Þjóðviljinn - 18.10.1989, Blaðsíða 9

MINNING
Eftir stutta sjúkralegu er Mar-
grét Magnúsdóttir, tengdamóðir
mín, látin á Dvalarheimilinu Hlíð
á Akureyri. Margrét heitin hefur
sett ríkulegt mark á samtíð sína
þótt sjaldan hafi verið haft hátt
um tilveru hennar í fjölmiðlum.
Ekki er það síst tillag hennar til
heimsins að hún hefur lagt hon-
um til 8 börn og 65 aðra afkom-
endur. En saga Margrétar er um
ýmislegt merkileg og ætla ég að
minnast hennar með þessum orð-
um.
Góður spölur er í tíma og rúmi
frá því að Margrét fæddist fyrir
rúmum níutíu árum að Hafnar-
nesi í Fáskrúðsfirði og fram að
láti hennar eftir nærri sjötíu ára
búsetu á Akureyri og nágrenni.
Þegar Margrét Magnúsdóttir
fæddist árið 1899 sem fyrsta barn
foreldra sinna var Hafnarnes í
Fáskrúðsfirði blómlegur staður á
mælikvarða þess tíma. Afi henn-
ar, Guðmundur Einarsson, hafn-
sögumaður frá Gvendarnesi og
kona hans Þuríður Einarsdóttir
frá Sævarenda höfðu fyrst manna
sest að á þessum vindblásna stað
við mynni Fáskrúðsfjarðar um
miðbik 19. aldarinnar. Þar voru
fengsæl fiskimið skammt undan
landi og var það grundvöllur til-
veru íbúanna í rúma öld. Guð-
mundur og Þuríður voru kynsæl,
eignuðust 15 börn. Þótt nærri
helmingur þeirra létist fyrir
manndómsár varð úr barnahópn-
um fjölmenn byggð í Hafnarnesi,
107 manns þegar mest var kring-
um aldamótin. íbúarnir voru
nærri allir venslaðir, flestir ná-
skyldir. En breyttir þjóðfélags-
hættir og veiðitækni urðu til þess
að byggðin varð þar tiltölulega
skammæ, 120 ár. Síðustu tuttugu
árin hafa ekki verið íbúar þar þó
að enn standi þar nokkrar bygg-
ingar. Flestir íbúarnir fluttu
smám saman til nærliggjandi
staða á Austurlandi, en aðrir
urðu til að manna aðrar byggðir,
t.d. á Suðurnesjum. Sem dæmi
má nefna, að drjúgur hluti íbú-
anna í Sandgerði eiga uppruna
sinn í Hafnarnesi og eru náskyldir
Margréti heitinni.
Foreldrar Margrétar voru
Magnús Guðmundsson Einars-
sonar hafnsögumanns, sem fyrr
var getið og María Sigurðardóttir
frá Djúpavogi Friðrikssonar
Lynge. Á tólf árum eignuðust
þau Magnús og María sex börn.
Þau misstu tvo drengi, en syst-
urnar Jóhanna, Björg og Sigur-
laug náðu fullorðinsárum og lifa
allar Margréti. Fjölskyldan
tvístraðist árið 1912 þegar Magn-
ús lést. Hann hafði verið veill í
maga, fór til lækninga í Reykja-
vík og var á heimleið þegar hann
lést á Eskifirði. Þar var hann
Margrét Magnúsdóttir
f. 14. 9. 1899 - d. 27. 9. 1989
grafinn án þess að fregnir bærust
til ekkjunnar fyrr en allt var um
garð gengið. Ekki auðnaðist
Maríu að halda saman hópnum
frekar en margri annarri ekkj-
unni á þeim tíma, en var eftir lát
Magnúsar í vinnumennsku með
yngstu dótturina Sigurlaugu. Síð-
ar eignaðist María tvö börn, Þóru
Sigurðardóttur Kjemp sem enn
lifir og Ragnar Steinsson, sem
lést fyrir u.þ.b. áratug. Margrét
fór fyrst eftir lát föður síns um
tíma til ömmu sinnar, Guðnýjar
Höskuldsdóttur, ljósmóður á
Djúpavogi, en varð fljótlega að
fara að vinna fyrir mat sínum,
m.a. að Löndum í Stöðvarfirði.
Þegar Margrét var farin að
nálgast tvítugt fór hún suður ti!
Vífilsstaða til vinnu við berkla-
hælið, þar sem hún hóf síðan nám
í hjúkrun. En þótt dugnaður hafi
verið nógur brást heilsan. Mar-
grét fékk taugaveiki við störf sín
og varð að hverfa frá námi. En þá
hófst nýr þáttur í lífi hennar. Hún
fór í vist til Akureyrar þar sem
hún vann einnig við hjúkrun á
sjúkrahúsinu. Heilsan mun fljót-
lega hafa komist í lag nyrðra og
lét sig ekki aftur fyrr en Margrét
var komin á áttræðisaldur,
jafnvel ekki þótt erfiðisvinna,
vosbúð og barneignir reyndu
verulega á hana á langri ævi.
Ferðin norður átti eftir að
skipta sköpum í lífi hennar þar
sem hún hitti þar mannsefni sitt.
Það var eftir að Kvenfélagið í
Skriðuhreppi í Hörgárdal réð
hana til að hjúkra sjúklingum í
heimahúsum. Ungi maðurinn
sem Margrét hitti þar var Ingólf-
ur Árnason yngsti sonur bóndans
á höfuðbólinu Auðbrekku, Árna
Jónatanssonar. Árni var upp-
runninn í Aðaldal, en móðir Ing-
ólfs, Guðrún Jónsdóttir, varfædd
á Böggvisstöðum í Svarfaðardal.
Þau Margrét og Ingólfur hófu
sambúð sína á Akureyri árið
1925, þar sem þau hafa síðan átt
heimili sitt, lengst af í Hríseyjar-
götu á Oddeyri. Þau eignuðust
átta börn, sem öll eru á lífi, fjögur
á Akureyri og fjórar dætur syðra.
Þau eru: Svan (f. 1925) starfs-
maður Hitaveitu Akureyrar, sem
á Helgu Guðmundsdóttur, akur-
eyrska konu. Árni (f. 1927) fyrr-
verandi skipstjóri á Akureyri,
sem er kvæntur Björgu Sigur-
jónsdóttur frá Skipalóni. Sigríður
(f. 1928) starfsmaður í Fossvogs-
skóla er gift Sigurði Aðalsteini
Björnssyni, málarameistara úr
Reykjavík. Agnes (f. 1930)
starfsmaður Hótels Loftleiða er
gift Hákoni Jónssyni, bátsmanni
frá Höll í Haukadal í Dýrafirði.
Hrafnhildur (f. 1932) leiðbein-
andi við Sólborg á Akureyri er
gift Ólafi Aðalbjörnssyni, fyrr-
verandi skipstjóra frá Grenivík.
Hrefna (f. 1935) meðferðarfull-
trúi í Garðabæ á Kristján Sveins-
son, húsgagnasmíðameistara frá
Sveinsstöðum á Fellsströnd. Lára
(f. 1939) sölufulltrúi hjá Flugleið-
um í Reykjavík er gift Páli Ás-
geirssyni, lækni úr Reykjavík.
Yngsta dóttirin er Inga (f. 1943)
bankagjaldkeri á Akureyri, sem
er gift Vilhelm bifvélavirkja Art-
húrssyni frá Grenivík. Þessi átta
börn Margrétar og Ingólfs eiga
samtals 30 börn, en afkomendur í
annan lið eru orðnir 35.
Snemma í sambúð sinni tóku
hjónin í fóstur vegalausa telpu,
Fanneyju Árnadóttur, sem
dvaldi hjá þeim frá sjö ára aldri
og fram á fullorðinsár. Þrátt fyrir
ómegð, fátækt og húsakost, sem
löngum var bæði þröngur og
frumstæður, þótti þeim Margréti
og Ingólfi ætíð sjálfsagt að skjóta
skjólshúsi yfir þá sem þurftu
þess. Mörg börn fengu fóstur um
lengri eða skemmri tíma og ætt-
ingjar, ekki síst Austfirðingar,
litu á húsið sem samastað sinn á
Akureyri. Auk þess gisti þar
fjöldi óskyldra. Alltaf mátti fjöl-
ga rúmum eða gera flatsæng á
gólfi. Sem dæmi má nefna, að
Margrét frétti haust eitt í krepp-
unni um húsnæðislaus hjón með
lítið barn. Á þeim tíma voru sjö
manns í heimili í tveim herbergj-
um. Margrét var ekki lengi að
hugsa sig um, áður en hún.lánaði
hjónunum annað herbergið með-
an þau væru að finna sér annað
húsnæði. Það tókst ekki fyrr en
vorið eftir.
Þegar Margrét og Ingólfur
hófu sambúð sína árið 1925 var
allsæmilegt árferði, en það átti
fljótlega eftir að versna í krepp-
unni þegar kom fram á fjórða ár-
atuginn. Ingólfur stundaði lengst
af almenna verkamannavinnu á
Akureyri og drýgði afkomu
heimilisins með búskap, hélt
bæði nokkrar kindur, kú og
hesta. Margrét hélt hænsni og
gæsir og stundaði garðrækt til
heimilisnota. Eftir lok heims-
styrjaldarinnar fékk Ingólfur
fasta vinnu á Sláturhúsi KEA þar
sem hann var síðar verkstjóri um
fjölda ára. Þrátt fyrir alla ómegð-
ina stundaði Margrét löngum erf-
iðisvinnu í fiski og við hreingern-
ingar, hélt m.a. oft í síld til Hjalt-
eyrar, Siglufjarðar og Raufar-
hafnar með einhverja dótturina.
Á kreppuárunum reyndi það á
samstöðuna á mörgum heimil-
um, að konunum reyndist
gjarnan auðveldara að fá vinnu
en mönnum þeirra. Svo var um
Margréti, sem lagði þá og síðar
fram ríkulegan skerf til heimilis-
ins.
Ætla mætti, að heimilisvafstur
og erfiðisvinna hefði getað nægt
Margréti til að fylla hversdaginn,
en svo var þó ekki. Hún lagði
gjörva hönd á margt annað. Er
þar fyrst að telja þátttöku hennar
í verklýðsmálum, sem hófst
snemma. Er ekki síst að minnast
djarfrar og einarðrar framgöngu
hennar í Nóvuslagnum svo-
nefnda þar sem laust saman hafn-
arverkamönnum og atvinnurek-
endum á Akureyri sem munu
hafa verið einhver hatrömmustu
átök, sem orðið hafa í verklýðs-
baráttu hérlendis. Margrét lenti í
mörgum trúnaðarstörfum fyrir
verkakonur í Verkakvennafélag-
inu Einingu, sat löngum í stjórn,
meðal annars í þrjú ár sem for-
maður og var fulltrúi á Alþýðu-
sambandsþingum. Hún beitti sér
fyrir því af alefli að konur og karl-
ar í verklýðshreyfingunni sam-
einuðust í einu félagi. Það átak
leiddi til að Verkamannafélag
Akureyrar og Eining sameinuð-
ust og bar hið nýja ókynskipta
félag nafn Einingar. Framlag
Margrétar ‘var metið að verð-
leikum og naut hún þess heiðurs
að vera kjörin heiðursfélagi í
Verklýðsfélaginu Einingu árið
1974.
Margrét var um árabil mjög
virk í starfi Kvennadeildar Slysa-
varnafélagsins á Akureyri. Hún
naut ekki síst að vera með í starf-
semi söngkórsins auk þess sem
hún tók lengi þátt í róðrarkeppn-
um á Sjómannadaginn. Hún sat í
stjórn Kvennadeildarinnar, en
var auk þess meðlimur í mæðra-
styrksnefnd og áfengisvarnarráði
um árabji^Þá nutu ýmsar bág-
staddarTjölskyldur óbilandi holl-
ustu hennar við alla þá sem lentu
undir í lífsbaráttunni. Stundum
eru lítil samfélög talin gróðrastía
fordóma og óbilgirni. Það er án
efa rétt á stundum, en Margrét
tengdamóðir mín var ætíð hafin
ýfir slíkt þegar lítilmagninn var
annarsvegar. Hinsvegar sýndi sig
oft skaphiti og óhagganleg af-
staða þegar barátta stéttanna og
stjórnmál voru í brennidepli.
Auk alls þessa er langt frá því
að allt sé talið af áhugamálum
Margrétar. Listfengi hafði hun
einnig til að bera og dugnað við
að koma í framkvæmd því sem
hugur hennar stóð til. Hún fram-
leiddi fagra hluti úr steinum, sem
hún safnaði víða á ferðalögum,
kassa, stjaka, lampa og ýmis-
skonar listmuni úr kuðungum og
skeljum. Um tíma málaði hún
einnig olíumálverk, en hannyrðir
urðu hennar höfuðiðja á síðari
hluta ævinnar. Nefna má sem
dæmi um handbragð hennar, að
dúkur eftir hana var valinn sem
gjöf handa frú Vigdísi Finnboga-
dóttur, forseta, þegar hún heim-
sótti Dvalarheimilið Hlíð árið
1985.
Það hefur verið mér dýrmæt
reynsla að fá að kynnast Margréti
Magnúsdóttur síðustu átján árin,
sem hún lifði, og njóta þess að
gerast meðlimur í fjölskyldu
hennar og Ingólfs tengdaföður
míns. í þessari fjölskyldu mætist
hreinlyndi og eindrægni, sem
greinilega áttu ekki síst upphaf
sitt í Margréti. Sú óbrigðula sam-
heldni og órofa tryggð, sem ríkir í
fjölskyldunni, á fyrirmynd sína í
sambúð Margrétar og Ingólfs.
Sár harmur er kveðinn að okk-
ur öllum, en þó sérstaklega að
Ingólfi. Ég vona, að forsjónin
veiti honum styrk til að halda
áfram vegferð sinni enn um
langan tíma þótt nú hafi hann
misst lífsförunaut sinn, sem verið
hefur honum stoð og stytta í 64
ár. Að lokum þakka ég Margréti
fyrir allt gott, sem hún hefur gert
fjölskyldu minni og mér og bið
henni blessunar í lok langs og far-
sæls lífs.
Páll Asgeirsson

ALÞYÐUBANDALAGIÐ
Alþýðubandalagid Norðurlandi eystra
Alþýðubandalagið
Þórshöfn og nágrenni
Aðalfundur verður haldinn í kaffistofu Hraðfrystihússins
fimmtudaginn 19. október kl. 21.00.
Dagskrá:
1. Kosning stjórnar.
2. Kosning fulltrúa á kjördæmisþing.
3. Kosning fulltrúa á landsfund sem haldinn verður 16.-19. nóv-
ember n.k.
Steingrímur J. Sigfússon, landbúnaðar- og samgönguráðherra
mætir á fundinn. Stjórnin
Alþýðubandalagið
í Suður-Þingeyjarsýslu
Félagsfundur:
Alþýðubandalagið í Suður-Þingeyjarsýslu heldur fólagsfund í
Skjólbrekku, Mývatnssveit, föstudaginn 20. október kl. 21.00.
Dagskrá:
1. Kosning fulltrúa í kjördæmisþing.
2. Kosning fulltrúa á landsfund sem haldinn verður 16.-19. nóv-
ember n.k.
Steingrímur J. Sigfússon, landbúnaðar- og samgönguráðherra
mætir á fundinn.
Stjórnin
Alþýðubandalagið í Kópavogi
Spilakvöld
Sþilakvöld verður í Þinghól, Hamraborg 11, þriðju hæð, mánu-
daginn 23. október kl. 20.30.
Allir velkomnir.
Alþýðubandalagið Kópavogi
Alþýðubandalagið á Akureyri
Félagsfundur
Alþýðubandalagið á Akureyri heldur félagsfund í Lárusarhúsi,
Eiðsvallagötu 18 mánudaginn 23. október klukkan 20.30.
Dagskrá:
1. Kosning fulltrúa á landsfund AB.
2. Starfið framundan og komandi sveitarstjórnarkosningar. Frum-
mælendur verða þau Brynjar Skaftason, Sigríður Stefánsdóttir og
Heimir Ingimarsson.
3. Steingrímur J. Sigfússon landbúnaðar- og samgönguráðherra
ræðir stjórnmálaviðhorfið.
4. Önnur mál.
Stjórnin.
Alþýðubandalagið í Ólafsvík
Félagsfundur
Alþýðubandalagið í Ólafsvík heldur félagsfund að Hábrekku 7
fimmtudaginn 19. október klukkan 20.
Dagskrá:
1. Kosning fulltrúa á landsfund AB.
2. Önnur mál.
Stjórnin.
Alþýðubandalagið í Hafnarfirði
Félagsfundur
Alþýðubandalagið í Hafnarfirði boðar til félagsfundar
fimmtudaginn 19. október kl. 20.30 í Skálanum, Strandgötu.
Dagskrá:
1. Kosning uppstillingarnefndar.
2. Umræður um stjórnmálaviðhorfið.
3. Önnur mál.
Stjórnin
Alþýðubandalagið í uppsveitum Árnessýslu
Aðalfundur
Alþýðubandalagið í uppsveitum Árnessýslu heldur aðalfund í Ar-
atungu þriðjudaginn 24. október klukkan 21.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Kosning fulltrúa á landsfund AB.
3. Önnur mál.
Stjórnin.
ÆSKULÝÐSFYLKINGIN
Æskulýðsfylkingin í Reykjavík
Aðalfundur
Aðalfundur Æskulýðsfylkingarinnar í Reykjavík verður haldinn
fimmtudaginn 19. október klukkan 20.30 að Hverfisgötu 105.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Kosning fulltrúa á landsfund Alþýðubandalagsins.
3. Önnur mál.
Félagarhvattirtilaðmæta. Stjórnin
Æskulýðsfylkingin í Hafnarfirði
Félagsfundur
Æskulýðsfylkingin í Hafnarfirði heldur félagsfund í Skálanum að
Strandgötu 41 fimmtudaginn 19. október klukkan 19.
Dagskrá:
1. Kosning fulltrúa á landsfund AB.
2. Kosning uppstillinganefndar.
3. Önnur mál.
Félaqar eru hvattir til að mæta.
Stjórnln.