
lenskrar getspár. Við vonum að
með því fé getum við aukið vem-
lega framboð á íbúðum öryrkjum
til handa og er þess þegar farið að
sjá stað.
Þegar fólk utan af landsbyggð-
inni spyrst fyrir um húsnæði verð-
ur manni stundum fyrst fyrir að
spyrja um hvort engin leið sé að
leysa mál viðkomandi heima í
héraði. Hvort þar finnist ekki þau
úrræði, sem að gagni mættu
koma. Stundum er það hægt -
viðkomandi aðeins ekki leitað til
þeirra aðila sem með málið hafa
að gera á heimaslóðum. Það er
svo margt sem fólk ekki veit um,
en það er hlutverk okkar sem
vinnum að þessum málum að
kynna sem best þær stofnanir,
sem leitast við að liðsinna fólki í
húsnæðismálum eins og öðrum
málum.
- En það er líka oft svo að við-
komandi vill flytja burt úr heima-
héraði og liggja til þess ýmsar
ástæður. Miðaldra fólk á kannski
orðið öll sín börn hér á suðvestur-
horninu og unga fólkið vill kom-
ast hér í skóla og svo er því ekki
að neita að hér er oft hægt að
bjóða upp á bestu þjálfunarað-
stöðuna vegna þess að í þéttbýl-
inu eru yfirleitt stærstu stofnan-
irnar og möguleikarnir oft mestir
á að fá fólk til starfa. Það er líka
réttur hvers manns að búa þar
sem hann langar til. Langi hann
endilega til að vera í heimahéraði
er um að gera að leggja sig í líma
til þess að það sé hægt en vilji
hann frekar flytja í annað byggð-
arlag á einnig að reyna að koma
því svo fyrir að það sé hægt.
Mér hefur orðið tíðrætt um
leiguhúsnæði og minnst þar á
meðal annars á vernduðu íbúð-
irnar, sem svo mjög eru eftirsótt-
ar.
Það er æskilegt að fólk eigi sem
flesta valkosti. Það þurfa að vera
verndaðar íbúðir fyrir þá sem
þess óska en það þurfa einnig að
vera íbúðir hingað og þangað í
borg og bæ þar sem fólk getur
leigt fyrir sanngjarnt verð og
blandast innan um heilbrigt fólk.
Sumir, sérstaklega yngra fólkið,
vill kannski frekar búa úti í bæ
eins og sagt er heldur en að búa í
vernduðum íbúðum, þar sem ein-
göngu búa öryrkjar. Annars er
það mín reynsla að flestir vilja
búa í vernduðum íbúðum - því
fínnst að það muni öryggið vera
mest. En orsökin er ef til vill sú að
hingað til hefur ekki verið hægt
að bjóða upp á íbúðir, sem sam-
eina lága leigu, búsetuöryggi og
frjálsræði það, sem fólki finnst
fylgja því að leigja í venjulegum
fjölbýlishúsum.
Ég hef hér mest rætt um þá
aðila, sem leigja íbúðir og búa
einir sér eða með maka eða öðr-
um sambúðaraðila.
En það er annar hópur, sem á
sér líka langan biðlista. Það eru
þeir, sem ekki ennþá eru komnir
svo langt að geta búið einir í íbúð-
um og sumir þeirra verða aldrei
færir um það. Þetta er sá hópur,
sem býr í sambýlum. Sambýli eru
tiltölulega ný af nálinni hér á
landi. Sambýli er staður þar sem
nokkrir einstaklingar búa saman
eins og á venjulegu heimili en
með starfsfólki misjafnlega
mörgu, eftir því hve mikil er fötl-
un þeirra, sem þar búa.
Sambýlin
Sambýlin eru ómetanlegur
hluti af þeim húsnæðisúrræðum,
sem héreru til umræðu. Þau leysa
svo mikinn vanda margra ein-
staklinga að enginn lét sig
dreyma um að slíkt gæti gerst. I
raun og veru geta allir verið á
sambýlum. Það verður bara að
sjá til þess að ekki séu of margir
fjölfatlaðir á sama sambýlinu.
Ég veit að margir foreldrar,
sem eiga mikið fötluð börn, sem
sýnt er að muni alltaf þurfa að-
stoðar við eiga enga ósk heitari
en þá að viðkomandi einstakling-
ur komist á gott sambýli, þegar
þeirra nýtur ekki lengur við. En
við skulum ekki gleyma því að
það þarf ekki endilega að bíða
eftir því að foreldrar falli frá til
þess að einstaklingurinn komist á
sambýli - það er líka þroskandi
að flytja að heiman og hasla sér
völl annarsstaðar eins og
heilbrigðu systkinin. Að læra að
standa á eigin fótum að svo miklu
leyti sem unnt er.
Sambýlin flytja einstaklingana
fram til þroska stig af stigi. Og
þar kemur að þeir sem eru mest
sjálfbjarga flytja í íbúðir, þar sem
samt er veittur stuðningur og síð-
an áfram með minni stuðningi.
En þessi stuðningur verður alltaf
að vera fyrir hendi, ef viðkom-
andi óskar þess. Því fylgir visst
öryggi fyrir alla aðila.
Öryrkjar eru ekki margir
eigendur íbúða. Að minnsta kosti
þeir sem alltaf hafa verið á
leigumarkaði. Það er útilokað
fyrir slíkt lágtekjufólk að eignast
íbúðir nema til komi gott félags-
legt íbúðalánakerfi. Því aðeins að
það gerist hafa þessir einstak-
lingar möguleika. Þeir geta ekki
greitt af venjulegum lánum, en
þeir þurfa að eiga einhverja
möguleika á að eignast íbúðir, ef
þeir óska þess. Það er einn af va-
kostunum sem ég minntist á
áðan. Sem betur fer eru margir
öryrkjar færir um að vinna a.m.k.
að einhverju leyti. Þeir eru kann-
ski fæstir í hálaunahópum en
þurfa að eiga möguleika á, að
stefna að því að eignast íbúð eins
og aðrir þjóðfélagsþegnar, sé það
ósk þeirra. Þessvegna óskum við
og vonum að hér í landinu byggist
upp gott félagslegt íbúðalána-
kerfí, sem sé í takt við tímann og
veiti öllum rétt til þess að sitja við
sama borð hvað þetta snertir.
Það hefur t.d. sýnt sig í seinni tíð
að verkamannabústaðakerfið er
öryrkjum ofviða.
Ég á mér draum og ég býst við
að allir sem vinna að þessum mál-
um eigi sér þennan sama draum.
Hann er að sá dagur komi að við
getum leyst mál þessara með-
bræðra okkar á sem giftusam-
legan hátt, ekki eftir nokkur ár
heldur sem allra fyrst. Að við
þurfum ekki að slökkva þann
vonarneista sem bærist í brjóst-
um þeirra, sem leita liðsinnis
okkar með því að þurfa að segja
að því miður séu úrræðin engin.
Ég held að okkur takist að láta
þennan draum rætast en því að-
eins að við vinnum saman að úr-
lausn málanna hvar í félagi, stétt
eða stöðu sem við stöndum.
Ásgerður Ingimarsdóttir
framkv.stj. Ö.B.Í.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriójudagur 27. október 1987
Þrlðjudagur 27. október 1987 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 13