Þjóðviljinn - 08.01.1988, Blaðsíða 10

!■! REYKJÞNÍKURBORG
22:2!
'I- Aautevi St&du*
Dagvist barna
Nóaborg
Stangarholti 11
Deildarfóstra eöa starfsfólk meö uppeldis-
menntun óskast. Einnig vantar starfsfólk í hluta-
störf.
Upplýsingar gefur forstöðumaöur í síma 29595
og á staðnum.
Tilkynning til
söluskattsgreiðenda
Samkvæmt lögum nr. 1/1988 um breytingu á
lögum um söluskatt ber frá og meö 7. janúar
1988 á ný aö greiða 25% söluskatt af öllum
söluskattsskyldum viöskiptum. Frá sama tíma
verður m.a. einnig söluskattsskyld eftirtalin vara
og þjónusta sem aö undanförnu hefur verið
undanþegin söluskatti:
a. Öll matvara, þ.m.t. nýmjólk og mjólkurafurðir.
b. Einkaflugvélar og eldsneyti fyrir þær.
c. Aðgangseyrir aö gufubaðsstofum, nuddstof-
um, Ijósastofum og heilsuræktarstofum.
d. Aðgangseyrir að sýningum á íslenskum kvik-
myndum.
e. Aðgangseyrir að útiskemmtunum.
Frá og með 7. janúar 1988 hækkar sérstakur
söluskattur af sérfræðiþjónustu o.fl. úr 10% í
12%.
Aðilum, sem stunda söluskattsskylda starfsemi
og ekki eru þegar á söluskattsskrá ber að til-
kynna starfsemi sína til viðkomandi skattstjóra
þegar í stað.
Vegna janúarmánaðar 1988 skulu þeir sem eru
söluskattsskyldir eða skattskyldir til sérstaks
söluskatts skila tveimur söluskattsskýrslum,
annarri vegna skattskyldrar starfsemi frá 1. janú-
ar 1988 til og með 6. janúar 1988 og hinni vegna
skattskyldrar starfsemi frá 7. janúar 1988 til loka
mánaðarins. Þó skulu þeir sem eingöngu stund-
uðu starfsemi sem undanþegin var söluskatti til
og með 6. janúar 1988 aðeins skila einni skýrslu
vegna starfseminnar frá 7. janúar 1988 til loka
mánaðarins.
Vakin skal athygli á því að smásöluverð á ný-
mjólk, skyri, smjöri og dilkakjöti hækkar ekki í
kjölfar söluskattsbreytinganna vegna aukinna
niðurgreiðslna. Af sömu ástæðum mun smásölu-
verð á neyslufiski, eggjum, alifuglakjöti, svínakj-
öti og nautakjöti ekki þurfa að hækka umfram
10% vegna söluskatts, og á ostum ekki umfram
12%.
Fjármálaráðuneytið, 6. janúar 1988
Tilkynning til þeirra sem
annast dreifingu og sölu
á f lugvélaeldsneyti
Seljendur flugvélaeldsneytis skulu frá og með 7.
janúar 1988 innheimta 25% söluskatt af sölu á
flugvélaeldsneyti til annarra en handhafa
flugrekstrarleyfa. Söluskattsfrjálsri sölu til flug-
rekstrarleyfishafa skal halda greinilega að-
greindri frá annarri sölu þannig að hún sé færð á
sérstaka reikninga.
Fjármálaráðuneytið, 6. janúar 1988
Áramótahugleiðing frá landsbyggðinni
Nýsköpun atvinnulífs
á landsbyggðinni og
félagslegt réttlæti
Hjörleifur Guttormsson skrifar
Við þessi áramót er mér efst í
huga erfiðieikarnir á landsbyggð-
inni. Ég mun hér ræða, hvernig
þeir koma mér fyrir sjónir, um
hættumerkin sem hvarvetna
blasa við og um möguleika til við-
náms. Hvers er að vænta frá fólk-
inu sjálfu, forystu stjórnmála-
flokkanna og öðrum gerendum á
vettvangi þjóðmálanna?
Stöðnun á flestum
sviðum
Þegar meta á stöðu lands-
byggðarinnar og einstakra
byggðarlaga, má nota ýmsar
mælistikur. Þróun íbúatölu og
flutningur fólks að og frá gefur þó
einna besta vitneskju um hvert
stefnir, einkum ef það hnígur í
sömu átt um árabil. Enn liggur
ekki fyrir uppgjör að þessu leyti
fyrir sl. ár, nema hvað upplýst
hefur verið að fjölgun íbúa í
Reykjavík hafi numið nálægt
1900 manns milli ára og ekki orð-
ið meiri síðan 1967. Engum
blandast hugur um að þessi til-
færsla er að miklu leyti á kostnað
Iandsbyggðarinnar. Ibúum henn-
ar hefur fækkað stöðugt frá árinu
1981 að telja og sá straumur hefur
vaxið að heita má ár frá ári.
í riti sem Byggðastofnun gaf út
í desember 1986 var bent á, að
með sama áframhaldi muni íbú-
um höfuðborgarsvæðisins fjölga
um nær 27% til aldamóta, um
19% á Suðurnesjum, en standi
nánast í stað á landsbyggðinni
utan Eyjafjarðarsvæðisins. Sam-
kvæmt þessu fengi landsbyggðin
ekkert í sinn hlut af fólksfjölgun-
inni í landinu næstu 15 árin.
Þessar tölur segja þó engan
veginn alla sögu, svo skuggalegar
sem þær þó eru. Unga fólkið sem
aflar sér menntunar í sívaxandi
mæli finnur aðeins fá viðfangs-
efni úti á landi og snýr því ekki til
baka til átthaganna. Ungir
Reykvíkingar leita fremur til út-
landa en út á land. Þessu fylgir
óhjákvæmilega atgervisflótti,
sem hefur í för með sér að byggð-
arlögin eiga enn erfiðara með að
verja rétt sinn gagnvart höfuð-
borgarsvæðinu en áður.
Sveitir og sjávarpláss
í hættu
Fólksfækkunin gerir mest vart
við sig í sveitum og í sjávarpláss-
um með einhæft atvinnufram-
boð. Staðir þar sem saman fer
útgerð og þjónusta við landbún-
að standa eðlilega betur að vígi.
Þó hefur hægt verulega á fólks-
fjölgun í slíkum byggðarlögum
síðustu árin, t.d. hér eystra á
Höfn í Hornafirði. Þjónustu- og
iðnaðarkjarnar eins og Egilsstað-
ir hafa einnig átt í vök að verjast
með að halda sínu, en á slíkum
stöðum fjölgaði íbúum ört fyrir
nokkrum árum.
Fækkun starfa í frumvinnslu-
greinum, landbúnaði og fisk-
veiðum, kemur í kjölfar aukinnar
tækni og framleiðni. Slík þróun
getur ekki talist neikvæð í sjálfu
sér, en til að bæta upp samdrátt í
atvinnu á þessum sviðum þarf
annað að koma til. Þar horfðu
menn lengi vel til úrvinnslu-
greina, svo sem fiskiðnaðar, al-
menns iðnaðar og byggingar-
starfsemi. Þessar greinar hafa
hins vegar bætt sáralitlu við sig í
mannafla undanfarin ár, og
margt bendir til að þar verði um
verulega fækkun í störfum að
ræða innan tíðar.
Það eru þjónustugreinarnar
sem tekið hafa til sín lungann eða
yfir 90% af nýjum störfum á vinn-
umarkaði hérlendis á þessum
áratug, þar af er meira en þriðj-
ungur í opinberri stjórnsýslu og
opinberri þjónustu. í hvers kyns
þjónustu svo sem í stjórnsýslu,
verslun og viðskiptum og
upplýsinga- og sérfræðistörfum
af margvíslegu lagi er hlutur
höfuðborgarsvæðisins langtum
stærri en landsbyggðarinnar. Það
er einkum á slíkum sviðum sem
vænta má nýrra starfa á komandi
árum. Á meðan þau falla fyrst og
fremst til á höfuðborgarsvæðinu
verður fábreytni í atvinnulífi
áfram hlutskipti landsbyggðar-
jinnar. Á þessu þarf því að verða
breyting landsbyggðinni í vil.
Landsbyggðin
hjálenda
Á meðan íslendingar háðu sína
sjálfstæðisbaráttu gegn dönskum
yfirráðum var oft talað um land
okkar sem hjálendu Dana. Hið
erlenda vald bitnaði ekki síst á
landsmönnum vegna verslunará-
þjánar í skjóli einokunar, svo og
stöðnunar sem af henni leiddi
beint og óbeint í atvinnulífi.
Það eru engar ýkjur þótt á það
sé bent, að Reykjavík og ná-
grenni hefur um margt tekið við
hlutverki Kaupmannahafnar
gagnvart öðrum svæðum á
landinu. Megnið af hlutfallslega
mjög miklum utanríkisvið-
skiptum Iandsmanna fer um
höfuðstaðinn. Þar skapast mörg
störf við slíka iðju og þar verður
hagnaðurinn eftir, m.a. af við-
skiptum við landsbyggðina. Við
þetta bætist að opinber stjórn-
sýsla og fjármálastofnanir með
tilheyrandi umsvifum eru að yfir-
gnæfandi meirihluta í Reykjavík.
Afleiðingin er sú að landsbyggðin
er nú orðin hjálenda höfuðborg-
arsvæðisins líkt og háttaði til um
ísland allt gagnvart Kaupmanna-
höfn fyrrum, bæði í efnahagslegu
og félagslegu tilliti.
Vegna efnahagsstefnu hægri
sinnaðra ríkisstjórna undanfarin
ár hafa magnast upp ókostir
þessa kerfis. Nægir þar að benda
á síminnkandi framlög til sam-
neyslu á landsbyggðinni á sama
tíma og hver milljarða fram-
kvæmdin tekur við af annarri á
höfuðborgarsvæðinu: Flugstöð,
Seðlabankahús og brátt ráðhús,
svo dæmi séu tekin af sviði hins
opinbera. Eru þá ótalin
milljarðamusterin yfir smásölu-
verslunina og íbúðahverfin sem
þjóta upp í Stór-Reykjavík, á
sama tíma og kreppa er í hús-
byggingum og smásöluverslun
víða úti um land.
Útflutnings-
greinarnar
mergsognar
Stærsti hlutinn af gjaldeyris-
öflun landsmanna er borinn uppi
af fyrirtækjum á landsbyggðinni,
fyrst og fremst í sjávarútvegi.
Éfnahagsstefna margra undan-
genginna ára hefur leikið þennan
atvinnurekstur grátt, og fólkið
sem við hann starfar hefur ekki
fengið umbun í neinu hlutfalli við
erfiði og vinnuaðstæður.
Sprengingin á fjármagnsmark-
aði í kjölfar óheftra vaxta, sem
ákvörðun var tekin um af ríkis-
stjórn Steingríms Hermanns-
sonar í ágúst 1985, hefur orðið
atvinnurekstri á landsbyggðinni
sérstaklega dýrkeypt. Þjónustu-
fyrirtæki hafa getað velt þeim
kostnaðarauka út í verðlagið og
magnað um leið verðbólgu. Ut-
flutningsfyrirtækin hafa á sama
tíma búið við minnkandi tekjur
vegna fastgengisstefnu stjórn-
valda og mátt axla sívaxandi til-
kostnað og fjármagnsbyrðar.
Fólkið í fiskvinnslunni, í iðnfyr-
irtækjum og við verslunarstörf á
landsbyggðinni hefur í óveru-
legum mæli notið góðs af því
launaskriði, sem náð hefur til fle-
stra starfsgreina á höfuðborgar-
svæðinu.
Sérstakir
landsbyggðar-
skattar
Við þessar aðstæður hefur rík-
isstjórn Þorsteins Pálssonar samt
séð ástæðu til að knýja fram
auknar álögur sem leggjast af
mestum þunga á landsbyggðina.
Þar má nefna 1% launaskatt á
fiskvinnslu og iðnað, sem lögfest-
ur var nú fyrir j ólin. Þar við bætist
lækkun á endurgreiðslu sölu-
skatts til sjávarútvegsfyrirtækja
úr 700 milljónum króna 1987 í
320 milljónir 1988 samkvæmt
fjárlögum.
Opinber gjöld fyrir þjónustu af
ýmsu tagi hafa líka hækkað um-
fram almenna verðþróun, svo
sem fyrir síma og heilbrigðisþjón-
ustu. Út yfir taka síðan hækkanir
á raforku til upphitunar og heim-
ilisnota, sem leggjast með mun
meiri þunga á fólk úti um land en
samsvarandi hækkanir á höfuð-
borgarsvæðinu.
Þetta gerist áður en ríkisstjórn-
in ræðst í það verkefni væntan-
lega nú í janúarmánuði að undir-
búa efnahagsráðstafanir til að
glíma við afleiðingarnar af eigin
verkum. Ekkert bendir til annars
en að þær ráðstafanir verði af
sama toga og fyrr og auki á
ójöfnuð gagnvart fólki á lands-
byggðinni umfram aðra lands-
menn.
Leiðir til viðnáms
Eins og hér hefur verið bent á
er öfugþróunin á landsbyggðinni
ekkert náttúrulögmál. Henni
veldur langvarandi skipulagsleysi
í atvinnulífi og byggðamálum,
röng fjármálastjórn og miðstýr-
ing í opinberri stjórnsýslu.
Það má ekki lengur dragast að
fólk úti um land stilli betur en
hingað til saman krafta sína til
andófs gegn rangsleitni ríkjandi
stefnu. Ekkert eitt atriði nægir til
að rétta við stöðu landsbyggðar-
innar. Þar verða að koma til sam-
þættar aðgerðir í atvinnumálum,
kjaramálum, félags- og menning-
armálum, húsnæðismálum og á
10 SfÐA - ÞJÖÐVILJiNNi Föstudagur 8. janúar 1988