Þjóðviljinn - 18.11.1989, Blaðsíða 11

VIÐHORF
Evrópumálin og Norðurlönd
Rœða Hjörleifs Guttormssonar á aukaþingi Norðurlandaráðs í Mariehamn 14. nóvember
Virðulegi forseti!
Sviðið gat varla verið betur út-
búið fyrir þetta aukaþing
Norðurlandaráðs um Evrópu-
málefni hér á Álandseyjum. Öll
Evrópa er í gerjun, ekki síst
svæðin austan og sunnan Eystra-
saltsins. Norðurlönd hljóta að
stuðla að því að svo verði áfram
og Norðurlandaráð hefur hér
verk að vinna. Við hljótum að
fagna þeim miklu breytingum
sem eru að verða í Austur-
Evrópu undir merki perestrojku,
og alveg sérstaklega að þróunin
gengur friðsamlega fyrir sig líkt
og vorleysing. „Eftirstríðs-skeið-
inu er lokið,” sagði Gobatsjoff í
Helsinki í síðasta mánuði. Gleði-
legir atburðir í Austur-Þýska-
landi í síðustu viku hafa undir-
strikað réttmæti þeirra orða.
Norðurlandaráð á að bregðast
skjótt og jákvætt við þeim hug-
myndum um aukin samskipti,
sem Gorbatsjoff gerði að umtals-
efni í Finnlands-heimsókn sinni.
Ég styð ábendingar sem fram
hafa komið m.a. um eftirfarandi:
★ Að sendir verði fulltrúar
Norðurlandaráðs, t.d. forsætis-
nefndin, til fundar við Æðsta-
ráðið í Moskvu og síðan sendi-
nefndir til Eystrasaltsríkjanna og
Karelíu.
★ Að fulltrúum frá þessum
sovétlýðveldum verði boðið að
koma sem áheyrnarfulltrúar á
þing Norðurlandaráðs í Reykja-
vík.
★ Að stuðlað verði að auknum
samskiptum milli almannasam-
taka og áhugahópa á Norður-
löndum annars vegar og í Sovét-
ríkjunum, Póllandi og Aust-
ur-Þýskalandi hinsvegar.
Pað vekur undrun og veldur
vonbrigðum, að forsætisnefnd
Norðurlandaráðs studdi ekki
þessar hugmyndir í ályktun sinni í
morgun.
Staða Norðurlanda með tilliti
til Vestur-Evrópu er háð veru-
legri óvissu um þessar ntundir.
Það á ekki síst við um samskipti
Evrópubandalagsins og EFTA
og hugmyndirnar um Evrópskt
efnahagssvæði (EES).
Ég hef sett spurningarmerki
við þessi stefnumið og gagnrýnt
hvernig að þeim er unnið. Sem
aðili að efnahagsnefnd Norður-
landaráðs hef ég sett skýran fyrir-
vara varðandi fjármagns-
hreyfingar og fjármálaþjónustu,
sérstakletga að því er ísland
áhrærir.
Tillögurnar unt Evrópskt efna-
hagssvæði fela m.a. í sér að reglur
innri markaðar EB verði yfir-
færðar á Norðurlönd:
★ Ég tel ekki eftirsóknarvert
fyrir Norðurlöndin sem eru í
ÉFTA, að minnsta kosti ekki
fyrir ísland, að gaiiga til samn-
inga við Evrópubandalagið á
grundvelli „aquis communau-
taire”, þ.e. gildandi reglna
Evrópubandalagsins um innri
markað.
★ Það er erfitt að sjá að tveggja
súlna módelið EB/EFTA, sem á
að bera uppi Evrópska efnahags-
svæðið fái staðist í reynd þannig
að viðunandi sé fyrir ÉFTA-
ríkin. EFTA-súlan virðist mér
orðin álíka og skakki turninn í
Pisa eftir að Austurríki hefur
ákveðið að sækja um aðild að
EB. Ljóst er einnig að sterk öfl
bæði í Svíþjóð og Noregi stefna
að beinni aðild að EB.
★ Hagsmunir einstakra Norður-
landa gagnvart EB eru harla ólík-
ir. Ég sé t.d. ekki mikinn skyld-
leika nteð hagsmunum íslands
sem fiskveiðiþjóðar og skandi-
navískum fjölþjóðafyrirtækjum.
★ Mörg orð hafa fallið um að
aðild EFTA-ríkjanna að Evróp-
sku efnahagssvæði ntegi ekki
hafa í för með sér neitt yfirþjóð-
legt. Eftir könnunarviðræður
sumarsins er Ijóst, að fram-
kvæmd á Evrópsku efnahags-
svæði felur í reynd í sér yfirþjóð-
legar lausnir varðandi stofnanir,
eftirlit og dómstóla, þótt reynt
verði að breiða yfir þá staðreynd
á pappírnum. Hér rekast menn á
stofnanavegg Evrópubanda-
lagsins og sjálfan Rómarsátt-
málann.
★ Undirbúningur Óslóar-fund-
arins í mars og þær könnunarvið-
ræður sem staðið hafa yfir milli
EFTA og EB í framhaldi hans
eru andstæða lýðræðislegra
vinnubragða. Nú er þjóðþingum í
Alþýðubandalagið er sósfalista-
f lokkur og mun verða það áfram
Mér hefur heyrst að undan-
förnu, að það séu nokkrir óá-
nægðir kratar í Alþýðubanda-
laginu. Þetta sama fólk stofnaði
Birtingu ekki alls fyrir löngu (fé-
lag jafnaðarmanna). Þetta fólk
vill að Alþýðubandalagið fari í
alþióðasamtök jafnaðarmanna.
Eg vil benda fólki á hvað það
þýðir, ef flokkurinn fer í þessi
samtök. Það þýðir einfaldlega
það, að flokkurinn þarf að lúta
þessa tillögu á komandi lands-
fundi.
Hvað ætlar flokkurinn að gera í
sambandi við atvinnumál, land-
búnaðarmál, fiskeldi og síðast en
ekki síst: kjaramál? Eða herstöð-
ina? Það er ekki líðandi að
Alþýðubandalagið skuli sitja í
ríkisstjórn sem margsinnis hefur
lýst því yfir, að það verði engar
kjarabætur á næsta ári. Mér er
spurn: Er það láglaunafólkinu í
og launamisréttið og enginn gerir
neitt til að sporna við því. Það
virðist vera borin meiri umhyggja
fyrir fyrirtækjum en fólki eða
heimilum.
Svo við víkjum okkur aftur að
jafnaðarmönnunum í Alþýðu-
bandalaginu, muna þeir ekki eða
vilja þeir ekki muna það að
Alþýðuflokksmenn, bæði nú og
áður, hafa alltaf verið hlynntir
Nato og verið landráðamenn?
Þórir Karl Jónasson skrifar
„Hvað ætlar flokkurinn að gera ísambandi
við atvinnumál, landbúnaðarmál, fiskeldi-
og síðast en ekki síst: kjaramál?“
stjórn einhverrar yfirborðslegrar
stofnunar.
Ég vil minna á það, að flestir
jafnaðarmannaflokkar í Vest-
ur-Evrópu eru hlynntir Efna-
hagsbandalagi Evrópu, (EB).
Hvað þýðir það fyrir Alþýðu-
bandalagið? Nú, einfaldlega það,
að ef flokkurinn fer í Alþjóða-
samtök jafnaðarmanna, þá verð-
ur Alþýðubandalagið að lúta yfir-
stjórn alþjóðasamtakanna, og
setja það á stefnuskrá sína að við
förum í EB. Ég held að það sé til
miklu einfaldari lausn: Hún er sú,
að kratarnir í Alþýðubanda-
laginu fari í Alþýðuflokkinn. Því
skora ég á landsfundarfulltrúa
Alþýðubandalagsins að fella
landinu að kenna, að fiskeldis-
fyrirtæki fari á hausinn eða út-
gerðarfyrirtæki fari á hausinn?
Svar mitt er nei, en samt sem
áður þá þurfum við að borga
brúsann.
Á hverjum einasta degi heyrir
maður í útvarpi eða sjónvarpi um
eitt eða fleiri fyrirtæki sem hafa
verið lýst gjaldþrota. En það
furðulega í öllu saman þessu, er
það, að fyrri eigendur gera alltaf
tilboð í sín eigin fyrirtæki. Og
daginn eftir hafa þeir stofnað nýtt
hlutafélag.
Það verður að fara að taka á
vandamálum þessarar þjóðar og
það strax. Mér finnst orðið ein-
kenna þessa þjóð stéttaskiptingin
Það gekk nú einu sinni svo
langt að þeir vildu banna sósíal-
ista á Alþingi íslendinga. Þarna
sér maður hverslags stefnu þeir
hafa alltaf fylgt.
Er þetta lýðræði? Nei, það
held ég ekki. Alþýðuflokkurinn
hefur alltaf hangið í íhaldinu.
Bíðið bara og sjáið, innan
skamms munu þeir fara í ríkis-
stjórn með íhaldinu.
Ég vil svo aftur ítreka orð mín
að Alþýðubandalagið á ekki
heima í Alþjóðasamtökum
jafnaðarmanna.
Höfundur er verkamaður og nemi í
öldungadeild M.H. og landsfundar-
fulltrúi
Laugardagur 18. nóvember 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
EFTA-ríkjunum ætlaður í mesta
lagi einn mánuður til að fjalla um
skýrslur ríkisstjórna um þessi
mál, áður en taka á afstöðu til
formlegra samningaviðræðna
EFTA og EB rétt fyrir jólin.
Þetta eru vinnubrögð, sem þjóð-
kjörnir þingmenn eiga ekki að
láta bjóða sér.
Það ætti að vera skylda okkar
sem þjóðkjörinna fulltrúa að
tryggja lágmarks tíma til athug-
unar svo þýðingarmikilla ntála og
að alntenningur í löndunum fái
ráðrúm til að hafa áhrif og setja
fram sín sjónarmið.
Við eigum að leita annarra
leiða en þeirra seem færa okkur
inn í biðsal EB. Afleiðingar innri
ntarkaðarins á samfélög okkar
hafa verið alltof lítið kannaðar og
gagnrýnislaus aðlögun Norður-
landa að EB setur ntörg norræn
gildi í hættu.
Viðeigum að horfa til allraátta
í þeirri Evrópu, sem nú tekur á
sig nýtt andlit dag frá degi. Um
leið og við leitum samnorrænna
lausna eigunt við að hafa augun
opin fyrir kostum tvíhliða samn-
inga.
Virðulegi forseti.
Alþjóðasamvinnunefnd Norð-
urlandaráðs sýndi frant á þörfina
að efla vinnu ráðsins að alþjóð-
amálum. Atburðir þessa árs,
bæði í Austur-Evrópu og Vest-
ur-Evrópu, hafaenn undirstrikað
réttmæti þeirrar tillögu Söder-
nefndarinnar að sett verði á fót
sérstök alþjóðanefnd á veguni
ráðsins. Við hljótum að vænta
þess að ákvöröun um slíka fasta-
nefnd verði tekin á þingi Norður-
landaráðs í Reykjavík innan fárra
mánaða. Kannski getur það leitt
til skynsamlegri viðbragða en við
nú erunr vitni að frá forsætis-
nefnd Norðurlandaráðs gagnvart
breytingum í Austur-Evrópu.
NÝJAR BÆKUR
ÁRIÐ1988
STÓRVIDBURÐIR I MYNDUM OG MÁLI
MEO ÍSLENZKUM SÉRKAFLA
Árið 1988
Bókaútgáfan Þjóðsaga hefur
sent frá sér hina árlegu útgáfu
sína á stórviðburðum ársins í máli
og myndum með sérstökum kafla
um ísland, en bók þessi hefur nú
komið út í 24 ár og er orðin merkt
heimildasafn um samtímasögu.
Hér er um fjölþjóðaútgáfu að
ræða, og er bókin gefin út á 8
tungumálum: þýsku, ensku,
frönsku, íslensku, sænsku, finns-
ku, ítölsku og spænsku.
Bókin er 344 bls. í stóru broti,
og eru myndir um 550 talsins, þar
af tæpur helmingur í lit.
Stærsti kafli bókarinnar er ann-
áll ársins 1988 með fréttaskýringu
fyrir hvern mánuð. Þá er sérstak-
ur kafli um mannlíf og menningu,
þar sem sérfræðingar frá ýmsum
löndum fjalla um atburði ársins,
hver á sínu sviði. Þessir þættir
fjalla um alþjóðamál, tækni og
vísindi, læknisfræði, kvikmyndir,
tísku og íþróttir.
Litakort fremst í bókinni gefa
tölfræðilegar upplýsingar um
fórnarlömb styrjalda í ýmsum
löndum, flóttamenn, fíkniefna-
sölu, milliríkjaviðskipti og innri
markað EB.
íslenskur sérkafli greinir frá
því helsta sem gerðist hér á landi
á árinu í máli og myndum.
Ritstjóri íslensku útgáfunnar
er Gísli Ólafsson, höfundur ís-
lenska kaflans er Björn Jóhanns-
son og hönnuður hans er Haf-
steinn Guðmundsson.
Ljóðabók
eftir Gyrði
Elíasson
Mál og menning hefur gefið út
nýja ljóðabók eftir Gyrði
Elíasson og hefur hún hlotið
nafnið Tvö tungl. Þetta er sjötta
ljóðabók skáldsinss, en hann hef-
ur einnig sent frá sér eina skáld-
sögu og eitt smásagnasafn.
Tvö tungl er viðamikil ljóða-
bók, geymir rösklega eitt hundr-
að ljóð og skiptist í fjóra hluta.
Ljóð Gyrðis eru hér ljósari og
aðgengilegri en oft áður, þótt
myndmál hans sé skemmtilegt og
óvænt sem fyrr. Mörg kvæðanna
eru eins og örstuttar sögur, enda
hefur Gyrðir verið að glíma við
frásagnarbókmenntir undanfarin
ár. Hann hefur þrátt fyrir ungan
aldur aflað sér virðingar í íslensk-
um bókmenntaheimi og hlaut
einmitt Stílverðlaun Þórbergs
Þórðarsonar fyrr á þessu ári.
Tvö tungl er 122 bls. að stærð,
og gefin út bæðði innbundin og í
kilju. Kápu gerði Sigurlaugur
Elíasson.
Kennsla og
viðkvæm
deilumál
Út er komið ellefta bindi í Rit-
röð Kennaraháskóla fslands og
Iðunnar. Ritið ber heitir „Álita-
mál í kcnnslu frá sjónarhorni
fjögurra námsgreina” og eru höf-
undar fjórir og allir starfsmenn
Kennaraháskólans.
Erla Kristjánsdóttir skrifar for-
mála og ritgerð Um álitamál í
samfélagsfrœði, Baldur Hafstað
Um álitamál í íslenskukennslu,
Sigurður Tálsson Um álitamál í
kristinfrœðikennslu og Stefán
Bergmann Um álitamál í líffrœði-
kennslu.
Eins og heiti ritgerðanna bera
með sér er rauði þráðurinn um-
ræður um viðhorf og viðbrögð
skóla og kennara við ýmsum við-
kvæmum deilumálum samtíðar-
innar hverju sinni. Reynt er að
sýna hvernig hugsanlegt sé að
taka á „álitamálum” í kennslunni
sjálfri án þess að víkja sér undan
öllum vanda þegar upp koma
spurningar sem eiga sér ekki ein-
hlítt svar.