Þjóðviljinn - 10.06.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Samþjöppun
valdsins
Samkvæmt 2. grein stjórnarskrár íslenska lýðveldisins fer
lýðkjörið alþingi með löggjafarvaldið. Alþingiskosningar eru
ekki sjaldnar en á fjögurra ára fresti og eru af almenningi taldar
gildasti þátturinn í því lýðræði sem finna má í íslensku
stjórnkeiii. Einmitt í alþingiskosningum finnst íslendingum þeir
hafa hvað mest áhrif á ríkisvaldið. Kjör fulltrúa á löggjafarsam-
komuna er því alvarleg athöfn og löggjafarvaldið er í huga
almennings vald sem á að umgangast með mikilli gát.
Vegna þess að þörfin fyrir lagasetningu er ekki endilega
bundin við fundartíma alþingis er í stjórnarskránni tiltekið að
unnt sé að gefa út bráðabirgðalög ef brýna nauðsyn ber til. En
slík lög skal leggja fyrir alþingi til staðfestingar. Það er sem sagt
margfaldlega undirstrikað í stjórnarskránni að löggjafarvaldið
sé í höndum þjóðkjörinna þingmanna.
Nýleg bráðabirgðalög um ráðstafanir í efnahagsmálum, sem
sett voru að tilhlutan ríkisstjórnarinnar í síðasta mánuði, áttu
sér drjúglangan aðdraganda. Það var farið að tala um setningu
bráðabirgðalaga löngu áður en gert var hlé á fundum alþingis.
Skilningur ráðherranna á því hvar löggjafarvaldið liggur er
nefnilega ekki í samræmi við stjórnarskrá lýðveldisins. í stað
þess að leggja fyrir alþingi þær tillögur um efna-
hagsráðstafanir, sem þeir töldu nauðsynlegar, og láta réttan
aðila sjá um að setja ný lög, þá biðu ráðherrarnir þess með
óþreyju að alþingismenn færu í sumarfrí svo að ekki þyrfti að
bera undir þá efni nýrra laga fyrr en í haust þegar þau eiga að
vera búin að þjóna sínum tilgangi.
í stjórnarskrá lýðveldisins er gerð grein fyrir þrískiptingu
ríkisvaldsins. Eins og áður segir skal löggjafarvaldið vera hjá
alþingi, dómsvald hjá dómendum og framkæmdavaldið hjá
stjórnvöldum, þ.e. embættismönnum ríkisins en í þeirra hópi
tróna ráðherrarnir efstir. Þrískiptingin þyggist á þeirri hugmynd
að í samskiptum við ríkisvaldið sé öryggi þegnanna best tryggt
ef ekki er of víðtækt vald hjá einni og sömu stofnuninni eða hjá
einum og sama embættismanninum.
Svo virðist sem ráðherrar í ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar
gefi ekki mikið fyrir hugmyndir um þrískiptingu ríkisvaldsins.
Eins og áður segir, voru þeir farnir að bíða eftir því að fulltrúar á
löggjafarsamkomunni færu í frí svo að ríkisstjórnin gæti sett
bráðabirgðalög að vild. Fljótt kom í Ijós að bráðabirgðalögin
voru slík hrákasmíð að ekki liðu nema 10 dagar þar til setja
þurfti ný bráðabirgðalög til að breyta þeim fyrri. Síðan kom í Ijós
að þeir, sem aðstöðu höfðu, virtu lögin að vettugi. Lögbann við
samningum um launahækkanir umfram ákveðin mörk var
einskis metið af þeim sem töldu sig geta og sáu sér hag í að
brjóta það.
í stað þess að láta dómstóla fjalla um meint lögbrot fengu
handhafarframkvæmdavaldsins, ráðherrarnir í ríkisstjórn Þor-
steins Pálssonar, einn af embættismönnum sínum til að fella
úrskurð um lögmæti þeirra kjarasamninga sem sprengdu
ramma bráðabirgðalaganna. Dómsvaldið, löggjafarvaldið og
framkvæmdavaldið var þar með allt komið á eina og sömu
hendi.
Nú fóru leikar svo að ríkislögmaður taldi að hér væri um brot
á bráðabirgðalögunum að ræða. En ráðherrarnir vilja ekki hlíta
þeim dómi. Nú vilja þeir fá fleiri umsagnir og þá fyrst og fremst
frá þeim aðilum sem taldir eru hafa brotið lögin.
Vitleysan og flumbrugangurinn hjá ráðherrunum er að kom-
ast á það stig að lýðræðinu getur stafað af því hætta. Það hefur
ekki aðeins orðið gengisfelling á íslenska gjaldmiðlinum, held-
ur fer og virðing almennings fyrir landsstjórninni stöðugt þverr-
andi.
Fjármálaráðherra kvartar undan því í blöðum að hér sé
ríkisvaldið ekki nægjanlega sterkt til að tryggja að lögum sé
hlítt. Hann virðist sakna þess að ráðherrarnir skuli ekki geta
sett að vild ýmiss konar ólög sem þeir láta undirmenn sína
dæma eftir og túlka svo eins og hugurinn býður hverju sinni.
Hætt er við að einhverjum þætti þröngt fyrir sínum dyrum ef
völd ráðherranna ykjust enn að þessu leyti.
KLIPPT OG SKORIÐ
19. júní
íslenski kvennadagurinn
er um aðra helgi, og sér hans
þegar merki í snemmbúnu
ársriti Kvenréttindafélags-
ins, 19. júní,-ogereinsgott
að konur séu snemma á ferð
í tilefni dagsins sem oft má
sæta því að vera í hvarfi frá
þjóðhátíðinni tveimur
dögum fyrr.
19. júní Kvenréttindafé-
lagsins er vandað blað og
efnismikið, reyndarsvolítið
„opinbert" í laginu og ekki
alveg í stíl við þann ferska
hressileika sem oftast hefur
verið aðalsmerki kvenna-
baráttu síðari ára. Enda
reynir 19. júní að vera af-
skaplega ópólitískt blað að
maður segi ekki þverpólit-
ískt.
Samfelldurskola-
dagur
En þarna er margt sagt af
viti, ekki síst útaf meginefni
blaðsins, málefnum barna
ogdagvistarefnum. Parer
meðal annars leitað til fólks
úr ýmsum pólitískum áttum
um að tjá sig, og við skulum
grípa niður á þremur stöð-
um.
Rannveig Guðmunds-
dóttir bæjarfulltrúi í Kópa-
vogi byrjar á að rifja upp
bernskuárin:
„Þá voru börn í hverju
húsi viðgötuna, íhverju
húsi var mamman og dyr
hennar voru öllum börnum
götunnar opnar og allt var
sjálfsagt og gott því öryggið
bjó í húsinu heima og það
var nóg. Flestir miðaldra
þekkj a þessa mynd. Þetta
var áður en þjóðfélagið kall-
aði konur til dáða út á vinnu-
markaðinn m.a. með skatta-
ívilnunum. Áðuren við
stelpurnar urðum meðvitað-
ar um sjálfsagðan rétt okkar
til náms og þátttöku í at-
vinnulífinu. Áðuren ungar
fjölskyldur hófu að ganga
fram af sér við húsnæðis-
öflun og áður en sú stað-
reynd varð ljós að HÚN
hafði smátt og smátt gengið
inn í hlutverk ömmu,
mömmu og HANS. Við höf-
um verið ótrúlega treg við
að takast á við afleiðingarn-
ar.“
Breyttir tímar sumsé, en
auðvitað hefur þokast:
„Það er þó orðin viður-
kennd staðreynd að stöðug
dagvistaruppbygging verður
að vera í gangi og að dvalar-
tími barna „venjulegra for-
eldra“ í dagvistun er alltof
stuttur. Dagvistun barna er
eðlilegur og jákvæður þátt-
ur, sterktengdur hjóli at-
vinnulífsins. Uppbyggingin
er hinsvegar alltof hæg og
þarmám.a. um kennakol-
rangri verka- og tekjuskipt-
ingu milli ríkis og sveitarfé-
laga til þessa og tregðulög-
máls í uppgjöri ríkis vegna
sameiginlegra verkefna.
En það er annar þáttur
sem hefur ekki þróast nægi-
lega í takt við breytingarnar
á heimilunum og það er
skólinn. Hérerskilnings-
leysi ráðamanna um að
kenna. Skilningsleysi á
þeirri staðreynd að okkar
litla þjóðfélag þarfnast
hverrar vinnandi handar og
að konur eru komnar á
vinnumarkað til að vera og
eru orðnar þátttakendur í
næstum öllum atvinnugrein-
um.“
Menntunarréttur
án aldurstakmarka
Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarfulltrúi í
Reyk j avík fj allar í sínu
framlagi meðal annars um
þá gömlu deilu hvort dagvist
barna utan heimilis sé í
sjálfu sér neyðarúrræði eða
sjálfsagt mál, - það ríkir
nokkuð almenn samstaða
um að skyldur foreldra séu
miklar, segir Ingibjörg Sól-
rún, en efasemdirnar eru
meiri um skyldur samfélags-
ins.
Þær skyldur telur hún að
samfélagið hafi ekki síður
gagnvart börnum en foreldr-
um þeirra:
„Það er almennt viður-
kennt að allir eigi rétt á
menntun án tillits til efna-
hags og aðstæðna. í sinni
upprunalegustu merkingu
þýðir orðið menntun „að
gera að manni“. Sá ferill
hefst strax við fæðingu og
því er uppeldi í raun ekki
annað en menntun ungra
barna. Gæðiþeirrar
menntunar verða ekki mikil
ef henni er einvörðungu
sinnt af foreldrum sem jafn-
framt þurfa að standa vinnu-
markaðnum skil á orku
sinni. Mikilvægasta hlutverk
heimilanna er að sjá börnum
fyrir þeim nánu tilfinninga-
tengslum, þeirri ást og því
öryggi sem þau þurfa á að
halda. En útþrásinni,fé-
lagsþörf og fróðleiksfýsn fá
þau ekki svalað innan fjög-
urra veggja í fámennri
kjarnafjölskyldu. Að ein-
skorða uppeldi/menntun
ungra barna við heimilin er
því að sníða þeim þrengri
stakk en þeim hæfir. Það eru
leifarliðinstíma. Rétturinn
til menntunar á sér engin
aldurstakmörk og því þarf
samfélagið, þ. e. við sem
byggjum þetta land, að
tryggja það nú þegar að
hann sé virtur þó einstak-
lingarnir sem hlut eiga að
máli séu undir 6 ára aldri. “
Vinstri íhaldssemi
-meðfjölskyld-
unni
Þorbjörn Broddason
fræðsluráðsmaður í Reykja-
vík segir að þeim mun hærra
sem pólitískir flokkar hafi
um fjölskyldustefnu því
verra þjóðfélagsmein verði
kreppafjölskyldunnar. í
orði séu allar pólitískar fylk-
ingar íhaldssamar, vilji efla
fjölskylduna. Af þeirri hollu
íhaldssemi séu hinsvegar
ýmis afbrigði, og þar í fram-
haldi fá hægrimenn þessa
dembu:
„Hinir hægrisinnuðu eru
slegnir slíkri tregablindu að
hún ein sér stofnar framtíð
fjölskyldunnar beinlínis í
voða. Þeireru blessunarlega
lausir við raunsæi í dýrkun
sinni á draumsýn sem
naumast er noíckurs staðar
að finna nema í hillingum
forystugreina flokksblaða,
en félagshyggja þeirra er
fálmkennd, svo sem vænta
má af þeim sem heyja dag-
lega baráttu við þversagnir í
eiginvitund. Skynsamleger
stefna þeirra ekki. “
Vinstrimenn vega hins-
vegar tvísýnt salt milli kerf-
islegs „raunsæis“ og
mannúðlegrar skynsemi:
„Vinstrimenn leitast við
að létta sem allra flestum
verkefnum af fjölskyldunni;
þar ríður raunsæið húsum en
þeir átta sig samt ekki á því
að verkefni og ábyrgð eru
kjölfesta fjölskyldunnar;
umhyggja þeirra fyrir fjöl-
skyldunni snýst í andhverfu
sína og getur riðið henni að
fullu með sama áframhaldi.
Félagshyggja undir merkj-
um raunsæis úthýsir mann-
úðinni og þá þarf ekki að
spyrja um afdrif skynsem-
innar. Norræni vandamála-
sérfræðingurinn sem komst
að þeirri spaklegu niður-
stöðu að sundrungin væri
hið eðlilega ástand fjöl-
skyldunnar gæti vel hafa
verið vinstrisinnaður.
Ef vinstrimenn létu raun-
sæi lönd og leið og spyrðu
um mannúð um leið og þeir
spyrja um skynsemi væru
þeir búnir að stíga fyrsta
skrefið í átt að íhaldssamri
framtíðarsýn sinni: Eflingu
fjölskyldunnar.
Um árþúsundir var fjöl-
skyldan jjungamiðjaþjóð-
félagsins. Meðiðnbylting-
unni myndaðist alvarlegt
misgengi milli fjölskyldunn-
ar og annarra meginfesta.
Þetta misgengi hefur verið
að aukast fram á síðustu ár
en ég tel að nú sé unnt að
snúavið blaðinu. Fjöl-
skyldan getur orðið þunga-
miðja framtíðarþjóðfélags-
ins og vinstrimenn geta
stuðlað að því að sú þróun
verði undir merkjum
mannúðlegrar og skynsam-
legrar félagshyggju.
Lausnin felst í því að auka
ábyrgð fjölskyldunnar en
ekki í þvf að létta sífellt af
henni verkefnum. Vinna
þarf markvisst að því að gera
heimilið á ný að vettvangi
daglegs erfiðis og tryggj a að
afleiðing þeirrar þróunar
verði ekki aukin mismunun
stétta og kynja.“
Þjóðfélagsþróunin sjálf, -
til dæmis samskiptatækni
með tölvum og sjónvarpi -
sýnist leiða til að bæði
atvinnan og skólinn séu í
auknum mæli á leið inná
heimilið hvort sem mönnum
líkar betur eða verr, og Þor-
björn segir að dagvistir
framtíðarinnar eigi einnig
eftir að einkennast af nánari
tengslum við heimilin.
„Þessi þróun mun kosta
átök vegna þess að augljóst
virðist að markaðsöflunum
muni vaxa ásmegin í upplýs-
ingaþjóðfélaginu og þau
muni seilast æ lengra inn á
svið sem þau þógu hendur
sínar af til skamms tíma (t. d.
ljósvakann, skólakerfið).
Markaðsöflin geta vissulega
gert sitt gagn, bæði í nútíð og
framtíð, en óhamin verða
þau aðeins til ógæfu. Ein
merkasta spurningin sem
við okkur blasir nú er þessi:
Viljum við að tæknin og
markaðurinn þjóni þjóðfé-
lagi fjölskyldunnar eða vilj-
um við að fj ölsky ldan verði í
enn auknum mæli leiksopp-
ur markaðsþjóðfélagsins?
Við höfum svarið á valdi
okkar.“
Umræða að gagni á við
mörg tonn af þeirri pólitík
sem venjulegust er.
-m
þJÓOVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einarólason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
'4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 10. júní 1988