Þjóðviljinn - 20.12.1987, Qupperneq 11

Beðið eftir gosi. Samvinnunefndarfulltrúar við Geysi 1949. Sitjandi frá vinstri. Bodil Begtrup sendiherra Dana á íslandi,
Stefán Jóhann Stefánsson, Martin Tranmæl ritstjóri (Noregi) Sæmundur E. Ólafsson varaforseti ASÍ og Jón Sigurðsson
framkvæmdastjóri ASÍ. Ljósmyndari Guðmundur Hannesson. Úr einkasafni Helga Hannessonar.
keikur og glaður yfir árangri terð-
arinnar er Stefán kalinn á hjarta
og hamslaus af bræði að komast
ekki á þing. Staðráðinn í því að
nota það afl sem hann hefði brást
hann skjótt við, eins og fyrr segir,
og sendi vini sínum Hedtoft bréf.
Til þess að vera viss um að ekkert
yrði að gert fyrr en bréfið væri
komið í réttar hendur sendi hann
honum fyrst skeyti dags. 1. apríl:
Mikilvægt bréf á leiðinni, sjáðu
vinsamlegast svo um að ekkert verði
gert varðandi málgagn okkar hvorki
af hálfu flokksins né Alþýðusam-
bandsins fyrr en þú hefur fengið
bréfið.8
Bréfið er dagsett 2. apríl og þar
segir svo:
Kæri Hans.
Ég veit að þú þekkir nokkuð til
flokksmála hér á landi og þess
klofnings sem gerði vart við sig á
síðasta flokksþingi. Ég hef áður
skrifað þér um þessi leiðindamál,
og ég held því miður að tíminn
hafi staðfest skoðanir mínar og
ótta. Ég reikna með að þú vitir
'hvernig í málunum liggur.
Nú hefur nýi formaðurinn okk-
ar, Hannibal Valdimarsson, ver-
ið á norska flokksþinginu í Osló.
Okkur skilst að hann komi þaðan
sem sigurvegari og hafi fengið vil-
yrði um fjárhagsaðstoð frá
bræðraflokkunum, eða/og
skandinavísku alþýðusambönd-
unum, í formi ókeypis pappírs
fyrir aðalmálgagn okkar Alþýðu-
blaðið. Að sjálfsögðu gleðjumst
við mjög yfir þeirri athygli sem
vinir okkar í Skandinavíu sýna
flokki okkar, en teljum að hún
hefði átt að koma á öðrum og
heppilegri tíma.
Ég og nánustu vinir mínir, ein-
mitt þeir sem þú hefur kynnst hér
á landi, og sem þú þekkir flesta
persónulega, erum undrandi.
Nýja flokksstjórnin hefur nú gert
nokkrar tilraunir til að minnka
áhrif okkar, okkar sem ég þori að
fullyrða að höfum verið burðar-
stoðir flokksstarfsins og skólunar
hans. Jafnframt erum við hræddir
um að nýja stjórnin undirbúi
breytingar á stefnu flokksins í
utanríkismálum og fari út á braut
sem ekki er sérlega vilhöll
NATO-löndunum. Okkur virðist
því sem nýja flokksstjórnin hafi
tekið ranga stefnu sem jafnvel
getur orðið hreyfingunni hættu-
leg. Og einmitt af þessum ástæð-
um tel ég og vinir mínir, að bein
aðstoð frá bræðraflokkunum á
Norðurlöndunum einmitt á þess-
um tíma, - ef ég má segja það
hreint út, - verði túlkuð hér af
mörgum á þá leið að norrœnir
vinir taki beinlínis afstöðu í
innanflokksdeilunum, með nýju
stjórninni og stefnu hennar, en
gegn okkur hinum.
Við höfum vonað og búist við
að norrænir flokksbræður myndu
bíða átekta, áður en þeir ákveða
að veita nýju flokksstjórninni
stóra aðstoð og viðurkenningu.
Því miður er ekki hægt að neita
því að í flokknum geisar stríð,
þótt dult fari, og það hefði verið
heppilegt að sjá á hvern hátt
stríðið kristallaðist í næstu fram-
tíð, sérstaklega hvað varðar á-
kvörðunina um frambjóðendur
til næstu Alþingiskosninga, og ef
til vill varðandi breytta stefnu í
utanríkismálum. Þess vegna vil
ég og vinir mínir ráðleggja
flokksfélögum okkar á Norður-
löndum að bíða um stund með
beina aðstoð til nýju flokksstjórn-
arinnar, jafnframt sem við von-
um að bráðlega muni gagn-
kvæmur skilningur og samvinna
innan flokksins aukast og að við
öll getum vænst stuðnings og
hjálpar frá okkar ágætu norrænu
flokksfélögum.
Ég er ákaflega leiður að þurfa
að senda þér þetta bréf, sem að
sjálfsögðu er algjört trúnaðarmál,
en ég og vinir mínir töldum að
brýna nauðsyn bæri til...9
Eins og ætti að vera ljóst hafn-
aði Stefán Jóhann alfarið að taka
sæti á óröðuðum landslista. Ann-
að hvort fengi hann efsta sæti
númeraðs landslista eða annað
tveggja efstu sætanna í Reykja-
vík. Þeirri kröfu hans var synjað
og málið þar með afgreitt af hálfu
stjórnar. Stefán Jóhann og stuðn-
ingsmenn hans gáfust þó ekki
upp og á fundi miðstjórnar 13.
apríl var lesin upp áskorun frá 38
meðlimum fulltrúaráðs flokksins
í Reykjavík um að tryggja Stefáni
efsta sæti númeraðs landslista.10
Þann sama dag skrifar Hans He-
dtoft vini sínum svarbréf.11
f bréfi sínu segir Hedtoft m.a.
að hann sé undrandi á innihaldi
bréfsins. Hann segist hafá verið
annar fulltrúi danska flokksins á
þinginu í Osló. Hinn var Tabor
ritstjóri málgangs þeirra, Social-
Demokraten. Þeir hafi hitt
Hannibal en hann hafi ekki
minnst á ástand Alþýðublaðsins
og í máli sínu hafi hann ekki hall-
að á Stefán Jóhann persónulega.
„Honum er ugglaust kunnugt um
að við erum vinir frá gamalli
tíð.“12
Hedtoft segist ekki vera kunn-
ugt um að nein styrkbeiðni hafi
komið fram. Hann segir enga
beiðni hafa borist Dönum, né
heldur Norrænu samvinnunefnd-
inni. Ef samvinnunefndin hefði
fengið ósk um aðstoð myndi hann
vita um það því aðalstöðvar
hennar væru þá stundina í Dan-
mörku. Hinsvegar útilokar hann
ekki að Hannibal hafi leitað til
Norska verkamannaflokksins
eða alþýðusambandsins norska.
Síðan biður hann Stefán Jóhann
um að senda sér nánari greinar-
gerð sem hann gæti stuðst við ef
Norrænu samvinnunefndinni
bærist formleg bón sem þvingaði
fram opinbera afstöðu.
Að sjálfsögðu hef ég enga
heimild til að blanda mér í mál
ykkar íslendinga, en ég vil þó
sem gamall vinur þinn og félagi
segja, að mér sýnist ekki rétt að
þú né aðrir flokksfélagar, sem
teljið ykkur sniðgengna, vinnið
gegn ákvörðunum sem löglega
kosin flokksstjórn eða stjórn Al-
þýðusambandsins tekur varðandi
Norrænu samvinnunefndina. Ég
held að mér sé óhætt að segja að
allir flokksfélagar ykkar hér óski
þess heilshugar að atburðir síð-
asta flokksþings leiði ekki til
klofnings milli þín og löglega
kjörinnar stjórnar. Þó svo við á
stundum lendum í að teknar eru
ákvarðanir sem ganga á skjön við
persónulegar óskir okkar þá er
það mikilvægt fyrir okkur öll að
flokkurinn haldist heill. Það
markmið verður að standa öðru
ofar öllu.11
Noregsför Hannibals bar ekki
þann árangur að Alþýðuflokkur-
inn fengi fjárhagsaðstoð eða vil-
yrði um slíka. Hedtoft staldraði
stutt við, hann stóð í miðri kosn-
ingabaráttunni til danska þjóð-
þingsins og sneri því heim að lok-
inni opnunarathöfninni.14
Hannibal tókst því ekki að kynn-
ast honum persónulega. Á leið
sinni heim til íslands hafði hann
viðdvöl í Kaupmannahöfn og ætl-
aði þá greinilega að ná tali af
dönsku forystumönnunum til að
ræða flokksmálin. Þrátt fyrir
margítrekaðar tilraunir tókst
honum það þó ekki og sneri heim
við svo búið.15
Á flokksþinginu í Osló hafði
honum hinsvegar tekist að fá lof-
orð um að fá til íslands norskan
sérfræðing til að gera úttekt á
stöðu Alþýðublaðsins og útgáfu
þess.16 Sérfræðingurinn, Johan
Ona að nafni, kom hingað um
sumarið og skilaði að lokinni
rannsókn ítarlegri skýrslu sem
um verður fjallað síðar, en á
henni grundvölluðu norrænir
bræðraflokkar næstu ákvarðanir
um aðstoð við Alþýðuflokk ís-
lands. Áður en fjallað verður um
skýrslu Norðmannsins er rétt að
huga að eldskírn nýju forystunn-
ar í kosningunum 28. júní 1953.
Til þeirra gekk flokkurinn fá-
tækur af aurum, en með formann
sem boðaði straumhvörf. Eftir
kosnigar skyldi það ekki verða
hlutskipti Alþýðuflokksins að
vera minnstur hér á landi, það
yrði Sósíalistaflokkurinn, - að
Lýðveldisflokki og Þjóðvarnar-
flokki undanskildum.17
LÉLEGASTA
BÚÐIN IB4NUM
Nei, nei,
þetta er bara smágrín
viö erum ágœt
VÖRULOFTID SKIPHOLTI 33