Þjóðviljinn - 16.02.1989, Side 5

VIÐHORF
Leiðréttingar og ábendingar
Nokkrar leiöréttingar og
ábendingar, ef verða mætti til
þess að dragi úr síendurteknum
misskilningi og/eða rangfærslum
viðmælenda og skriffinna Þjóð-
viljans að undanförnu, um sam-
skipti ríkisvalds og talsmanna líf-
eyrissjóðasambandanna.
f annars ágætu viðtali við nýjan
þingmann Alþýðubandalagsins,
Björn Grétar Sveinsson, í Þjóð-
viljanum, föstudaginn 10. febrú-
ar sl., var ein slæm missögn, sem
ég tel nauðsyn á að leiðrétta, til
þess að hún festist ekki sem ein-
hver sannleikur í vitund fólks.
Sérstaklega tel ég þetta nauðsyn-
legt vegna þess að annar framá-
maður flokksins, nefnilega
stjórnarmaðurinn í Atvinnu-
tryggingarsjóði, Jóhann Antons-
son, hélt hinu sama fram í blaða-
viðtali nokkrum dögum fyrr. En
einnig vegna þess að ritstjóri
Þjóðviljans sá ástæðu til að taka
málsgrein eina út úr hinu ágæta
viðtali við Björn Grétar, til fvitn-
unar og áréttingar í blaðinu dag-
inn eftir, sem byggð er á veru-
legum misskilningi.
Megin missögnin í máli Björns
er að lífeyrissjóðirnir taki þátt í
einhverju samsæri með illum
öflum í þjóðfélaginu, gegn ríkis-
stjórninni, um það að halda uppi
háu vaxtastigi í landinu. Önnur
missögn er þar sem hann segist
segja bara hreint út: Tregða líf-
eyrissjóðasambandanna við að
mæla með því að lífeyrissjóðirnir
keyptu skuldabréf Atvinnutrygg-
ingarsjóðs, væri liður í þessum
svokölluðu vaxtastríðsmálum, en
ekki spurningin um ríkisábyrgð á
þessum skuldabréfum Atvinnu-
tryggingarsjóðs.
Þessi sleggjudómur Björns er
að vísu varla svaraverður. Hann
sem framkvæmdastjórnarmaður
í VMSÍ, hafði, meðan á hinum
furðulega skollaleik ríkis-
stjórnárinnar um ríkisábyrgð á
þessum bréfum stóð, samþykkt
áskorunartillögu á lífeyrissjóðina
um að kaupa þessi bréf að því
skilyrði uppfylltu að á þeim yrðu
nœgar tryggingar.
En hvað eru svo nægar trygg-
íngar samkvæmt reglum þeim
sem fjármálaráðuneytið hefur
samþykkt og fyrirskipað stjórn-
um lífeyrissjóðanna að fara eftir
við ávöxtun á fjármunum þeirra?
Þar segir í reglugerð um heimildir
til ávöxtunar, grein:
„8.8.1. í ríkisskuldabréfum.
8.1.2. í skuldabréfum, sem
tryggð eru með ábyrgð
ríkissjóðs.
8.1.3. í bönkum og sparisjóð-
um, sem fullnægja
ákvæðum laga nr. 69/
1941.
8.1.4. í skuldabréfum tryggð-
um með veði í húseignum
allt að 50% af brunabóta-
matsverði eða sé bruna-
bótamat ekki fyrir hendi,
þá af matsverði, sem
ákveðið er af 2 mönnum,
sem fjármálaráðherra til-
nefnir, og allt að 75% af
fasteignamatsverði lóða í
kaupstöðum og kauptún-
um.“
Eftir lestur þessarar greinar
um hvernig útlán sjóðanna skuli
vera tryggð, ætti öllum að vera
ljóst, og ekki síst Birni Grétari,
sem telst einn aðal forystumaður
verkalýðshreyfingarinnar, að yf-
irlýsingar einstakra ráðherra á
fundum hjá verkalýðssamtökun-
um dygðu ekki einar sér sem
tryggingar fyrir greiðslu þessara
bréfa. Allra síst þar sem þær
stangast á frá einum tíma til ann-
ars, og fyrir lá bréf frá formanni
stjórnar Atvinnutryggingarsjóðs,
Gunnari Hilmarssyni, til eins
stærsta lífeyrissjóðsins, þar sem
segir:
„skuldabréf sjóðsins eru ekki
með ríkisáhyrgð, heldur ber
Benedikt Davíðsson skrifar
hann sjálfur ábyrgð á þeim,
með eigum sínum“.
Steingrímur Hermannsson
sagði það sama á þingi, og 6. gr.
laganna hljóðaði þannig.
Þegar loksins hafði tekist, fyrir
forgöngu lífeyrissjóðasamband-
anna, að knýja ríkisstjórnina til
að samþykkja að leggja fram
frumvarp um breytingar á lögum
um Atvinnutryggingarsjóðinn,
sem tryggðu ríkisábyrgð á bréf
hans, þá var það einmitt SAL
sem sendi út bréf til alira sinna
sjóða, þar sem sagði m.a.:
almennt í sínum skuldabréfaút-
boðum. Þetta samkomulag stað-
festi þáverandi forsætisráðherra,
sem vildi svo til að var maður sem
heitir Steingrímur Hermannsson.
í framhaldi af þessu samkomu-
lagi samningsaðila vinnumark-
aðarins og ríkisvaldsins, féllust
stjórnir lífeyrissjóðasamband-
anna á að mæla með því við sjóð-
ina að farið yrði að þessum til-
mælum samningsaðilanna um
bréfakaup. Einnig voru, í fram-
haldi af þessu, samþykktar
breytingar á lögum um Húsnæð-
bréfakaup. Sá viðmiðunarsamn-
ingur skyldi vera leiðbeinandi um
lækkun vaxta á næstu misserum.
Viómiðunarramminn var þannig
settur að vextir skyldu verða
6,5% á bréfum sem keypt væru
1986, 6,25% 1987 og 5,9% 1988.
Þetta átti að vera til að auðvelda
ríkinu og bankakerfinu lækkun
vaxta.
Jafnframt skyldu aðilar koma
saman aftur að ári liðnu, til þess
að ræða nánar um vaxtastigið
fyrir framhaldið, í von um að tek-
ist hefði að færa vextina ennþá
,p\fframansögðu má Ijóst vera að það lykil-
atriði... að lífeyrissjóðirnir gangi á undan og
taki lœgri vexti vegna þeirra skuldabréfa sem
þeir kaupa afríkinu, heldur en ríkið og
bankakerfið almennt hafa boðið, það lykilatr-
iði hefur allan þennan tíma verið til staðar. “
„Ljóst er að ef breytingar þess-
ar ná fram að ganga á Alþingi,
verður um að ræða ótvíræða
ríkisábyrgð á skuldabréfum
Atvinnutryggingarsjóðs.
Reglugerðir lífeyrissjóðanna
munu þá heimila fyrir sitt leyti
kaup á umræddum skuldab-
réfum. “
Af þessu má augljóst vera að
aðvörun SAL og Landssambands
lífeyrissjóða, um að taka ekki við
bréfum Atvinnutryggingarsjóðs-
ins með þeim tryggingum sem í
upphafi buðust, var ástæðan fyrir
tregðu sjóðanna við að kaupa
þessi bréf, en ekki hugarórar
Björns Grétars eða einhverra
annarra um ímyndað vaxtastríð
milli sjóðanna og ríkisins.
Það væri kannski ástæða til að
víkja aðeins nánar að þessu ím-
yndaða vaxtastríði, ekki síst
vegna þeirrar málsgreinar í við-
talinu við Björn um vaxtamálin,
sem hljóðar svo: „Átökin í vax-
tamálunum hafa ekki aðeins verið
við bankana og stjórnarandstöðu-
na þar, heldur einnig náð inn í
raðir verkalýðshreyfingarinnar
þar sem lífeyrissjóðirnir eru“, og
að málsgreininni sem ritstjóri
Þjóðviljans tekur upp í leiðara,
svohljóðandi:
„Lykilatriðið er að lífeyris-
sjóðirnir gangi á undan með
góðu fordœmi og lækki vexti
sína samhlia þvíað ríkissjóður
lœkkar vextina af sínum
skuldabréfum. Síðan skulum
við sjá hver vaxtastaðan verð-
ur á eftir. í þessu sambandi er
mjög brýnt að lífeyrissjóðirnir
brjóti ísinn.“
Þessa málsgrein gerir ritstjór-
inn sína skarplegu athugasemd
við um það að það sé löngu kom-
inn tími til að lífeyrissjóðirnir geri
það upp við sig hvaða hagsmuna
þeir eru að gæta. Vegna ummæla
Björns, sem ritstjóri tekur svo
sterkt undir í leiðara, og nú síðast
fjármálaráðherra í viðtali við
Þjóðviljann, 14. febrúar, um að
lífeyrissjóðirnir í samvinnu við
ríkið, eigi að vera í fararbroddi
við að ná raunvaxtastiginu niður,
þá tel ég nauðsynlegt vegna allra
þessara aðila og kannski fleiri,
sem auðvitað ættu að vita betur,
ef þeir vildu rifja upp nokkrar
staðreyndir.
Þegar samningsaðilar vinnu-
markaðarins sömdu um hið nýja
húsnæðislánakerfi í febrúar 1986,
þá var þar í ákvæði um að því
skyldi beint til stjórna lífeyris-
sjóðanna að þeir keyptu skuldab-
réf af húsnæðislánasjóðnum fyrir
55% af ráðstöfunarfé sínu. Enda
yrðu vaxtakjör á þessum bréfum
ekki lakari en þau sem ríkið byði
isstofnun ríkisins, þar sem segir
m.a. í b.-lið 2. gr.
„Samningar Húsnæðisstofn-
unar við lífeyrissjóði um
skuldabréfakaup skv. 3. tölul.
1. mgr. skulu ekki vera til
skemmri tíma en tveggja ára.
Lánskjör af skuldabréfum
skulu miöast við þau kjör sem
ríkissjóður býður almennt á
fjármagnsmarkaði‘ ‘.
Þegar síðan kom til beinna
samninga við lífeyrissjóðasam-
böndin, kom í ljós nokkur tregða
ríkisvaldsins til að standa við
ákvæðið um að vaxtastigið á þess-
um bréfum skyldi verða það sem
var á almenum útboðum ríkisins
á skuldabréfum.
Sú ríkisstjórn sem þá sat, sagð-
ist nefnilega hafa það markmið,
eins og raunar hefur heyrst frá
ýmsum öðrum síðan, að ná niður
vaxtastiginu í landinu. Þar fóru
saman áhugamál þeirrar ríkis-
stjórnar og samningsaðila vinn-
umarkaðarins. Þess vegna féllust
fulltrúar lífeyrissjóðasamband-
anna á, að vextir á þeim bréfum
sem mælt yrði með að lífeyris-
sjóðirnir keyptu, skyldu verða
nokkru lægri en viðmiðunarvex-
tir á almennum ríkisskuldabréf-
um voru. En ekki bara það, held-
ur féllust fulltrúar lífeyrissjóða-
sambandanna einnig á að gera
viðmiðunarsamning fyrir nœstu
tvö samningstímabil um skulda-
meira niður en þessi samningur
gerði ráð fyrir. Yrði þá hægt að
lækka vextina enn meira en þarna
var gert ráð fyrir.
Þegar svo fulltrúar lífeyrissjóð-
anna komu næst til viðræðna um
vaxtastig haustið 1987, þá hafði
ekki tekist betur til en svo að ná
fram markmiðum þessarar ríkis-
stjórnar um vaxtalækkun, að þeir
höfðu þvert á móti hækkað veru-
lega frá árinu áður.
Nú var að vísu komin ný ríkis-
stjórn undir forsæti Þorsteins
Pálssonar, en með þátttöku áður
nefnds Steingríms og sú hafði líka
það markmið að sögn að lækka
vexti.
Ennþá urðu fulltrúar lífeyris-
sjóðanna talhlýðnir. Vegna þess
að það var einnig hugðarefni
þeirra og forystu samningsaðila
vinnumarkaðarins að vinna að
lækkun vaxta í landinu. Féllust
þeir á að semja um lægra viðmið-
unarstig vaxta vegna skuldbréfa-
kaupa sjóðanna, heldur en það
vaxtastig sem ríkið var að bjóða á
öðrum skuldabréfum sínum þá.
Einnig féllust þeir nú aftur á að
gera viðmiðunarsamning um
iækkun vaxta á næstu þremur
tímabilum bréfakaupa, þannig að
þeir yrðu 7,0% 1988, 6,5% 1989
og 6,1% 1990. Þannig höfðu full-
trúar lífeyrissjóðanna í bæði þessi
skipti auðveldað ríkisstjórnunum
og gengið á undan ríkinu og
bankakerfinu í að semja um
lækkun vaxta frá því vaxtastigi
sem ríkið var að bjóða á öðrum
skuldabréfum á umræddu tíma-
bili. Einnig höfðu þeir gefið
stefnuna um áframhaldandi
lækkun vaxta á næstu tveim
samningstímabilum.
Þegar fulltrúar lífeyrissjóða-
sambandanna svo enn komu til
viðræðna við fulltrúa ríkisins nú í
haust sl., hvar höfuð ábyrgðar-
maður ríkisins var nú aftur orð-
inn margnefndur Steingrímur
Hermannsson, þá hafði enn sigið
svo á ógæfuhlið að vextir höfðu
hækkað frá næsta viðmiðunar-
tímabili á undan. Enn var þó yfir-
lýst markmið þessarar ríkis-
stjórnar Steingríms sagt vera það
að lækka vextina.
Ennþá voru líka fulltrúar líf-
eyrissjóðanna tilbúnir að rétta
hjálparhönd og fallast á samning
um vaxtastig sem var þó nokkuð
fýrir neðan það sem ríkið var að
bjóða á öðrum bréfum sínum.
Til þess að auðvelda ríkis-
stjórninni, þessari nýju
Steingrímsstjórn, að koma vax-
tastiginu niður, féllust fulltrúar
lífeyrissjóðanna á að gera nú ein-
ungis skammtímasamning.
Samning vegna skuldabéfakaupa
sjóðanna á fyrsta ársfjórðungi
þessa árs, og taka síðan við-
ræðuna upp aftur vegna síðari
hluta ársins, því að þá yrði vænt-
anlega séð hvort ríkisstjórninni
tækist að ná vaxtastiginu niður.
Það gæti þá væntanlega leitt af sér
samninga við lífeyrissjóðina á
nýju og lægra vaxtastigi.
Af framansögðu má ljóst vera
að það lykilatriði sem Björn
Grétar, Ólafur Ragnaro. fl.telja
vera að lífeyrissjóðirnir gangi á
undan og taki lægri vexti vegna
þeirra skuldabréfa sem þeir
kaupa af ríkinu, heldur en ríkið
og bankakerfið almennt hafa
boðið - það lykilatriði hefur allan
þann tíma verið til staðar.
Það er slæmt ef forystumenn í
verkalýðshreyfingunni, þing-
menn Alþýðubandalagsins eða
aðrir, jafnvel ritstjórar Þjóðvilj-
ans, hafa ekki fylgst betur með í
þessum efnum en svo að þetta
skuli allan þennan tíma hafa farið
framhjá þeim.
Vonandi er með þessari yfir-
ferð um málið örlítið bætt úr van-
þekkingu þeirra, svo að þessir að-
ilar geti þá beitt kröftum sínum
að raunverulegum andstæðing-
um þess verkefnis, að ná niður
vaxtastiginu í landinu.
Benedikt er formaður Sambands
byggingamanna og stjórnarformaður
Sambands almennra lífeyrissjóða.
Heldur herflugvöll en far-
þegaflugvöll á reikning Nató
Gunnar Karlsson skrifar
Það kemur auðvitað ekki til
greina að sú ríkisstjórn sem nú
situr leyfi mannvirkjasjóði
Atlantshafsbandalagsins að
leggja nýjan herflugvöll á íslandi.
Slíkt væri í algerri mótsögn við
málefnasamning stjórnarinnar,
eins og þrásinnis hefur verið bent
á. Þó væri sú framkvæmd aðeins
viðbót við þann vígbúnað sem er
hér fyrir, ein herstöðin enn og
ekki verri en hinar sem eru fyrir.
A dögum hægristjórnar mundi
maður ekki búast við neinu öðru
en það gæti gerst, og þætti engin
stefnubreyting.
Ef það er hins vegar meiningin
að Atlantshafsbandalagið kosti
hér lagningu varaflugvallar sem
er fyrst og fremst ætlaður til far-
þegaflugs og telst ekki hernaðar-
mannvirki, þá er verið að taka fé
fyrir aðild okkar að vestrænu
hernaðarsamstarfi. Þar með er
farið inn á stefnu sem hefur
gengið undir nafninu aronska og
enginn stjórnmálaflokkur hefur
viljað ljá máls á fram að þessu
(nema kannski Borgaraflokkur-
inn, ég veit það ekki). Því hvaða
ástæðu hefur NATO til að leggja
farþegaflugvöll okkar íslendinga
ef það er ekki til að greiða okkur
fyrir að vera með í bandalaginu
og taka við herstöðvum þess?
Víst má segja að herstjórar
NATO kunni að sjá sér þörf á að
hafa hér langa varaflugbraut
vegna hernaðarflugs síns, jafnvel
þótt sú flugbraut sé að öðru leyti
eins og hver önnur farþegaflug-
vélabraut og nýtist sem slík. En ef
við göngumst inn á það að N ATO
eða Bandaríkin borgi hvað sem
herinn kann að þurfa á að halda
vegna þess sem hann kallar varnir
íslands, þá getum við eins tekið
við fé til að kosta vegi, jarðgöng
undir firði og í gegnum fjöll, sím-
stöðvar, sjúkrahús því ekki mun
veita af þeint á ófriðartímum,
kannski læknamenntun. Það
mætti líka færa sterk rök að því að
það væri hernaðarnauðsyn að ís-
lendingar hefðu fjölmenna lög-
reglu, vel þjálfaða, og vel vopn-
aða. Því ekki að fá NATO til að
kosta hana? Ég hygg að það væri
erfitt að finna opinberan út-
gjaldalið sem ekki mætti hugsan-
lega kalla hernaðarnauðsyn ef
menn vildu. Mergurinn málsins
er nefniiega þessi: Ef við föllumst
á að hernaðarbandalag kosti al-
mennar, opinberar framkvæmdir
sem hér eru gerðar í friðsamlega
almannaþágu, þá höfum við gert
allt þjóðfélagið að herstöð.
Gunnar er sagnfræðingur í háskólan-
Fimmtudagur 16. febrúar 1989 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 5