Þjóðviljinn - 11.10.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVIUINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Heilbrígð fyrirtæki
Ræða Ólafs Ragnars Grímssonar fjármálaráðherra
á aðalfundi Bílgreinasambandsins virðist hafa komið
róti á hug manna. Hann lagði þar á það áherslu að ekki
þýddi fyrir forsvarsmenn fyrirtækja að reikna sífellt með
stuðningi hins opinbera þegar eitthvað bjátar á, að þeir
sem hrópa hæst, þegar vel gengur, að þeir vilji fá að
vera ífriði, geti ekki búist við þvíað ríkissjóðurdæli í þá'
fé um leið og harðnar á dalnum.
Það hefur löngum verið eitt af einkennum íslensks
atvinnulífs að forsvarsmenn einkafyrirtækja víla ekki
fyrir sér að leita stuðnings hjá því opinbera. Oftast er þá
látið í veðri vaka að verið sé að tryggja atvinnu almenn-
ings með því að koma í veg fyrir gjaldþrot fyrirtækja.
Það er býsna algengt að fyrirtæki í kaupstöðum og
kauptúnum vítt og breitt um landið dragi í langan tíma
að greiða gjöld sín í sveitarsjóð. Oft virðist treyst á að
sveitarstjórnarmenn treysti sér ekki til að innheimta
gjöldin með fullri hörku. Óftar en ekki enda slík mál með
því að viðkomandi sveitarfélag afskrifar stóran hluta
skuldarinnar, t.d. með því að fella niður vexti, eða það
neyðist til að breyta henni í eignarhlut í viðkomandi
fyrirtæki.
Pilsfaldakapítalismi var nafnið sem Magnús heitinn
Kjartansson ritstjóri Þjóðviljans valdi íslenska hagkerf-
inu og það var sannarlega réttnefni. Pottormarnir leika
sér í skjóli Stóru-Mömmu og þegar vel gengur leyfa þeir
sér að steyta hnefann út í loftið og tala jafnvel illa um
hana. Þeir hafa þá uppi langar ræður um frelsi og
nauðsyn þess að ríkið láti menn afskiptalausa, jafnvel
þótt þeir séu að ganga á rétt launafólks, neytenda eða
þá náttúrunnar sjálfrar. En um leið og eitthvað bjátar á,
hlaupa þeir undir pilsfaldinn hjá Stóru-Mömmu þar sem
þeir fella niður allt sjálfstæðishjal. Þessa kenningu
mætti sem best heimfæra upp á þá atvinnurekendur og
forstjóra sem hafa nú um hríð verið einna fremstir í
flokki frjálshyggjupostula en telja svo eðlilegt að heilu
atvinnugreinarnar séu sama sem þjóðnýttar.
Pilsfaldakapítalisminn er ein helsta orsökin til að
framleiðni íslenskra fyrirtækja er í mörgum tilfellum
miklu minni en þyrfti að vera. í hlutverki Stóru-Mömmu
hafa stjórnvöld talið sig neydd til að grípa til aðgerða
sem byggðu á meðaltalsafkomu í viðkomandi atvinnu-
grein án þess að það sjónarmið fengi eitt að ráða að
verið væri að tryggja atvinnu. Slíkar aðgerðir hafa þá
orðið vel reknum fyrirtækjum sem hver annar happ-
drættisvinningur en þær hafa líka gert skussum í at-
vinnurekstri unnt að halda áfram og þar með haldið
niðri þróun í átt til aukinnar framleiðni.
Ný ríkisstjórn hefur stofnað sérstakan sjóð til styrktar
útflutningsatvinnuvegunum. Markmið hans á ekki að
vera að hjálpa öllum fyrirtækjum, sem illa gengur, held-
ur að tryggja atvinnu. Af sjálfu leiðir að tilviljanakennd
hagstjórn síðustu ára hefur leitt til þess að mörg fyrir-
tæki eru komin á heljarþröm, þar á meðal fyrirtæki sem
skipta sköpum fyrir atvinnulíf ákveðinna byggðarlaga.
En hitt er líka víst að mörg fyrirtæki hafa ekkert með
opinbera styrki að gera. Því ber nauðsyn til að vinnu-
brögð stjórnar hins nýja sjóðs verði ekki þannig að
ákveðin velta eða ákveðin skuldaupphæð veiti sjálf-
krafa rétt til fyrirgreiðslu. Þvert á móti verður að skoða
hvert tilfelli fyrir sig og meta annars vegar atvinnu-
ástand á viðkomandi stað og hins vegar það um hversu
lífvænlegan rekstur er að ræða.
Vinnubrögð sjóðsstjórnarinnar verða prófsteinn á
það hvort nýja ríkisstjórnin ætlar sér að byggja upp
alvöru atvinnulíf eða hvort hún lætur sér nægja að vera
Stóra-Mamma sem réttir háværum rollingum sleiki-
pinna. ÓP
Eymd í ríku landi
Viö erum orðin svo vön skrif-
um um að Vandamálin miklu séu
tengd mengun og ýmislegri spill-
ingu náttúrunnar og svo fátækt
þriðja heimsins, að við tökum æ
minna eftir því böli sem hvílir á
fólki í hinum ríkari löndum. Það-
an af síður er það í tísku að rekja
afleiðingar rammrar stéttaskipt-
ingar og mismununar kynþátta:
menn tóku síðast mikla rispu í því
efni upp úr 1968, en síðan hefur
ádrepan verið að fjara út smám
saman.
Það kemur því dálítið á óvart
þegar vikurit á borð við Time
skrifar á dögunum langt mál um
þann vítahring sem bandarísk
„undirstétt" er í læst - og er þetta
liður í úttektum blaðsins á ýmis-
legum vanda sem á bandarísku
þjóðinni brennur og hvað
forsetaefnin Bush og Dukakis
hafa um þau að segja.
Undirstétt, segir Time, er ekki
alveg það sama og „hefðbundnir
fátæklingar". Um það bil þrjátíu
miljónir Bandaríkjamanna lifa
undir opinberum fátæktarmörk-
um en sjálf undirstéttin er um
fjórðungur þess fólks ( 7-8 milj-
ónir) - blaðið viðurkennir að vísu
að enginn viti með neinni vissu
um hve margt fólk er að ræða.
Undirstéttin er, segirTimes „þeir
fátæklingar sem eru ekki aðeins
illa settir um tíma, þetta eru þeir
sem eru staddir í vítahring fátækt-
ar og örvæntingar. Flestir eru
svartir og búa í rotnandi hjörtum
stórborganna. Undirstéttin ein-
kennist fremur af vissri breytni en
tekjum. Þetta fólk er fangar alls-
herjar sjúkleika fátækrahverf-
anna, heimilisfastir í lífsháttum
sem endurnýja sig stöðugt og ein-
kennast af fjölskyldum án feðra,
stöðugu atvinnuleysi, glæpum,
eitulyfjanotkun og því að vera
langtímum saman á framfærslu-
styrk“
Vont versnar
Time segir, að eftir að menn
hafi um tveggja áratuga skeið
glímt við fátæktarvandann hafi
undirstéttarfólki, sem svo er
nefnt, fjölgað og enn hafi þrengst
útgöngudyr sem það ætti völ á.
Um leið hefur viljinn til að hjálpa
minnkað.
A sjöunda og áttunda áratugn-
um (þegar æskan var í upp-
reisnarhug og hin ríku samfélög
komust eins langt í sjálfsgagnrýni
og þau hafa hingað til komist) þá
litu menn svo á, að samfélagið
bæri ábyrgð á fátæktinni, auk
þess sem Bandaríkjamenn þyrftu
nú að taka sér tak og bæta um
fyrir kúgun og mismunun gegn
svörtum þegnum, sem staðið
hafði í margar kynslóðir. En í
stjórnartíð Reagans hefur tíðar-
andinn breyst verulega. Oft er
hinum fátæku sjálfum kennt um
fátæktina og svo því hjálparkerfi
sem hið opinbera hefur upp sett
þeim til aðstoðar. Þótt undarlegt
megi virðast, hefur viss árangur
sem í Bandaríkjunum náðist í
baráttu fyrir réttindum blökku-
manna gert illt hlutskipti hinna
allra verst settu verra. Þegar ýtt
var úr vegi ýmsum hindrunum
fyrir blakka menn til stöðuframa
og búsetu, þá flutti hin svarta
millistétt burt úr blökkumanna-
hverfunum: þeir sem skást voru
settir bættu stöðu sína, hinir sátu
eftir.
Time rekur síðan afstöðu
þeirra Bush og Dukakisar til fá-
tæktarmála. Þar segir á þá leið að
Bush sé ögn skárri en Reagan,
sem hafi stundað stefnu „mein-
fýsinnar vanrækslu“ í garð undir-
stéttarinnar. Þar er og greint frá
því að Dukakis hafi í sínu fylki,
Massachusetts, náð nokkrum ár-
angri með áætlun um starfsþjálf-
un og vinnumiðlun sem ætlað er
að hjálpa þeim snauðustu út úr
vítahringnum og hafi yfirhöfuð
fleiri nytsamar hugmyndir um
þessi mál en Bush.
Fyrirmyndar-
eiginmenn
Hitt er svo annað mál, að það
eru hvorki hinir fátæku né önnur
stórmál sem setja svip sinn á þá
kosningabaráttu sem nú fer fram
í Bandaríkjunum. Þeir sem í því
sama vikublaði Time og öðrum
málgögnum fjalla um slaginn, eru
á einu máli um það að sjaldan
hafi forsetaefni forðast jafn ræki-
lega og núna að segja eitthvað
það sem hönd má á festa um á-
greiningsmál þjóðarinnar - og
aldrei hafi kosningaleikurinn
snúist í slíkum mæli sem nú um
„ímynd“ forsetaefna.
Time ( svo við höldum okkur
við það blað) lætur sér einmitt
blöskra það mjög hvernig fjöl-
skyldur og eiginkonur forseta-
efna eru brúkaðar í þeim kapp-
leik sem kallast „að selja for-
seta“. Nýjast í því efni er þaul-
hugsað sjónvarpskapphlaup sem
fram fer undir vígorðinu: „Ég
elska konuna mína meir en þú
gerir lagsi“.
Við sofum
í hjónarúmi
Svo er mál með vexti, að frétta-
menn komu að þeim Dukakis-
hjónum þar sem þau voru að
dansa án undirspils á flugvellin-
um í Boston. Kosningastjórum
Bush þótti þessi sena myndast
einum of vel til að hún gæti verið
„sönn“ og hugðu á hefndir. Þær
komu fram í viðtali Bushjóna við
CBS, þar sem Barbara Bush sló
með listrænni glettni á fingur síns
varaforseta þegar hann ruglaði
því saman hve mörg ár þau höfðu
verið gift (43) og fjölda þeira
húsa sem þau höfðu búið í (28).
Og þegar frúin stóð upp til að
ganga út, dró Bush hana að sér til
að fram færi opinber koss.
Time finnst nóg um allar þessar
dísætu fjölskyldubrellur, sem
vonlegt er. Blaðið vitnar til þess
sem Dukakis hefur látið sér um
munn fara: „Demókratar hafa til-
hneigingu til að sofa í hjónarúmi,
repúblíkanar kjósa heldur að
sofa í sitt hvoru rúmi“. Við gæt-
um, segir blaðið dasað nokkuð,
vel komist af án slíkra tilsvara.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 • 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltatjórar: Ámi Bergmann, Mörður Ámason, Óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur RúnarHeiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, ólafur
Gíslason, Páll Hannesson. SigurðurÁ. Friðþjófsson.Sævar
Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Útlitateiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: OlgaClausen.
Auglý8ingar: Guömunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðlr: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Bjöm Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Siðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblaö: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriftjudagur 11. október 1988.