Þjóðviljinn - 26.04.1988, Blaðsíða 7

Líkur eru á að margir nothaefir bílar lendi á haugunum, þegar enginn vill kaupa þá.
Keypt í flýti án
nægilegrar skoðunar
Margir vafasamir tjónabílar í umferð. Lagtframfrumvarp um
bílasölur, sem auka á öryggi í bílaviðskiptum
Á vegum Félags íslenskra bif-
reiðaeigenda er boðið upp á lög-
fræðiráðgjöf tvisvar í viku. Þar situr
Andri Amason fyrir svörum og feng-
uni við hann til að ræða um hvaða
vandamál kæmu helst upp í við-
skiptum með notaða bQa. Einnig var
komið inn á helstu nýmæli í lagafr-
umvarpi um bílasölur, sem FÍB fékk
til umsagnar.
Yfír 1000 bifreiðaeigendur leita
árlega til félagsins, með fyrirspumir
um lagalegan rétt sinn. Að sögn
Andra kemur stærsti hópurinn
vegna tryggLngamála, fólk sem ekki
er sátt við sakarskiptingu í árek-
strum. Naæt á eftir koma mál sem
snúa að viðskiptum með notaða bfla
og eru flestir að velta fyrir sér bótum
vegna galla sem koma í ljós eftir
kaupin. - Við reynum að vera hlut-
lausir ráðgjafar bæði fyrir kaupend-
ur og seljendur og höfum stundum
milligöngu um sættir í slfloim mál-
um.
Skortir á úttekt
fyrir kaup
- Helstu vandræði sem koma upp
vegna viðskipta með notaða bfla
stafa af því að menn skoða ekki
nægilega vel það sem þeir eru að
kaupa. Fólk gefur sér oft góðan tíma
til að velja heimilistæki, en fer síðan
með 10 sinnum meiri pening á bfla-
sölu og kaupir á korteri notaðan bfl
án þess að skoða hann. Þegar heim
er komið og farið að h'ta betur á
bflinn getur hitt og þetta verið að.
Oft er mikið annríki á bflasölum
um helgar, því menn vilja nýta frítí-
mann til að festa sér bfl. Andri taldi
skynsamlegra að nota helgamar tíl
að leita að rétta bflnum, en fá sér
síðan frí í vinnunni á virkum degi til
nákvæmrar skoðunar. Ef gallar
koma í ljós þá á að semja um lægra
verð og fallast seljendur yfirleitt á
það. - Fólk getur verið að setja alla
lausa peninga og allt ráðstöfunarfé
næstu 6 mánaða í bflakaupin. Það
má ekki við því að þurfa að setja
bflinn strax á verkstæði.
Andri sagði það meginreglu að
kaupandi ætti ekki rétt á bótum, ef
gallar kæmu í ljós eftir að gengið
hefur verið frá viðskiptunum. Þetta
á við um alla venjulega slitgalla en
þegar fram koma leyndir gallar í ný-
legum bflum getur kaupandi sett
fram bótakröfu. Dæmi um slíka
galla geta verið að gírkassi eða vél
gefí sig skömmu efdr kaupin.
Má vara sig
á tjónabílum
Það getur verið margt að varast
þegar keyptir eru notaði bflar, t.d.
þegar um er að ræða tjónabfl. - Hér
eru yfir 1000 tjónabflar á götunum
og margir illa viðgerðir. Þó að allt
sýnist slétt og fellt á yfirborðinu
koma gallar í ljós þegar farið er að
keyra þá úti á vegum. Oft eru þessir
bflar skriðskakkir og ekki hægt að
hjólastilla þá. Varkár kaupandi at-
hugar því hjá Bifreiðaeftirlitinu
hverjir hafa verið fyrri eigendur. Ef •
tryggingafélag er þar á meðal er hér
á ferðinni tjónabfll.
Á næstu árum má líka búast við
að rekast á svokallaða flóðabfla á
bflasölum. Félagsmenn í FÍB sem
vilja forðast þá geta fengið lista á
skrifetofu félagsins, með upplýsing-
um um verksmiðjunúmer og annað
sem þekkja má flóðabflana á.
Á síðasta ári var mikið flutt inn af
notuðum bflum, einkum frá Banda-
ríkjunum og Þýskalandi. Að sögn
Andra þótti það áður kostur á not-
uðum bfl ef hann var innfluttur og
þar með laus við slítandi keyrslu á
íslenskum malarvegum. Nú er dæm-
ið að snúast við, jafnvel auglýst að
bfllinn hafi upphaflega verið fluttur
inn af umboðinu.
Þessu veldur orðrómur um að kfl-
ómetramælum hafi verið breytt í
sumum notuðum innfluttum bflum.
- Það er kominn tugur tilfella af
einni bflategund, þar sem mælamir
virðast hafa verið kerfiðsbundið
skrúfaðir niður. Getur munað allt
upp í 100 þúsund km á raunveru-
legum akstri og mælisstöðu. Er-
lendis er algengt að bflar séu keyrðir
60-100 þúsund kflómetra á 1 ári, en
þeir eru alltaf á malbiki og líta út eins
og nýjir. Við keyrslu og nánari
skoðun kemur hins vegar í ljós að sht
er meira en eðlilegt getur tahst mið-
að við uppgefinn akstur.
Andri sagði að lítið væri hægt að
gera í slíkum tilfellum. Oft væri bfl-
linn fluttur inn beint á nafni
kaupanda og milliliðurinn því stikkf-
rír. Menn færu varla að standa í því
að elta uppi seljendur í öðrum
löndum. - Ef kaupendur koma í
röðum og kaupa bflana án athuga-
semda þá viðgengst þetta.
Muna eftir
veðbókarvottorði
Eitt af því sem ekki má gleyma
þegar kaupa á bfl, er að kanna hvort
á honum hvfli skuld. Best er að fyrir
hggi veðbókarvottorð en einnig er
hægt að fá staðfestingu á skuldleysi
símleiðis á skrifstofutíma. - Ef keypt
er um helgar þegar ekki næst í upp-
lýsingar er tekin mikil áhætta. Það
eru til fjölmörg dæmi um að fólk hafi
tapað mörg hundruð þúsund krón-
um á slíkri vanrækslu. Málaferh
duga htið ef fyrrverandi eigandi er
gjaldþrota.
Andri sagði það vera spumingu
hvort bflasalar gætu borið ábyrð í
svona tilfellum. Hann vissi til þess að
fallið hefði dómur, þar sem bflasala
var dæmd meðábyrg fyrir að hafa
ekki haft veðbókarupplýsingar á
hreinu.
Eitthvað er um að bflasölur eða
einstakir starfsmenn þeirra kaupi
sjálfir bfla til endursölu og reyni að
hagnast á þeim viðskiptum. Að sögn
Andra er ekkert út á það að setja að
bflasölur kaupi bfla og í sumum
löndum fara viðskipti með notaða
bfla aðahega þannig fram. - En því
miður hafa komið upp hér dæmi þar
sem fólk hefur verið féflett. Oftast er
það fuhorðið fólk, sem ekki er vel að
sér um gangverð bfla. Óprúttnir
sölumenn geta sagt því að í hæsta
lagi fáist t.d. 300.000 á borðið fyrir
bflinn. Nokkru síðar er hann svo
seldur á mun hærra verði. Ef mun-
urinn er verulegur er hægt að tala
um fjársvik en stundum er rætt um
þetta sem löglegt en siðlaust.
Skuldabréf eru mikið notuð í bfla-
viðskiptum og taldi Andri að núorð-
ið væri ekki mikið um vandamál
vegna notkunar þeirra. - Menn eru
búnir að læra inn á þau og láta ekki
plata sig. Fyrir um 4 árum gekk yfir
skuldabréfaasði og þá komu upp
mörg sorgleg dæmi, þar sem fjöl-
skyldur flosnuðu upp í kjölfar bflak-
aupa.
Fólk áttaði sig ekki á því að í raun
var það að staðgreiða bílana, án þess
að fá neinn afelátt, þegar afföhum af
sölu skuldabréfanna va{ bætt ofan á
bflverðið. Síðan óx upphæðin á bréf-
unum í verðbólgunni á sama tíma og
bflhnn lækkaði í verði. Þeir sem
byrjuðu að lenda í vanskilum gátu
endað slyppir og snauðir eftir þessi
viðskipú.
Lagafrumvarp
um bílasölur
Nú í vetur var lagt fram á Alþingi
frumvarp til laga um sölu notaðra
bifreiða og annarra skráningar-
skyldra ökutækja. í greinargerð
með frumvarpinu er talað um að
löggjöf um þessi mál ætti að verða
„bæði bifreiðasölum og viðskipta-
mönnum þeirra til hagsbóta og geti
dregið úr ágreiningi og deilum og
létt af bflasölum óréttmætri gagnrýni
vegna starfa þeirra."
Andri sagði að FÍB hefði fengið
frumvarpið til umsagnar og í því
væru nokkur athyghsverð nýmæh.
Ein greinin fjallar um þóknun til
bflasala. - Það hefur verið uppi deila
um hvort borga eigi sölulaun af bfl
sem tekinn er uppí annan. Við höf-
um verið á móti því að bflasalar taki
2% af þeim bflum án þess að hafa
selt þá. í frumvarpinu er farinn milli-
vegur og gert ráð fyrir að þóknun
nemi 1% þegar bfll er tekinn uppí.
Kveðið er á um að geta eigj þess í
afeali ef verið er að selja bfl í eigu
bílasala, maka hans eða náinna
skyldmenna. Andri taldi þetta
ákvæði bæta sönnunaraðstöðu
kaupenda ef upp kæmi ágreiningur
Andri Ámason er félagsmönnum
FÍB innan handar um lögfræðileg
málefni.
Mynd Sig.
vegna viðskiptanna og tengslum
bflasala við seljanda hefði verið
leynt.
Til að auka öryggi í bflavið-
skiptum á að hggja fyrir veðbókar-
vottorð yfir ökutækið og ótvíræð
sönnun fyrir því að seljandi sé
skráður eigandi. Bflasölum er einnig
gert skilt að vara seljanda við ef vafi
leikur á greiðslugetu kaupanda. -
Það eru rnörg dæmi um að bflasalar
hafa vitað eða mátt vita að kaupandi
gæti ekki staðið í skilum, t.d. ef hann
hefur áður keypt bfl hjá þeim og
ekki getað borgað hann.
Þegar upp koma mál þar sem selj-
andi er sakaður um að hafa gefið
rangar upplýsingar um ástand bif-
reiðarinnar getur reynst erfitt að
sanna hvað sagt var. Til að bæta úr
því er bflasala uppálagt að skrá og
geyma í 1 ár allar upplýsingar sem
seljandi veitir um bflinn. Reyndar
segjr að bflasah eigi að afla þeirra
upplýsinga sem kaupanda séu
nauðsynlegar og heyrst hefur að bfl-
asalar telji að verið sé að koma á þá
skoðunarskyldu. f skýringu á
greininni er talað um að ekki sé ver-
ið að slaka á rannsóknarskyldu
kaupanda, en hins vegar eigi að
„skerpa skyldu bifreiðasala til að
miðla þeim upplýsingum sem haxm
veit um eða hefur aflað í starfi sínu.“
Ekki hefur allt verið tíundað sem
stendur í frumvarpinu og óvíst er
hvort það verður samþykkt í þessari
mynd. Margir eru eflaust sammála
flutningsmönnum um að ákveðnari
reglur um kaup og sölu notaðra bfla
komi flestum til góða. Viðskiptin
gangj snurðulausar fyrir sig og bflas-
ölumar fái á sig betra orð en loðað
hefur við þær.
MANNLIF
Umsjón: Magnfríður Júlíusdóttir
7
Þriðjudagur 26. apríl 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7