Þjóðviljinn - 16.02.1988, Blaðsíða 7

Stóran hluta af stríðstólum I hafinu umhverfis landið má rekja til síðustu heimsstyrjaldar en hernaðarbröltið á þessum slóðum undanfarna áratugi hefur einnig skilið eftir sig ótrúlegustu hluti sem
geta verið stórhættulegir sjófarendum.
Stríðstól
Sprengjur á sjó og landi
Ógrynni af hættulegum stríðstólum íhafinu umhverfis landið eða á fjörum
í nýútkominni handbók sem
sprengjueyðingardeild Landhelg-
isgæslunnar hefur tekið saman er
greint frá þeim sprengjum og öðr-
um hættulegum hlutum sem hafa
komið í veiðarfæri skipa á Is-
landsmiðum á undanförnum
árum, sést á reki við landið eða
rekið á fjörur. Það sem sjálfsagt
kemur flestum á óvart sem fletta
þessari handbók, er hve ótrúlega
mikið af hinum fjölbreytilegustu
stríðstólum og öðrum hættu-
legum hlutum er og hefur verið á
reki umhverfis landið eða land-
fast á fjörum.
Meðal þeirra stríðstóla sem
áberandi hafa verið við landið og
oftsinnis komið upp með veiðar-
færum skipa eða rekið á land eru
tundurdufl bæði bresk og þýsk,
djúpsprengjur, margskonar
hættulegur búnaður tengdur
kafbátum og hlustunardufl sem
mörg hver innihalda sprengiefni
og því hættuleg.
Að auki má nefna eldfim og
hættuleg merkjablys, hand-
sprengjur, flugvélasprengjur og
bandarískar eldflaugar af ýmsum
gerðum. Eitt er víst að lesandann
rekur í rogastans við lestur þess-
arar ítarlegu handbókar sem fyrst
og fremst er gefin út til upplýsing-
ar fyrir skipsstjórnarmenn um
þær hættur sem geta stafað að-
skotahlutum og hvernig haga beri
fyrstu aðgerðum.
Ekki snerta á neinu
Bókin gefur hins vegar ekki
upplýsingar um hvernig gera á
þessi vígatól óvirk enda er öllum
viðkomandi ráðlagt að reyna það
alls ekki, heldur tilkynna fund
torkennilegra hluta til Landhelg-
isgæslunnar sem hefur á að skipa
sérþjálfuðum mönnum er sjá um
sltk verk.
Landhelgisgæslan leggur a-
herslu á að skip sem fá óþekkta
og hættulega hluti í veiðarfæri,
hreyfi helst ekki við þeim ef hjá
því verði komist. Þegar sé haft
samband við stjórnstöð gæslunn-
ar og tekin staðarákvörðun þar
sem hluturinn kom í veiðarfæri
eða um borð.
Tundurdufl
Stríðstólunum er skipt í fjóra
meginflokka, tundurdufl, djúp-
sprengjur, hlustunardufl og reyk-
og ljósdufl. Öll þessi tól geta ver-
ið hættuleg.
Tundurduflum er ýmist lagt við
akkeri eða þau liggja á botninum.
f síðari heimsstyrjöldinni var
miklu magni tundurdufla lagt í
sjó milli íslands og Skotlands og
einnig eru tundurduflabelti útaf
Vestfjörðum, í Faxaflóa, Hval-
firði, Eyjafirði og í Seyðisfirði.
Öllum þessum duflum var lagt
við akkeri. Þrátt fyrir öryggis-
búnað sem á að gera duflin óvirk
slitni þau upp, er aldrei hægt að
treysta slíkum búnaði. Tundur-
dufl geta verið virk áratugum
saman og fjölda þeirra hefur rek-
ið á land hér eða komið í veiðar-
færi skipa, valdið slysum og
jafnvel sökkt skipum.
Djúpsprengjur
Djúpsprengjum er ætlað að
granda kafbátum og ýmist kastað
frá flugvélum eða skipum. Þær
eru búnar mismunandi kveikju-
búnaði og afar áríðandi ef skip
fær slíka sprengju í veiðarfæri að
kasta henni alls ekki fyrir borð
aftur því þá getur hún sprungið.
Slíkar sprengjur er mjög við-
kvæmar fyrir höggi og eru því ein
hættulegustu stríðstól sem hægt
er að fá í veiðarfæri en talsvert af
djúpsprengjum hefur fundist hér
við land.
Hlustunardufl
Hlustunardufl eru notaður til
að fylgjast með ferðum kafbáta
en allar gerðir slíkra dufla eiga
það sameiginlegt að í þeim geta
verið litlar sprengihleðslur sem
eiga að sökkva þeim þegar þau
hafa þjónað tilgangi sínum.
Mikill þrýstingur getur einnig
myndast í þessum duflum og því
varasamt að fikta í þeim.
Reyk- og Ijósdufl
Fjöldinn allur af slíkum duflum
er notuð á hafsvæðinu umhverfis
landið árlega við björgunarað-
gerðir og æfingar. Duflin sem slík
eru ekki hættuleg en í þeim er
fosfór sem tendrast sjálfkrafa við
snertingu við súrefni.
Það er því hættulegt að taka
slík dufl og geyma, því ef
brennsluefnið þornar við
geymslu getur kviknað í því aftur
Nokkur dæmi um stríðstól sem birtar eru myndir at I handbók gæslunnar. Efst: bandarisk flugvélasprengja, rússneskt
kafbátaloftnet og bresk djúpsprengja.
auk þess sem reykurinn frá dufl-
unurn er eitraður. Mjög mikið af
þessum duflum finnst rekið á
fjörur hérlendis á ári hverju. Það
er því brýn ástæða til að vara fólk
við að snerta á öllum torkenni-
legum hlutum sem það hugsan-
lega rekst á í fjöruferðum.
-•g-
Þriðjudagur 16. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7