Þjóðviljinn - 17.06.1988, Qupperneq 7

ÞJÓÐVILJINN - SfÐA 7
Fáar þjóðir hafa glatað jafn
miklum hluta af gróðurlendum
sínum á jafn stuttum tíma og við
íslendingar. Áætlað er að meira
en 3 miljónir hektara lands hafi
orðið örfoka frá landnámi en
hröðust var gróðureyðingin á síð-
ustu öld. Gróður- og jarðvegs-
eyðingu má telja alvarlegasta um-
hverfisvandamálið hér á landi í
dag.
í byrjun þessarar aldar voru
sett fyrstu lögin um varnir gegn
uppblæstri og gróðureyðingu en
harla lítið þokaðist í landgræðslu-
málum fyrr en með þjóðargjöf-
inni 1974, þegar ákveðið var að
veita umtalsverðu fjármagni í að
græða landið. Á sama tíma gaf
Flugfélag íslands Landgræðsl-
unni áburðarvélina Pál Sveinsson
sem flugmenn hafa flogið síðan í
sjálfboðavinnu. En fjárveitingar
til landgræðslumála hafa veru-
lega dregist saman eftir að þjóð-
argjafarinnar naut ekki lengur
við og engu líkara er að fjár-
veitingavaldið hafi litið á þjóð-
argjöfina sem nokkurs konar
syndakvittun sem ætti að nægja
fyrir ókomin ár. Árlega er nú sáð
í um 1100 hektara og með sama
áframhaldi tekur það þjóðina 1 til
2 þúsund ár að koma gróðurfari
landsins í svipað horf og var um
landnámið.
Nýjungar
og tœkniframfarir
Áburðarflugið hefur verið
þungamiðjan í starfi Landgræðsl-
unnar. Mest áhersla hefur verið
lögð á dreifingu áburðar og gras-
fræs við byggðir landsins en há-
lendinu hefur minna verið sinnt.
í Gunnarsholti, þar sem Land-
græðslan hefur aðsetur, hafa far-
ið fram tilraunir með að kalk-
húða fræ. Slíkt gerir sáningu
auðveldari auk þess sem það er
nauðsynlegt að þyngja þau
grasfræ sem dreift er með áburð-
inum úr flugvél svo fræin og
áburðarkornin hafi svipaðan
þunga og lendi á sama stað. Til-
raunir þessar lofa góðu og er þeg-
ar farið að nota þessi fræ í dreif-
ingu með flugi og stefnan er að
selja almenningi slík fræ til sán-
ingar síðar
Framleiðsla á lúpínu hefur líka
tekið stórstígum framförum.
Lúpínan er ein magnaðasta uppg-
ræðslujurt sem völ er á enda verið
líkt við nokkurs konar lifandi
áburðarverksmiðj u.
Fœkkun fjár
og beitarstjórnun
Eitt mikilvægasta verkefni í
landgræðslunni er að koma á
skynsamlegri beitarstjórnun
þannig að fjöldi búfjár sé í sam-
ræmi við beitarþol landsins. Gott
samstarf Landgræðslunnar við
bændur og sveitarfélög í þessu
efni er því nauðsynlegt og að sögn
Andrésar Arnalds er slíkt sam-
starf vel á veg komið og sú tor-
tryggni sem Landgræðslan mætti
fyrr á árum á undanhaldi.
- Ennþá skortir okkur áhrif á
þann fjölda sem beitt er á afréttir
og segj a má að skortur á skipulagi
sumarbeitar standi sauðfjárrækt
fyrir þrifum, bæði hvað varðar
framleiðslu- og landnýtingar-
sjónarmið en þetta tvennt fer
mætavel saman, sagði Andrés.
Sem dæmi um óskynsamlega
landnýtingu nefndi Andrés að á
sama tíma og bændur brenndu
sinu á ræktuðu landi væri fé flutt á
beit upp í afréttir. Sauðfé hefur
verið skorið mikið niður undan-
farin ár en enn meiri niður-
skurður er nauðsynlegur auk þess
sem hrossum hefur fjölgað of
mikið hin síðari ár en þau eru
engu síður aðgagnshörð við
gróður landsins en féð.
Átak í landgrœðslu
Á meðan stjórnvöld sýna
landgræðslumálum ekki nægan
skilning og stofnunin er fjárvana
hefur viðhorf almennings breyst
mikið til batnaðar í þessum mál-
um og fólk bregst yfirleitt vel við
þegar leitað er til þess vegna fra-
mlags til landgræðslumála.
Skemmst er að minnast átaks til
birkifræsöfnunar síðastliðið
haust. Um 1 tonn af fræum safn-
aðist sem gerir um 200 kíló af
hreinsuðum og þurrkuðum fræ-
um. Það er mesta magn sem til
hefur verið af birkifræi hérlendis
til þessa.
Um þessar mundir eru íslensk-
ir stórkaupmenn að fara af stað
með átak til stuðnings störfum
Landgræðslunnar. Það var Árni
Gestsson, forstjóri Glóbuss h/f
sem átti hugmyndina að því að
íslenskir stórkaupmenn minntust
60 ára afmælis félags síns með
þessum hætti.
Ætlunin er að safna fé hjá fyrir-
tækjum og stofnunum næstu þrjú
árin og er stefnt að því að safna á
milli 10 og 20 miljónum á ári. Til
samanburðar má geta þess að
framlag ríkisins til Landgræð-
slunnar á þessu ári er um 100
miljónir. Fé það sem safnast mun
að mestu leyti verða notað til
áburðar- og frædreifingar innan
landgræðslugirðinga en að öðru
leyti mun féð verða notað til
þeirra verkefna sem Landgræð-
slan telur brýnust á hverjum
tíma. -iþ
Árni Gestsson afhendir Sveini Runólfssyni landgræðslustjóra fyrsta framlagið í landgræðsiuátaki F.Í.S.
Lúpína
Lifandi áburðarverksmiðja
Kannanir á lúpínujurtinni sýna
að hún er ein öflugasta upp-
græðslujurt sem völ er á. Styrkur
plöntunnar felst í því að gerlar á
rótum hennar framleiða köfn-
unarefni sem hún og aðrar
plöntur geta nýtt; þannig bætir
hún þann jarðveg sem henni er
sáð í og vinnur líkt og áburðar-
verksmiðja. Lúpínur henta vel tii
sáningar í holt og mela þar sem
aðrar plöntur eiga erfitt uppd-
ráttar og á stuttum tíma geta þær
breytt eyðilegu landi í ákjósanleg-
asta gróðursvæði.
Lúpína var fyrst flutt til lands-
ins árið 1945 en fyrir u.þ.b. 10
árum hófust rannsóknir á vegum
Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins sem leiddu í ljós að lúpínan
var mun álitlegri kostur til land-
græðslu en menn höfðu áður tal-
ið.
Lúpína sú sem hér er ræktuð
kemur frá Alaska og vex ekki
annar staðar í heiminum. Því þarf
að rækta jurtina hér til að fá fræ.
Lúpínufræum hefur verið sáð í
um 130 hektara lands og verða
fyrstu 20 hektararnir tilbúnir í
haust. Eftir 2 - 3 ár er áætlað að
verulegt magn af fræum verði til-
búið til notkunar og á sama tíma
ættu að liggja fyrir niðurstöður úr
rannsóknum á hegðun jurtarinn-
ar í vistkerfi landsins.
í upphafi reyndist erfitt að
safna fræum af lúpínunni því það
varð að handsafna þeim og þó
sjálfboðaliðar tækju það verk að
sér er slík vinna bæði dýr og
seinvirk. Því var farið að kanna
leiðir til að vélvæða fræsöfn-
unina. Árið 1986 fóru fram at-
huganir á því hvort
kornþreskivélar væru heppilegar
til þessara verka og í ljós kom að
þær henta ágætlega til frætínslu.
Lúpína er fyrirtaks
landgræðslujurt en ekki er þó ætl-
unin að hún vaxi hér út um holt og
hæðir um ókomna tíð heldur er
æskilegt að hún víki fyrir náttúru-
legum gróðri staðarins á u.þ.b. 20
árum. Kannanir gefa til kynna að
lúpínujurtin kunni að vera öflugri
í íslensku vistkerfi en menn
reiknuðu með og þar af leiðandi
er hætta á því að hún kunni að ná
of mikilli útbreiðslu þegar fram
líða stundir. Af þessari ástæðu
hafa menn farið varlega í að sá
lúpínu víða og haldið sig við valin
svæði innan landgræðslugirðinga
þar til aflað hefur verið víðtækrar
þekkinar á hegðun jurtarinnar í
íslensku vistkerfi.
-iþ
Landgrœðslan
Breytum ásýnd landsins
Gróður- og jarðvegseyðing er eitt alvarlegasta umhverfisvandamál hér á landi. Fjárskortur hamlar
kröftugu starfi. Skipulagslaus sumarbeit er til baga bœðifyrir landgrœðslu ogframleiðslu