Þjóðviljinn - 04.06.1988, Blaðsíða 4

LEIDARI
FRETTIR
Sjómanna-
dagurinn
Á morgun, sunnudaginn 5. júní, er sjómannadagurinn hald-
inn hátíðlegur í öllum íslenskum sjávarplássum. Það eru 50 ár
frá stofnun sjómannadagssamtakanna í Reykjavík og ná-
grenni og einnig 50 ár síðan haldinn var hátíðlegur í fyrsta sinn
sjómannadagur á ísafirði. Nú er dagurinn orðinn lögbundinn
frídagur íslenskra sjómanna og alls staðar þar sem útgerð er
stunduð hér á landi gera menn sér dagamun á einn eða annan
máta.
Það er mjög misjafnt eftir byggðarlögum hvað sjómanna-
dagurinn er stór hluti af lífi fólks. I stærstu kaupstöðunum eru
þeir án efa býsna margir sem hafa tæpast veður af að nokkuð
sérstakt standi til á morgun, að dagurinn sé á nokkurn hátt
ólíkur öðrum sunnudögum sumarsins. Annars staðar er sjó-
mannadagsins beðið með eftirvæntingu og hátíðahöld og
minningarathafnir dagsins sameina unga og aldna sem takast í
hendur yfir ímyndaða kynslóðagjá og hugsa sem svo: þetta er
dagurinn okkar.
Þótt íslenskt nútíma þjóðfélag fái ekki staðist án sjósóknar,
er það mjög misjafnt hvað íslendingar gera sér vel grein fyrir
þeirri staðreynd að föðurland þeirra hálft er hafið. Stór hluti
þjóðarinnar þekkir ekki þorsk frá ýsu og hefur heldur óljósar
hugmyndir um hvernig þessi kynjadýr eru sótt í undirdjúpin.
Vestrænt neyslusamfélag byggist á ákaflega mikilli sérhæf-
ingu, svo mikilli að hver þjóðfélagsþegn getur ekki haft þar
fullkomna yfirsýn yfir alla þætti. íslendingar virðast einhuga um
að búa við margbreytileik slíkrar þjóðfélagsgerðar en hún fær
að sjálfsögðu ekki þrifist nema með því að nytjuð séu fiskimiðin
kringum landið. Þeir sem hafa atvinnu sína af verslun, blaðaút-
gáfu, smíðum og ballettdansi, svo að eitthvað sé nefnt, mega
gjarnan hafa það hugfast að hér á landi voru engar forsendur
fyrir nútíma samfélagi með sérhæfingu borgarmenningarinnar
fyrr en íslendingar fóru á síðustu öld að róa til fiskjar á djúpmið
og nýta sér náttúruauðlindir landgrunnsins.
Það er ekki langt síðan menn neyddust til að viðurkenna að
þessi auðlind er því miður ekki ótakmörkuð. Og síðustu fréttir af
mengun og eitruðum þörungagróðri, sem engu hlífir, undir-
strika að líf íslensku þjóðarinnar er með beinum hætti hluti af
ákaflega viðkvæmu jafnvægi í lífríki sjávarins. Fyrir því er alda-
löng reynsla að náttúrulegar sveiflur og breytingar á haf-
straumum og hitafari geta haft afgerandi áhrif á þjóðlífið. Það
hefur ekki breyst þótt tæknin geri það kleift að jafna þær
sveiflur lítillega. Hið nýja er að tæknivætt samfélag getur skrúf-
að fyrir auðlindina, gjöreytt ákveðnum tegundum, ofveitt fisk-
stofna og jafnvel eytt öllu lífi í hafinu. Það þarf að umgangast
hina nýju tækni með mikilli gát.
Frá því skútuöldin gekk hér í garð hefur verið stöðug endur-
nýjun og þróun í fiskveiðiflota okkar. Nú er svo komið að
íslendingar eru leiðandi á ýmsum sviðum hátæknivæddra fisk-
veiða og geta kennt öðrum þjóðum margt á því sviði. Það hefur
ekki bara verið kraftblökkin sem íslenskir sjómenn hafa verið
fljótir að tileinka sér; sífellt flóknari rafeindatæki eru sett um
borð í veiðiskipin og því fer með sjómannsstarfið líkt og mörg
önnur störf í samfélaginu að stöðugt reynir á hæfni manna við
að tileinka sér nýja þekkingu. Sú hæfni íslenskra sjómanna
hefur gert það að verkum að afli á mann er hér meiri en annars
staðar þekkist.
En þrátt fyrir allar tækninýjungar og framþróun hefur ekki
tekist að koma í veg fyrir að sjómennska er lífshættulegt starf.
Miðað við aðrar starfsgreinar er óvenju mikið af slysum á þeim
mönnum sem sjóinn stunda. Vissulega hefur margt breyst til
batnaðar og koma þar til bæði fyrirbyggjandi aðgerðir og nýjar
björgunaraðferðir. Mikið af þeim hryllilegu sjóslysum, sem
urðu fyrr á árum, gætu tæpast átt sér stað nú. En engu að síður
er mannfallið í sjómannastéttinni enn þá gífurlegt.
Á sjómannadag er gjarnan tíðkað að ræða í hátíðlegum tón
um hetjur hafsins sem draga björg í bú. Víst er um það að
sjómenn eiga vissulega skilið að fagurlega sé um þá talað en
líkast til kæmi þeim betur að valdhafarnir hugsuðu oftar og
jafnar til þeirra, t.d. á þeim stundum þegar verið er að ákveða
fiskverð. Glíman við þorskinn getur verið jafnerfið í landi og úti á
sjó. Þjóðviljinn árnar sjómönnum heilla.
Hvalveiðar
Vísindaveiðamar
fordæmdar
Skorað á íslendinga að hætta veiðum. Óvísthvort veiðarnar
hefjast á tilskildum tíma
í fyrrinótt voru samþykktar tvær ályktanir
í Alþjóða hvalveiðiráðinu gegn sk. vísinda-
veiðum íslendinga á hvölum. I annarri álykt-
uninni sagði að veiðarnar væru ólöglegar
samkvæmt lögum hvalveiðiráðsins og í hinni
var skorað á Islendinga að hætta veiðunum.
Eftir að þessi niðurstaða lá fyrir sagði einn
bandarísku fulltrúanna í ráðinu að miklar
líkur væru á að staðfestingarkæra yrði lögð
fyrir Bandaríkjaforseta.
Tvær undanþágur hafa verið frá alþjóð-
legu banni við hvalveiðum. Önnur varðandi
vísindaveiðar og hin um veiðar frumbyggja.
Vísindaveiðar Islendinga voru sagðar ólög-
legar þar sem þær færu langt útfyrir túlkun
ráðsins á því hvernig bæri að túlka hugtakið
„vísindaveiðar".
Jakob Lagerherntz hjá Greenpeace-sam-
tökunum í Svíþjóð sagði við Þjóðviljann að
samþykkt þessara ályktana staðfesti að hval-
veiðar íslendinga væru ólöglegar. „Ef íslend-
ingar halda veiðum áfram eftir þetta munum
við halda áfram að hvetja fólk til að kaupa
ekki íslenskar afurðir," sagði Jakob. Hann
sagði að íslendingar ættu við forystuvandam-
ál að stríða sem væri Halldór Ásgrímsson
sjávarútvegsráðherra, ráðherrann hefði ekki
fólkið í landinu á bakvið sig.
Magnús Skarhéðinsson hjá Greenpeace-
samtökunum á íslandi sagði niðurstöðu hval-
veiðiráðsins gera íslendingum erfiðara að
halda hvalveiðum áfram. „Fyrir utan það að
þrákelkni Halldórs er orðin þjóðinni dýr.
Mér er sagt að hluti skýringarinnar á því að
Long John Silver endurnýjaði ekki stóran
samning við SH væru aðgerðir hvalfriðunar-
sinna,“ sagði Magnús. Að sögn Magnúsar er
einn og einn kaupandi tekinn fyrir í einu og
hræddur frá því að kaupa íslenskan fisk.
Samkvæmt áætlun eiga hvalveiðar að hefj-
ast þann 12. júní nk. og á Halldóri Ás-
grfmssyni er ekki annað að heyra en að svo
verði „en tillit verði tekið til gagnrýni
vísindanefndar hvalveiðiráðsins,“ eins og
ráðherra orðaði það. Jakob Jakobsson hjá
Hafrannsóknarstofnun var þó ekki öruggur
um að veiðarnar hæfust þann 12. júní. „Við
bíðum eftir nánari fregnum að utan og frá
sendinefndinni," sagði Jakob.
-hmp
Búvöruhœkkunin
Óvissa með niðurgreiðslur
Beðið endurskoðunar á útgjöldum til landbúnaðar. Áburðarverð
stærsti liður í hækkun
Nýja búvöruverðið miðast við að til komi
auknar niðurgreiðslur til að vega á móti
krónutöluhækkun matarskattsins, eins og
gert var 1. mars. Ef ríkisstjórnin samþykkir
það ekki má búast við meiri hækkun fljót-
lega.
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra sagði að
beðið væri með ákvörðun um auknar niður-
greiðslur, því verið væri að endurskoða allar
áætlanir um útgjöld til landbúnaðar. - Það
eru vísbendingar um að um nokkuð meiri
útgjöld sé að ræða en við áttum von á. Ég vil
fá á því rækilegar skýringar áður en lengra er
haldið. Hann vildi ekki nefna neinar fjár-
hæðir og bjóst við að ákvörðun í málinu yrði
tekin á þriðjudaginn.
Landbúnaðarvörur hækkuðu í gær um 7,5-
10% og sagði Haukur Halldórsson, for-
maður Stéttarsambands bænda, að 22%
verðhækkun á áburði hefði þar mest áhrif.
Verðhækkanir á áburði eru aðeins teknar inn
í búvöruverð einu sinni á ári. Aðrir stórir
þættir eru hækkun kjarnfóðurs vegna gengis-
fellingar, meiri flutningskostnaðar og hækk-
un trygginga. Launaliður bænda hækkaði um
6,1% 1. mars, en vegna bráðabirgðalaganna
nemur hækkun hans nú einungis 3,8%.
Haukur sagði að ef ríkisstjórnin stæði ekki
við það að auka niðurgreiðslur, sem næmi
áhrifum söluskattshækkunar, gæti þurft að
hækka landbúnaðarvörur enn meir. Gísli
Karlsson hjá framleiðsluráði áætlaði að sú
hækkun gæti numið um 9 kr. á útsöluverði á 1
kg af lambakjöti og 1,33 kr. á mjólkurlítra.
mj
þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Ottar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðróundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: ElíasMar, HildurFinnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlitsteiknarar: GarðarSigvaldason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: JóhannesHarðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðilausa8ölu:60 kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 4. júní 1988