Þjóðviljinn - 12.03.1988, Blaðsíða 5

Af kjarasamningum
og tæknibrellum
Lýðræði byggist á almennri
þátttöku þegar teknar eru af-
drifaríkar ákvarðanir, hvort
heidur þjóð er að kjósa sér forseta
eða verkalýðsfélag að afgreiða
kjarasamninga með atkvæða-
greiðslu. Til að menn geti haft
grundaða skoðun á einhverju
máli, þurfa þeir að hafa aðgang
að upplýsingum. Því minna sem
menn vita, því meiri líkur eru til
að skoðanir þeirra byggist á til-
finningum. Og viti menn ekki
neitt, nenna þeir tæpast að hafa
nokkra skoðun.
í hraða nútímaþjóðfélagsins
felst sú hætta að fjallað sé um öll
mál á yfirborðskenndan máta. í
fjölmiðlum er reynt að spanna
sem víðast svið og þar gefst vart
tími til langra útskýringa því að
stöðugt er eitthvað nýtt að gerast.
f baráttunni um athygli er á þeim
bæ stundum brugðið á það ráð að
staldra einna lengst við það af-
káralega og skrýtna. Þetta getur
leitt til þess að skoðanir manna
grundvallist í síauknum mæli á til-
finningum í stað þekkingar.
Stjórnmálamenn í framboðsslag
gera sér æ betur grein fyrir þessu.
Mislukkað „meiköpp“ í sjón-
varpsþætti er talið geta kostað
frambjóðanda fleiri atkvæði en
skoðanaleysi sem falið er í orða-
vaðli.
Málin flækt
Stundum er engu líkara en
valdhafar stefni markvisst að því
að gera sem flesta hluti það
flókna að almenningur gefist
fyrirfram upp á því að kafa þar til
botns og láti sér lynda að „sér-
fræðingar“ véli einir um málin.
Ef um er að ræða málefni, sem
snerta alla þjóðfélagsþegna, eins
og t.d. skattamál eða trygginga-
mál, þá er illt í efni því að einmitt í
þeim málum, er snerta almanna-
heill, þarf almenningur að fylgj-
ast vel með eigi lýðræðið að rísa
undir nafni.
Sú skoðun hefur heyrst að
kjarasamningar séu orðnir það
tyrfnir að sumt launafólk telji það
ekki svara kostnaði að reyna að
skilja þá. Auðvitað er ljóst að fé-
lagslegur veruleiki er flóknari nú
en hjá þeim verkamönnum í vín-
garðinum forðum tíð þar sem
hinir síðustu urðu fyrstir og hinir
fyrstu síðastir. Þar var dagkaupið
einn denar og hvorki minnst á or-
lof né álagsgreiðslur, bónus né
barneignarfrí, svo að ekki sé nú
talað um stéttarfélagsgjöld. En
þar komust lög og skriflegar regl-
ur samfélagsins líka fyrir í einni
bók. Þótt meiri fjölbreytni sé í
okkar þjóðfélagi, má vissulega
spyrja hvort ekki megi einfalda
kjarasamninga.
Það er býsna margt sem getur
gert kjarasamning flókinn. Sumt
af því blasir strax við annað leynir
á sér. „Sérfræðingarnir" túlka
líka samninga á mismunandi
hátt, allt eftir því við hvern þeir
eru að tala. Einhvern tíma fréttist
af kjarasamningi sem gaf 8%
kauphækkun í frásögn fyrir
fréttamenn en var í reynd álitinn
gefa 16% hækkun og þannig var
hann kynntur viðkomandi
launþegum. Sumum dettur í hug
að „sérfræðingarnir“ séu vísvit-
andi í feluleik. En slíkur felu-
leikur getur orkað tvímælis. Sú
skoðun hefur verið sett fram að
félagar í Verkamannasamband-
inu, sem felldu nýgerða kjara-
samninga, hafi gert það vegna
þess að þeir hafi ekki áttað sig á
raunverulegu innihaldi þeirra.
Er örugglega
enginn
skilinn eftir?
Það verður sífellt algengara að
launhækkanir samkvæmt samn-
ingum felist ekki nema að litlu
leyti í beinum hækkunum á taxta-
kaupi, enda er taxtakaupið oftast
nær það það lágt að menn svitna
þegar þeir hugleiða hvernig sé að
lifa af því. Megnið af launahækk-
unum hefur gjarnan falist í margs
konar álagsgreiðslum sem ganga
undir ýmsum nöfnum.
Það er engu líkara en komið sé
við kviku á atvinnurekendum ef
nefnt er að nú þurfi að hækka
taxtakaupið almennilega, jafnvel
þótt ekki sé talað um að hækka
það nema upp í þau laun sem
margir þeirra greiða. Oft eru þeir
ögn viðræðubetri ef rætt er um
breytingar á öðrum sviðum og
eru til í að ræða um ýmiss konar
álagsgreiðslur. Þess vegna geta
samningaviðræður oft snúist um
atriði sem venjulegt fólk telur í
fljótu bragði ekki nein höfuð-
atriði í kjarabaráttu. Menn halda
kannski að samningsaðilar séu að
skiptast á tillögum að nýjum
launatöflum og sitji jafnt nótt
sem dag á rökstólum um
breytingar á taxtakaupi, en þeir
eru þá að ræða um uppstigningar-
dag og sumardaginn fyrsta.
Við þetta verða kjarasamning-
ar enn flóknari. Launmenn gera
sér þá stundum enga grein fyrir
því hvort um einhverjar kjara-
bætur er að ræða fyrr en farið er
að borga út eftir nýjum samning-
um. Við slíkar aðstæður reynir
mjög á fortöluhæfileika þeirra
sem mæla fyrir samningunum.
Viti menn ekki hvernig nýir
samningar virka þegar kemur að
því að greiða um þá atkvæði,
finnast ekki mörg haldreipi
önnur en að hlusta á „sérfræðing-
ana“. En langalvarlegust er sú
hætta að einhverjir verði skildir
eftir á berstrípuðu taxtakaupinu.
Ef það er ekki 100% öruggt að
hver og einn einasti launamaður
fái einhvers konar aukagreiðslur
sem hækki laun hans umtalsvert,
þá er slíkt óþolandi ranglæti á
ferðinni að við það verður ekki
unað.
Grindvíkingar
mega ekki hækka
taxtakaupið
- Treysta menn sér til að full-
yrða að ekki sé einhvers staðar
verið að greiða fólki 31.500 til
34.020 krónur á mánuði án nokk-
urra viðbótargreiðslna fyrir fulla
dagvinnu? Þetta er taxtakaupið
samkvæmt þeim samningum sem
nokkur félög í Verkamannasam-
bandinu eru búin að samþykkja.
Eru samningarnir ekki sjálfkrafa
óviðunandi ef einhver dæmi finn-
ast um þetta?
Nýjustu atburðir í Grindavík
eru gott dæmi um tregðu atvinnu-
rekenda á að hækka taxtakaupið.
Þar eru gerðir samningar sem eru
í mörgum atriðum heldur betri en
nýju Garðastrætissamningarnir
og í einu atriði skara þeir langt
fram úr. Ofan á heldur lágar
hækkanir á taxtakaupi eru grind-
vískir atvinnurekendur reiðu-
búnir að greiða 6 þúsund krónur
á þriggja mánaða fresti, þ.e. að
hækka mánaðarkaupið um 2 þús-
und. Við þetta yrði lægsta taxta-
kaup um 34 til 37 þúsund á mán-
uði, að vísu ekkert forstjórakaup
en umtalsvert hærra en sam-
kvæmt Garðastrætissamningun-
um. Skömmu eftir að fréttist af
nýjum Grindarvíkursamningum
var búið að kalla atvinnurekend-
ur í Grindavík inn á teppið í
Garðastræti, höfuðstöðvum at-
vinnurekenda á íslandi.
Grindvíkingar höfðu gert það
sem aldrei má gera að mati for-
svarsmanna íslenskra atvinnu-
rekenda, þ.e.a.s. að hækka taxta-
kaupið svo að um munar. Nú eru
þeir búnir að læra sína lexíu. Þeir
keppast við að fullvissa verkafólk
í Grindavík um að auðvitað fái
það umsamda hækkun, hún geti
bara því miður ekki verið fólgin í
svona mikilli hækkun taxta-
kaupsins. Þá er ekkert eftir ann-
að en að grafa eina ferðina enn
upp þær tæknibrellur sem svo
mikið hafa verið notaðar í launa-
málum á síðustu misserum: nú er
kominn tími til að greiða grind-
vísku verkafólki meira í bónus en
áður.
Verkakonur í Vestmannaeyj-
um vilja ekki taka þátt í þessum
skollaleik. Ein meginkrafa
Verkakvennafélagsins Snótar er
að taxtakaupið hækki um 10 þús-
und krónur á mánuði. Gengi það
eftir yrði lægsta dagvinnukaup
39.975 krónur á mánuði og þeir
eru tæpast margir sem telja sig
ofsæla af slíkum launum. Þetta er
ugglaust það atriði í kröfugerð
Snótar sem mest fer fyrir brjóstið
á atvinnurekendum.
Samstaðan
rofin
En hvað veldur því að atvinnu-
rekendur ljá fyrst og fremst máls
á hækkunum á aukagreiðslum og
vilja helst alls ekki ræða hækkun
á taxtakaupi nema þá helst að um
sé að ræða tiltölulega fámenna
hópa? Telja þeir það vera at-
vinnufyrirtækjunum í hag að
launafólk fái sem stærstan hluta
af launum sínum sem einhvers
konar uppbót ofan á taxta-
kaupið?
Nærtækasta skýringin er að
einhverjir vilji eiga þess kost að
greiða ekki meir en svívirðilega
lágt taxtakaupið. Þar er enn kom-
ið að því atriði sem margir vilja
umfram allt gleyma: það er til
launafólk sem fær minna en 40
þúsund á mánuði fyrir fulla
vinnu, sumir mun minna. Þeir at-
vinnurekendur eru vissulega
margir sem aldrei dytti í hug að
greiða svo lág laun. Hvers vegna
er þeim þá svona fast í hendi að
halda almennum taxtalaunum
niðri?
Ljóst er að kerfi, sem byggir á
því að taxtakaup sé ekki nema
hluti launa, hefur sundrandi áhrif
á verkalýðshreyfinguna. Getur
verið að atvinnurekendur telji
baráttu sína fyrir lágum grunn-
launum tryggja að ekki náist sú
samstaða í verkalýðshreyfing-
unni sem geti orðið þeim skeinu-
hætt í launadeilum?
Það er ákaflega auðvelt að
sundra launþegum með því að
etja þeim út í innbyrðis saman-
burð sem aldrei tekur enda af því
að oft er verið að bera saman
óskylda hluti. „Þið hafið nú
bónusinn," segja gangastúlkurn-
ar á spítölunum við fiskverka-
konurnar. Svarið lætur ekki á sér
standa:„Já, en hvað með vakta-
álagið hjá ykkur?“
Stundum er því haldið fram að
séu almenn taxtalaun verka-
manna hækkuð sómasamlega
leiði það innan tíðar til meiri
verðbólgu. Það sé betra að bæta
kjör þeirra á þann veg að þess sjái
ekki um of stað í kauptöxtunum.
Þurfi endilega að hækka kaup sé
ágætt að gera það í samningum
sem ná bara til hluta verkamanna
í viðkomandi stéttarfélagi. Nú,
svo má alltaf reyna
maður-á-mann-aðferðina en
samkvæmt henni semur verka-
maðurinn beint við sinn atvinnu-
rekanda. Þessar hugmyndir
grundvallast á því að kjarabætur
verkafólks þurfi umfram allt að
fela.
En það má ekki fela kjarabæt-
urnar það vel að verkamennirnir
sjálfir komi ekki auga á þær.
ÓP
Laugardagur 12. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5