Þjóðviljinn - 26.07.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Mísgengi
launa og lána
Um langa hríð hefur íbúðarhúsnæði gegnt tvenns
konar hlutverki hér á landi. Annars vegar hefur það
skýlt fólki gegn veðri og vindum og haldið á því hita.
Hins vegar hefur það gegnt hlutverki fasteignarinnar,
eignar sem unnt er að grípa til á neyðarstundu og
breyta í peninga. Menn hugsa margir sem svo að þeir
geti selt húsið sitt eða íbúðina, keypt sér ódýrara hús-
næði til að búa í og haft nokkurt fé til ráðstöfunar.
Hafi menn á annað borð efni á að safna í varasjóð þá
er ekki sjálfgefið að best sé að geyma hann í
steinsteypu. Ymsar aðrar eignir eru miklu meðfærilegri
og verðmæti þeirra er ekki jafn háð markaðssveiflum.
En vegna þess að ráðandi pólitísk stefna hefur við það
miðast að sem mest af íbúðarhúsnæði skuli vera í
einkaeign og reiknað er með að það skuli greitt upp á
nokkrum áratugum hefur tvinnast saman í huga lands-
manna þörf fyrir að hafa þak yfjr höf uðið og löngun til að
eiga varasjóði sem grípa má til í mögrum árum.
En því miður eru launakjör stórs hluta landsmanna
ekki betri en svo að hjá þeim verður lítið sem ekkert eftir
þegar búið er að greiða hið daglega brauð. Við slíkar
aðstæður eru möguleikarnir til að safna í varasjóð ákaf-
lega litlir. Engu að síður þarf þetta fólk þak yfir höfuðið.
Hinn staðlaði draumur um eigið einbýlishús er jafn-
fjarlægur láglaunamanninum og aðalvinningur í happ-
drætti. Ef maður með 40 þúsund króna mánaðarlaun
gæti lagt fyrir fimmtung af launum sínum til að kaupa
sér hús, ætti hann ekki nema 96 þúsund krónur eftir
árið. Honum entist ekki ævin til að safna fyrir eigin
húsnæði.
Leiguhúsnæði er af skornum skammti og oft þurfa
leigjendur að búa við mikla óvissu um það hvenær
þeim er sagt upp leigu. Tíðir flutningar með tilheyrandi
umskiptum og nýjum skóla fyrir yngstu fjölskyldumeð-
limi hafa þrýst mörgum út í kaup eða byggingu á eigin
húsnæði.
Þær eru býsna margar íslensku fjölskyldurnar sem
hafa ekki talið sig hafa bolmagn til að spara og leggja í
sjóð til mögru áranna en hafa engu að síður staðið í
fjárfestingum á fasteignamarkaðinum sem hafa í reynd
verið þeim fjárhagslega ofviða. Við slíkar aðstæður
hefur löngum verið brugðið á það ráð að reyna að auka
tekjurnar með því að lengja vinnutímann. En blessun
aukavinnunnar er tvíeggjuð og oftar en ekki er niður-
staðan sú að það hús, sem átti að gera fjölskyldunni
kleift að búa saman, verður til þess að fjölskyldumeð-
limir sjást ekki dögum saman.
En mikil aukavinna dugar ekki til og því verða flestir
fasteignakaupendur að taka lán. Nú eru vextir af al-
mennum bankalánum um eða yfir 10% á ári ofan á
verðbætur. Ef laun manna breytast í takt við lánin og
launahækkanir eru eins og vísitöluhækkanir, þá munu
þetta háir vextir leiða til þess að skuld, sem ekkert er
greitt af, hefur tvöfaldast að verðgildi á tveimur árum.
Haldi laun ekki í við hækkun á vísitölu verður hlutur
skuldara enn verri. Þá kemur upp misgengi launa og
lána og skuldabyrðin eykst enn hraðar en ella.
Á næstunni mun slík misgengisalda ríða yfir launa-
menn. Næsta vor verður misgengið orðið 10%. íbúð-
arkaupendur þurfa þá að vinna í 11 daga fyrir afborgun
sem áður kostaði 10 daga vinnu.
Þótt ráðherrar telji þetta ekki merkilegra en hverjar
aðrar fréttir af fjármagnsmarkaðinum, má ekki gleyma
því að hjá mörgum launamanninum snýst málið um
það hvort hann getur hangið á blábrúninni eða steyþist
fram af hengifluginu. ÓP
ivi^irri uvj ^ivuivin

Vaxtasjálf-
heldan mikla
Reykjavíkurbréf Morgun-
blaðsins nú um helgina er allt
saman helgað vaxtamálum. Blað-
ið dæsir í fyrstu með ábyrgðar-
þunga og segir að síðan vextir
voru gefnir frjálsir árið 1984 hafi
raunvextir verið „tiltölulega
háir“ á íslandi og nú sé svo komið
fyrir þessari „byltingu á pening-
amarkaði“ að hún sé farin að éta
börnin sín. (Afsakið, þetta var
ekki orðalag Morgunblaðsins, en
hefði vel átt við.) Svo segir höf-
undur Reykjavíkurbréfs:
„Nú standa menn frammi fyrir
sjálfheldu: það er ákaflega var-
hugavert að afnema verðtrygg-
ingu við núverandi aðstæður og
það væri spor aftur á bak ef vextir
væru lækkaðir með einhliða
ákvörðunum stjórnvalda. Hins
vegar er það áreiðanlega rétt að
hvorki fyrirtæki né einstaklingar
þola þessa háu vexti.“
Svosannarlegasjálfhelda: eng-
in þolir vextina, en samt má ekk-
ert gera þeim til lífs sem undan
þeim eru að kvikna. Maður gæti
snúið frægri setningu úr fornöld
upp á þessar aðstæður með þess-
um hætti hér: Þótt fsland farist
mun peningamarkaðurinn blífa.
Ljós í myrkrinu
Að vísu reynir Morgunblaðs-
maður að opna smá vonarglufu á
sjálfheldunni sinni. Hann sér
bjargráð í því að sem flestir séu
sem duglegastir við að kaupa og
selja hlutabréf. Þetta er orðað
svo:
„Við þessar aðstæður hljóta
menn að snúa sér alvarlega að því
að byggja upp og efla hlutabréfa-
markað, sem gerir fyrirtækjum
kleift að afla fjár til nýrrar fjár-
festingar með sölu hlutabréfa í
stað þess að taka of dýr lán í því
skyni.“
Nú er það ekki nema rétt, að
aðstreymi hlutafjár kæmi fyrir-
tækjum vel og betur en dýr lán.
Vandinn er hinsvegar sá að, eins
og fram kemur í Reykjavíkur-
bréfi, þá er hér um tiltölulega ó-
ljósan framtíðarsöng að ræða.
Blaðið vitnar í skýrslu sem fjár-
málafyrirtæki í London hefur
gert um hlutabréfamarkað á ís-
landi. Þar eru raktar ítarlega
ástæður fyrir því að hlutabréf-
kaup hafa ekki orðið vinsæll kost-
ur á íslandi - koma þar saman
ýmsir þættir: ódýrt lánsfé til
skamms tíma, skattaákvæði, ótti
fjölskyldna eða klíkna sem ráða
fyrirtækjum við að hleypa fleiri
að og ýmislegt fleira. Altént er
það ljóst, að ef menn ætla að
breyta þeirri blöndu allri, og
venja þá sem nú græða á hávöx-
tum á að kaupa hlutabréf, þá
tekur það Iangan tíma - svo
langan að eins víst er að „þol“
fyrirtækjanna sé þá löngu hrunið.
Að maður nú ekki tali um ein-
staklingana, sem Morgunblaðið
sagði ekki þola hávextina heldur:
ekki geta þeir bjargað sér á að
selja hlutabréf í húsum sínum og
íbúðum.
Sjálfheldan blómstrar því sem
aldrei fyrr og skýtur allskonar
kynlegum kvistum í stjórnarsam-
starfinu sem vonlegt er. Og loks
er eins og ekkert hafi gerst.
Tíminn og útvarpið
Tímabréfíð um helgina fjallar
um Ríkisútvarpið og erfiða stöðu
þess í samkeppni við einkastöðv-
ar. Tímamaður fer af stað með
þungum skriði eins og hver annar
Stenka Rasín og segir:
„Hitt mun sönnu nær að stjóm-
un ríkisútvarpsins virðist ómeð-
vitað stefna að því að efla veg
samkeppnisstöðvanna, og virðist
sá mikli mannafli sem daglega
starfar við ríkisútvarp ekki hafa
neina tilfínningu fyrir því hvers
ríkisútvarpið þarf við í sam-
keppni árið 1988“.
Maður skyldi ætla að Tíma-
maður vildi nú taka að sér að
benda á það „hvers ríkisútvarpið
þarf við“, ekki mun nú af veita.
Og ekki vantar það að hann tí-
undar það sem hann telur óþarfa í
dagskrá hljóðvarpsins (ræðan er
mest um það). Hann er, eins og
margir góðir menn, hundleiður á
poppflóðinu: ei má það til bjarg-
ar verða. Gott og vel: en hvað
þá? Timamaður fer um víða og
finnur að illt er flest í útvarpi og
bölvað, skítt veri með það og svei
því. Hann er á móti „kjaftaþátt-
um meira eða minna pólitísks
eðlis“. Hann er á móti „þjónustu-
starfsemi“ - og spyrðir þar saman
morgunleikfimi, barnatíma og
útvarp frá sinfóníutónleikum.
Yfirleitt er honum mjög í nöp við
tónlistarviðleitni ríkisútvarpsins
fyrr og síðar, hafi það verið
„harmkvælasaga“ sem einkennd-
ist af „stríðlyndi og nokkurri
þvermóðsku“ - stendur þar einn
upp úr þjóðkór Páls ísólfssonar.
Hann er líka á móti framhalds-
sögum og leikritum, sem „geta
vel verið fyrir gamalt fólk“ sem
vill hafa útvarpið „eins og það
var“.
Er nú fátt eftir um fína drætti.
Tímamaður minnist fomra dýrð-
ardaga þegar Helgi Hjörvar las
Bör Börsson og Jón Éyþórsson
talaði Um daginn og veginn - en
segir um leið að ekki dugi að leita
aftur í þá veröld sem var. Hann er
stundarkom skotinn í sparnaðar-
rekstri einkastöðva, þar sem einn
maður spinnur dagskrá af fíng-
mm fram - en kemst í næstu and-
rá að því að þessar „katta- og páf-
agaukastöðvar“ séu reyndar enn
leiðinlegri en ríkisútvarpið.
Undir lokin nálgast hann tillögur
um einhverja nýskipan á starfs-
mannahaldi, þám. afnám ævi-
ráðninga hjá ríkisútvarpi, svo
hægt sé að „blása inn fersku
lofti“. Allt sé það í lagi: hitt held-
ur svo áfram að vera rammlæstur
leyndardómur HVAÐ það gæti
verið sem innblásarar loftsins
ferska ættu að blása út yfir lands-
lýðinn.
Og að lokum þetta: Tímamað-
ur hefur hom í síðu flestra greina
tónlistar og lætur vel yfír því að
einu sinni hafí verið dregið held-
ur niður í Bach. Óþarft af bænda-
blaðinu að láta svona við þann
góða átján barna föður í mann-
heimum: þeir ættu að muna það á
Tímanum, að ef Bach er spilaður
í fjósum þá hækkar nytin í kúnum
að miklum mun. Það er fleira nyt-
samlegt í útvarpi en veðurfréttir.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Utgefandl: Útgáfufólag Þjóöviljans.
RiUtjórar: Árni Bergmann, MörðurÁmason, Óttar Proppó.
Fróttastjórl: Lúðvfk Geirsson.
Blaóamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjömsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfmnur Ómarsson (íþr.).
Handrfta- og prófarkaleatur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlltatelknarar: Kristján Kristjánsson, Kristbergur ó. Pótursson
Framkvæmdast jór I: Hallur Páll Jónsson.
Skrifatofuatjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýslngaatjórl: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Sfmavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Siguröardóttir.
Bíistjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Bjöm Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Ipnheimtumenn: Katrin Bárðardóttir, Ólafur Bjömsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausaaolu: 70 kr.
Helgarblöð:80kr.
Áskrlftarverö á mónuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 26. Júlí 1988